• Door naar de hoofd inhoud
  • Skip to secondary menu
  • Spring naar de eerste sidebar
  • Spring naar de voettekst

Boeddhistisch Dagblad

Ontwart en ontwikkelt

Header Rechts

Elfde jaargang

Zoek op deze site

  • Home
  • Agenda
    • Geef je activiteit door
  • Columns
    • Andre Baets
    • Dharmapelgrim
    • Bertjan Oosterbeek
    • Dick Verstegen
    • Edel Maex
    • Eelco van der Meulen
    • Emmaho
    • Goff Smeets
    • Hans van Dam
    • Joop Hoek
    • Jules Prast
    • Paul de Blot
    • Ramo de Boer
    • Rob van Boven en Luuk Mur
    • Ronald Hermsen
    • Theo Niessen
    • Xavier Vandeputte
    • Zeshin van der Plas
  • Nieuws
  • Contact
    • Steun het BD
    • Mailinglijst
  • Series
    • Boeddha in de Linie
    • De werkplaats
    • Recepten
    • De Linji Lu
    • De Poortloze Poort
    • Denkers en doeners
    • De Oude Cheng
    • Meester Tja en de Tao van Niet-Weten
    • Fabels door Goff
    • Cartoons van Ardan
    • Tekeningen Sodis Vita
    • De derwisj en de dwaas
  • Over ons
  • Privacy

Home » Boeddhisme » Edel – Bestaat Guanyin?

Edel – Bestaat Guanyin?

20 juni 2022 door Edel Maex

Waarachtige Guanyin! Zuivere Guanyin!
Guanyin die grenzeloze wijsheid zijt!
Vol van mededogen en erbarmen.
Bron van ons eeuwige verlangen en van ons bidden

Jij die stralend bent, smetteloos en schitterend!
Zon van wijsheid waardoor nacht verdwijnt!
Jij die storm en rampspoed overwint!
Jouw Glorie vult het hele universum!

‘Idolatrie!’, riepen de eerste westerse missionarissen in Azië. ‘Afgoderij!’, vonden ze het toen ze kennis maakten met het boeddhisme, lang nog voor het woord boeddhisme bestond en voor we wisten dat er een verband was tussen al die verschillende boeddhismen.

Een tekst als deze lijkt dit oordeel wel te bevestigen. Deze verzen komen uit een eigentijdse Nederlandse vertaling van de Guanyin Sutra, een hoofdstuk van de Lotus Sutra dat vaak als een onafhankelijke tekst gebruikt wordt. In het verre Oosten is deze tekst bijzonder populair. Hij wordt in mahayanakloosters dagelijks gezongen, meestal ’s avonds bij het afsluiten van de dag. Thich Nhat Hanh vertelt hoe Vietnamese bootvluchtelingen hem zongen als ze in een zware storm terecht kwamen. Geloven deze mensen dan echt in Guanyin? Wij zingen deze tekst op retraites en op meditatieavonden. Hoe gaan wij als westerlingen daar mee om? Als je de verzen goed leest, klinkt het toch een beetje bijgelovig, op zijn zachtst.

Bestaat Guanyin? In de Avatamsaka Sutra brengt Sudhana een bezoek aan Guanyin. Daar wordt vermeldt dat hij/zij verblijft in Potalaka. Volgens de Chinezen is dat een eilandje enkele uren met de boot vanuit Shanghai. Putuoshan heet het in het Chinees. Het is een toeristische plek met witte stranden, mooie tempels en veel winkeltjes waar je wierook en mala’s en allerhande souvenirs kunt kopen. Volgens de Tibetanen daarentegen is de Dalai Lama de huidige levende reïncarnatie van Guanyin. Daarom heet zijn paleis in Lhasa dan ook de Potala.

Bestaat Guanyin? In het theravada is er helemaal geen Guanyin. Het theravada kent ook geen Lotus Sutra of Avatamsaka Sutra of Hart Sutra. Blijkbaar geloven zij niet in Guanyin.

In China en Japan vervult Guanyin een rol die sterk doet denken aan die van Maria in het katholicisme. Zelfs de iconografie is er door beïnvloed. Je vindt afbeeldingen van Guanyin met een kind op de arm. Ten tijde van godsdienstvervolging gebruikten christenen een beeld van Guanyin als Mariabeeld. Binnen de Katholieke Kerk zal de vraag ‘bestaat de Heilige Maagd Maria?’ voor sommige mensen wellicht godslasterlijk klinken. Het protestantisme heeft daar dan weer een heel andere visie op. Er zijn verhitte discussies over gevoerd die geleid hebben tot beeldenstormen en brandstapels. Het is blijkbaar wel belangrijk.

Bestaat Sinterklaas? Hier is alvast al geen discussie over, tenminste als je ouder bent dan acht. Maar ik ken een gezin waar de ouders besloten hadden hun kinderen niet voor te liegen en ze dus niet in Sinterklaas te doen geloven. Anderzijds wilden ze hun kinderen het plezier van het Sinterklaasfeest niet onthouden. Daarom verkleedde vader zich in Sinterklaas waar de kinderen bij stonden. En zie, naarmate vader transformeerde in Sinterklaas transformeerden de kinderen en ontstond de magie. Als na afloop de vader weer vader werd, liepen de kinderen op hem toe en riepen: ‘Papa, weet je wat? Sinterklaas is hier geweest en …’. Voor kinderen is het blijkbaar niet nodig om in het bestaan van Sinterklaas te geloven om aan de magie ervan deel te nemen.

Wij westerlingen zijn, als erfgenamen van Plato, bezeten door bestaan en het daaruit voortvloeiende geloven. Ontologie heet dat in de filosofie. Als je de vraag: ‘Bestaat Guanyin?’ in Azië zou stellen, is de kans groot dat je toehoorder de vraag niet eens zou begrijpen. Zo verging het Willem van Rubroek, een van de eerste missionarissen die in de 13de eeuw al het verre Mongolië bereikte. Toen hij verkondigde dat er maar één God bestond, keken de mensen hem vreemd aan. Hoe kon hij, die zo veel gereisd had en al die landen, volkeren en goden gezien had, beweren dat er maar één God bestaat? Hij had met zijn eigen ogen toch het tegendeel gezien.

Bestaan is voor ons heel belangrijk, zo belangrijk dat we ‘geloof’ als synoniem van ‘religie’ gebruiken. Het Sinterklaasritueel waarbij kinderen van acht uitgelegd wordt dat Sinterklaas niet echt bestaat en dat het mama en papa zijn die de cadeautjes leggen, is een manier om jonge kinderen het verschil aan te leren tussen bestaan en niet bestaan. Zo is ons allemaal heel vroeg het basisprincipe van de ontologie bijgebracht. Het is voor ons moeilijk te begrijpen dat andere culturen daar niet wakker van liggen.

Ik herinner me een academische zitting bij de oprichting van een werkgroep voor interreligieuze dialoog. Ik was uitgenodigd als lid van de boeddhistische gemeenschap. Mijn buurman bleek een vertegenwoordiger van het vrijzinnig humanisme. Het was een saaie bedoening met hoogwaardigheidsbekleders en verplichte nummers. Gelukkig werd het geheel opgeluisterd door een voor de gelegenheid samengesteld koor met zangers uit de Russisch Orthodoxe traditie en zangers uit de Soefitraditie. Mijn buurman en ik keken elkaar aan en we merkten dat we allebei net niet de tranen in de ogen hadden. We geloofden geen van beiden aan het bestaan van de God tot wie het gezang zich richtte, toch waren we in het diepst van onze ziel geraakt, en we geloofden geen van beiden aan het bestaan van een ziel.

Bestaat Guanyin? Bestaan en geloof zijn echt niet nodig om aan het wonder ervan deel te nemen. Taalkundigen zouden Guanyin een ‘antropomorfe personificatie’ noemen. Dat is een heel plechtig klinkend woord om iets heel alledaags aan te duiden, namelijk dat we iets wat helemaal geen persoon is, toch voorstellen in de vorm van een persoon met een menselijke gedaante. Zo personifiëren we rechtvaardigheid in de gedaante van Vrouwe Justitia, geblinddoekt met een weegschaal, en de Dood met een zwarte mantel en een zeis. We personifiëren zelfs de zon als we zeggen dat ze ’s ochtends opkomt en ’s avonds ondergaat. In werkelijkheid doet de zon helemaal niets. Zo personifiëren we wijsheid en mededogen in de gedaante van Guanyin.

Is Guanyin dan een beeld dat verwijst naar iets onuitsprekelijks dat wel echt bestaat, zoals in het oude Chinese beeld de vinger die naar de maan wijst? Zelfs dat niet. Het is geen kwestie van verwijzen. Religie gaat niet over bestaan of niet bestaan. Religie is een menselijke activiteit. Taal verwijst niet maar neemt deel aan die activiteit.

De relatie is niet die van de vinger en de maan maar die van de danser en de dans. Er is geen dans buiten de danser en geen danser buiten de dans. Als we zingen over Guanyin openen we onze geest en ons hart. Er is geen Guanyin buiten het zingen en geen zingen buiten Guanyin. Op dezelfde manier zegt Shinran dat er geen Amida Buddha is buiten de Nembutsu. (Waarbij we Nembutsu zowel kunnen vertalen als het uitspreken van de naam van de Boeddha, als het indachtig zijn van de Boeddha.) Taal verwijst hier niet maar neemt deel aan die activiteit van loslaten en openen.

Zodra we gaan geloven dat Guanyin bestaat, dansen we een heel andere dans. Als we hierover discussie gaan voeren tussen mahayana en theravada, tussen boeddhisten en christenen, tussen gelovigen en ongelovigen, dan is het geen act meer van openen maar van zekerheid, van (be)grijpen, van overtuigen, van macht. Zodra we geloven dat Guanyin bestaat, doden we Guanyin en besmeuren we haar. Dan komen we terecht in wat de Boeddha een ‘wildernis van meningen’ noemde. Daarin vinden we geen heil.

Ondertussen hebben we betere manieren gevonden om met meningen om te gaan. En ook de tijd dat we meningen konden bestrijden door de verkondigers ervan op de brandstapel te zetten is stilaan voorbij. Wetenschap en filosofie hebben zich geëmancipeerd van het geloof. Elke stelling kan op elk ogenblik getoetst en tegengesproken worden. Wetenschap helpt ons begrijpen hoe de werkelijkheid in elkaar zit, filosofie helpt ons om ons denken te ordenen. Waar heeft religie dan iets over te zeggen? Wat mij betreft: over helemaal niets. Het is nu aan de religie om zich van het geloof te emanciperen. Religie wordt dan die menselijke activiteit waarin we onze geest en ons hart openen. Als we onze geest openen is er geen bestaan en geen niet bestaan. Als we onze geest openen is er geen geloven.

Bestaat Guanyin? Natuurlijk bestaat Guanyin. Ik citeer een ontroerend stukje uit de blog van Connie Fransen over een ingreep die ze onderging in het ziekenhuis: ‘En ze is er, Kanzeon (Japans voor Guanyin). Ze staat op me te wachten in de gang, legt me in een bed, praat vriendelijk met me en rijdt me naar de behandelkamer. De volgende Kanzeon kijkt me aan van over zijn brilletje, glimlacht en start met zachte handen de behandeling. Een andere Kanzeon staat naast me en aait over mijn rug terwijl ze tegen me praat.’

Als we onze geest openen is er geen geloven. Als we ons hart openen is er geen moeten, er is enkel vanzelfsprekend mededogend handelen. De antropomorfe personificatie werkt in twee richtingen. Daarom kan Guanyin alle gestalten aannemen, de gestalte van een verpleegster en de gestalte van een dokter en de gestalte van iemand bij wie je welkom bent. Er is geen dans zonder danser. Er is geen Guanyin zonder verpleegster, dokter, patiënt … Ieder van ons neemt deel aan Guanyin, zelfs de meest verlorenen.

Waarachtige Guanyin! Zuivere Guanyin!
Guanyin die grenzeloze wijsheid zijt!
Vol van mededogen en erbarmen.
Bron van ons eeuwige verlangen en van ons bidden

Jij die stralend bent, smetteloos en schitterend!
Zon van wijsheid waardoor nacht verdwijnt!
Jij die storm en rampspoed overwint!
Jouw Glorie vult het hele universum!

Delen is rijkdom:

  • Twitter
  • LinkedIn
  • E-mail

Categorie: Boeddhisme, Columns, Edel Maex, Geluk, Mahayana, Onderwijs, Theravada, Zorg Tags: beeldenstorm, China, Guanyin, Hart Sutra, Japan, Lotus Sutra, Maria, sinterklaas

Lees ook:

  1. Het boeddhisme en religie
  2. Zen en Reine Land boeddhisme
  3. Hun strijd, onze strijd
  4. Dharma en democratie

Elke dag het BD in je mailbox?

Elke dag sturen we je een overzicht van de nieuwste berichten op het Boeddhistisch Dagblad. Gratis.

Wanneer wil je het overzicht ontvangen?

Lees Interacties

Reacties

  1. Hung Nguyen zegt

    21 juni 2022 om 08:54

    Guanyin met duizende handen en ogen….
    Prachtige tekst.

  2. Mieke zegt

    21 juni 2022 om 11:00

    Er is geen dans zonder danser. Wat treffend gezegd en waar.
    Religie gaat oorspronkelijk over verbinding en heeft met geloof niets van doen. Je kunt het ervaren. Geloof in iets of iemand zal vroeg of laat verbinding onmogelijk maken. Er zijn net zo veel goden als er mensen zijn. We zijn aan onszelf overgeleverd.
    Wetenschap en filosofie zijn geëmancipeerd, nu het geloof nog. Als dit goed gaat brengt het ons mensen bij elkaar en zullen we met elkaar spreken en aan onszelf en de ander ontdekken dat we niets weten. Dan kunnen we dansen!

Primaire Sidebar

Door:

Edel Maex

is psychiater, zenbeoefenaar en auteur. Leven in de maalstroom 
Alle artikelen »

Ochtend- of avondeditie

Ochtend- of avondeditie ontvangen

Abonneer je

Elke dag gratis een overzicht van de berichten op het Boeddhistisch Dagblad in je mailbox.
Inschrijven »

Agenda

  • 27 juni 2022 - 3 juli 2022
    Zomer Retraite met Losang Gendun
  • 29 juni 2022
    Open Les Kum Nye Yoga en Meditatie | Live op ma-di-wo
  • 2 juli 2022
    Zazenkai Zengroep Oshida met Helma Jifu Vulink
  • 3 juli 2022
    Kum Nye Yoga op zondag | Online
  • 4 juli 2022
    Open Les Kum Nye Yoga en Meditatie | Live op ma-di-wo
  • bekijk de agenda

De werkplaats

De werkplaats.

Boeddhistische kunstenaars

Artikelen en beschrijvingen van en over het werk van boeddhistische kunstenaars. Lezers/kunstenaars kunnen zich ook aanmelden met hun eigen werk.
lees meer »

Pakhuis van Verlangen

In het Boeddhistisch pakhuis van verlangen blijven sommige teksten nog een tijdje op de leestafel liggen.

Boekbespreking – Renée Girard, de romantische leugen en de romaneske waarheid

Erik Hoogcarspel - 14 juni 2022

Volgens de literatuurwetenschapper René Girard (1923 – 2015) worden we juist niet als een uniek zelf geboren. Dit is volgens hem een romantische leugen waarmee we onszelf voor de gek houden. We ontwikkelen ons niet eens tot een uniek zelf, want in de regel worden onze keuzes niet gemotiveerd door een eigen unieke behoefte. We willen meestal graag hebben wat anderen al hebben, juist omdat die anderen dit willen hebben.

Hein Thijssen – ‘God was gewoon een implantaat’

Joop Ha Hoek - 9 juni 2022

‘Wanneer precies weet ik niet meer, maar op een bepaald punt in mijn leven brak mijn kritische geest open. Ik kan me ook niet meer herinneren hoe en op grond waarvan, maar er brak een periode aan waarbij ik me serieus begon af te vragen: hoe kom ik aan het begrip god’? God zat in mijn hoofd als een vage, vormloze massa. Ik moest toen heel nuchter vaststellen dat het begrip ´god´ geen weten was, geen ervaring, maar mij door mensen in  mijn omgeving was aangepraat, in mijn geest was geplant. God was gewoon een implantaat.´

Hein Thijssen – ´Het leven is een schijtende merel´

Joop Ha Hoek - 9 juni 2022

‘Alleen voor een ontwaakte is het achtvoudige pad een natuurlijke zaak’

Boekbespreking – Bernard Mandeville, een ondeugende denker?

Erik Hoogcarspel - 9 juni 2022

Bernard Mandeville (1670 – 1733) werd geboren in een gegoede remonstrantse familie te Rotterdam. Hij studeerde in Leiden en vertrok tegen het einde van de 17e eeuw naar Londen om er een medische praktijk op te zetten. Daar schreef hij eerst luchtige stukjes proza in tijdschriften, maar later publiceerde hij ook over geneeskunde en economie. Zijn bekendste boek is “De fabel van de bijen”.

De lege plek van de democratie

Kees Moerbeek - 29 mei 2022

Het hart van de democratie is volgens de Franse filosoof Claude Lefort (1924-2010) een ‘lege plek’, onbepaald en ongrijpbaar. Niemand kan in een democratie de politieke macht grijpen of zelfs maar verpersoonlijken. Terecht, anders ligt volgens de filosoof totalitarisme op de loer. Dit artikel geeft een indruk van Leforts boek Wat is politiek?  ‘Politiek is […]

Meer onder 'pakhuis van verlangen'

Footer

Boeddhistisch Dagblad

over ons

Recente berichten

  • Guy – De drie vergiften (P. kilesas)
  • Milieuministers zetten kettingzaag in de EU-bossenwet
  • The joy of writing
  • Tibetaanse intellectueel Tudan Lödup veroordeeld tot 4,5 jaar celstraf
  • Het hoogste niveau van realisatie is derealisatie

Reageren

We vinden het geweldig om reacties op berichten te krijgen en op die manier in contact te komen met lezers, maar wat staan we wel en niet toe op de site?

Over het BD

Het Boeddhistisch Dagblad is een onafhankelijk journalistiek webmagazine over boeddhistische thema’s en inzichten.
Lees ons colofon.

Zie ook

  • Contact
  • Over ons
  • Columns
  • Reageren op de krantensite

Het Boeddhistisch Dagblad is een onafhankelijk journalistiek webmagazine over boeddhistische thema’s en inzichten. Lees ons colofon.

 

Op deze website gebruiken we cookies voor het bijhouden van bezoekersstatistieken.  Via de instellingen kun je bepalen wat je wel of niet toestaat: bekijk je instellingen.

 

Privacy en cookies

Op deze website gebruiken we cookies voor het bijhouden van bezoekersstatistieken en als je reageert: je naam en mailadres.

Zo houden we bij hoe de site gebruikt wordt en hoe vaak.

Hier kun je instellen welke cookies je wel of niet toestaat.

Noodzakelijke cookies

Met deze cookies slaan we je voorkeuren in het gebruik van deze website op.

If you disable this cookie, we will not be able to save your preferences. This means that every time you visit this website you will need to enable or disable cookies again.

Privacy

Bekijk wat we wel of niet doen met je gegevens