Boeken – in de huid van de Boeddha

Boeddhisme is al jaren zeer populair in het Westen. De Boeddha is te vinden in interieurs en tuinen, woorden als ‘mindfulness’ en ‘zen’ zijn volkomen ingeburgerd en meditatiecursussen bestaan in talloze varianten, van intensieve retraiteweekenden tot ‘buddhism light’ in wellnesscentra.

Wat zoeken moderne westerlingen – die zichzelf zo vaak als ‘niet-religieus’ beschouwen – eigenlijk in het boeddhisme? Een ding is zeker: de ideeën die wij erover hebben, kloppen vaker niet dan wel. Het boeddhisme is niet zonder meer de ‘antistressreligie’ die het Westen er graag van maakt. Hoewel de Boeddha vaak met een subtiele glimlach wordt afgebeeld was hij bepaald geen vrolijk mens. In dit boek keert Paul van der Velde terug naar de bronnen en neemt de lezer mee op zoek naar de veelkleurigheid van de leer en de uitwassen ervan. Man en vrouw gelijk? Geen sprake van. Vredelievend en geweldloos? Zeker niet.

In de huid van de Boeddha is een fascinerende zoektocht door de wereld van het boeddhisme die Van der Velde al een leven lang bestudeert, en die telkens leidt tot nieuwe ontdekkingen.

“In de huid van de Boeddha stelt het zoetige westerse beeld van het boeddhisme bij. “

– de Volkskrant

“In de huid van de Boeddha is een fascinerende zoektocht door de wereld van het boeddhisme, die telkens weer leidt tot nieuwe ontdekkingen. Wie ook maar enige interesse heeft in het boeddhisme zou dit op de boekenplank moeten hebben liggen.”

– Trefpunt Azië

Paul van der Velde is hoogleraar Hindoeïsme en Boeddhisme aan de Radboud Universiteit te Nijmegen. Hij studeerde Indiase talen en culturen in Utrecht en Leiden en publiceerde tal van boeken en artikelen.

Van het boeddhisme wordt  beweerd dat het van oorsprong een vreedzame religie zou zijn. Veel mediteren, niet van je kussen afkomen en je vooral nergens mee bemoeien om geen geweld uit te lokken. Van der Velde maakt met dat idee in zijn boek korte metten. Recent is het geweld van boeddhisten tegen de Rohingya moslims in Birma, in het overwegend boeddhistische Sri Lanka proberen boeddhisten moslims monddood te maken en te beroven van hun rechten. En Japanse boeddhistische soldaten trokken ten strijde, voerden kamikazevluchten uit en vermoordden tienduizenden gevangenen, onder wie burgers in de kampen.

De Boeddha zelf verkeerde door zijn contacten met vorsten en heersers ook in gewelddadige omgevingen. Oorspronkelijk was hij vrouwonvriendelijk, vrouwen werden niet tot de sangha toegelaten. En nog steeds zijn vrouwen in het boeddhisme ‘minder’ en worden ze gediscrimineerd. Ook al pleit de Dalai Lama al decennialang voor gelijkwaardigheid.

De Dalai Lama is sinds jaren niet meer de politiek leider van het Tibetaans boeddhisme en gaat nu door het leven als spiritueel leider, de politiek wordt in naam bedreven door de regering in ballingschap. Maar die zal nooit iets doen wat tegen het gedachtengoed of handelingen van de Dalai Lama ingaat. De hoge monnik houdt zijn kaarten tegen de borst. Deze Dalai Lama is de veertiende in de lijn maar zijn voorgangers waren allerminst vreedzaam, ja zelfs gewelddadig. Het Tibetaanse volk werd door deze heersers geknecht. Daarom spreekt China ook over de bevrijding van de Tibetanen nadat het volksleger Tibet binnenviel. Naar schatting zijn er al een miljoen Tibetanen vermoord door de Chinese bezetter. De Dalai Lama zetelt na zijn vlucht uit Tibet in India, Dharamsala.

Van der Velde beschrijft dat er niet zo iets is als de ware leer van de Boeddha, zoals door de verschillende scholen en richtingen binnen het (westers) boeddhisme wordt beweerd. Beoefenaars van het theravada worden door mahayana boeddhisten (het grote voertuig) geringschattend de volgers van het kleine voertuig betiteld. De auteur maakt geen keuze tot meer en minder maar adviseert naar de daden en gedachten van de stromingen te kijken. En daar word je niet altijd vrolijk van gelet op de boeddhistische leraren die hun handen niet thuis konden houden, leerlingen seksueel misbruikten.

Boeddhisme is al jaren zeer populair in het Westen, stelt de uitgever van het boek. Ja, wat tuinbeelden betreft wel. In een spirituele winkel in Rotterdam zijn de boeddhabeelden jaren geleden al vervangen door ander spiritueel spul. Veel jonge beoefenaars haken af, eerst wordt een probleem opgeworpen, in het leven is lijden, en dan de oplossing- het achtvoudige pad aangedragen. Als de jongelui dat doorhebben trekken ze een spurt, die oplossingen zijn ook op Google te vinden. Zen.nl lijkt op een commerciële organisatie, met al die afdelingen waar je tegen betaling je voordeel zou kunnen behalen. Deze week stond er in de VPRO-gids een paginagrote advertentie van zen.nl. De kost gaat voor de baat uit.

En de populariteit van het boeddhisme in België en Nederland is ook niet al te groot. Je zou twee voetbalstadia met beoefenaars kunnen vullen. Het boeddhisme in Nederland is een kleine religie met weinig aanhangers. De aantallen schommelen steeds. In 2004 waren zo’n 170.000 mensen boeddhistisch, dat is ongeveer 1% van de Nederlandse bevolking. In 2014 waren dat alweer een stuk minder mensen met een aantal van 50.000 mensen. Onder hen hier wonende ‘geboren’ boeddhisten, Chinees, Vietnamees of Thai.

Op de hele wereld leven ongeveer 400 miljoen boeddhisten. De meeste boeddhisten wonen in Azië, waar het boeddhisme is begonnen. In Thailand is ongeveer 90% van de bevolking boeddhist. In Japan wonen meer dan 40 miljoen boeddhisten.