Boeddha definieerde de drie vormen van lijden als drie obstakels voor geluk. Hebzucht, afkeer en onwetendheid noemde hij bovendien ook ‘vergif voor zowel het verstand als het lichaam.’ Die drie obstakels vormen een ketting en versterken mekaar.
Ksaf
Is gelijkmoedigheid saai?
Mensen die weinig van het boeddhisme afweten vragen me wel eens: word je niet onverschillig of cynisch als je gelijkmoedigheid verwerft? Alleen al het feit dat deze mensen mij die vraag stellen, toont aan hoe weinig ze mij kennen. Ooit vroeg ik mij ook af of ik niet verschrikkelijk saai zou worden, in het onwaarschijnlijke geval dat ik enige gelijkmoedigheid zou kennen. Bovendien zat ik toen ook met de vraag: als gelijkmoedigheid al saai is, hoe erg moet verlichting dan niet zijn?
Tuinieren voor de ziel
Boeddhistische psychologie gaat uit van voortdurende veranderlijkheid. De realiteit en ook ons zelfbeeld zijn een proces. Woede komt op en gaat weer weg. Boeddha sprak vaak van zaden. Zaden zijn een potentieel dat we kunnen ontwikkelen. Wij kunnen kiezen om het zaad van woede, vreugde of liefde te cultiveren.
Was Boeddha ernstig?
De hoogdravende taal die Boeddha lijkt te gebruiken moeten we wellicht met veel korrels zout nemen. Zijn uitspraken werden opgeschreven in het Pali en Sanskriet, formele, algemene talen. Zoals bij ons in het Latijn en Grieks, kan je er ernstige, gedragen uitspraken mee doen die gezag of ontzag oproepen.
Het goede aan de dingen
…
De herontdekking van de natuur
Momenteel lijken we als mensheid in de fase van onze levenscyclus te zitten waarin we de oude intuïtieve kennis over het net van Indra dringend aan mekaar moeten doorgeven, in alle richtingen van deze planeet en tot in het oneindige herhaald. We hebben zoveel invloed en verantwoordelijkheid dat we ons niet langer kunnen opsluiten binnen nationaliteiten, geloofsovertuigingen en deelwetenschappen.
De man in de machine in onze geest
In wezen belooft elke reclame voor een product ons met stellige zekerheid dat deze stofzuiger, deze huidcrème of deze wagen ons gelukkig zal maken. De enige zekerheid is dat we met onze aankoop mensen als Steve Jobs subsidiëren om miljardair te worden. Terwijl technologie net als wetenschap gefundeerd is op pure logica, ratio en efficiëntie, is ze in de praktijk vooral een surrogaat voor bijgeloof, succes en mystieke eenheidsbeleving.
Levenskunst
…
Er zijn geen vormen
…
Ksaf – De opwaartse kracht
…
Het mysterie van Reinstübli
Jaren geleden, toen ik nog geen boeddhist was, kwam ik op een bizarre manier in aanraking met het Tantrisch boeddhisme, via een Zwitserse herbergier nog wel.
De herontdekking van de natuur
Al in 1991 schreef de bioloog Rupert Sheldrake ‘De wedergeboorte van de natuur.’ Daarin staan inzichten die we ons blijkbaar nog altijd eigen moeten maken. Dat we ons als mens boven de natuur plaatsen waardoor we het vanzelfsprekende recht lijken te hebben om deze planeet ongestraft leeg te plunderen en te vergiftigen. Dat we ons als mens buiten de natuur plaatsen waardoor we onze wortels en onze afhankelijkheid verloochenen, om vervolgens verbaasd te zijn dat we ons vervreemd voelen, gestresseerd zijn, steeds meer allergieën en angststoornissen hebben. Om maar een paar ongemakken te noemen.
Schrijven op een fractie van een millimeter van de leegte
De anticonceptie die mij vaak hindert om een inzicht te verwoorden, is over-enthousiasme op het moment van geboorte en kritiek achteraf op het verfrommelde, roodgevlekte kind. Eerst lijkt wat ik schreef geweldig, dan banaal, een overrijpe peer die op de grond is gevallen.
Ksaf – De gespleten geest
Vaak worden mystieke ervaringen die -vaak onbewust- in het prepersoonlijke en toevallig in het persoonlijke stadium kunnen voorkomen, verward met de ervaring in het transpersoonlijke stadium. In dit laatste bewustzijnsgebied zijn we zeer alert en zoeken we bewust naar eenheid door bevrijding van ons ego. Maar in alle stadia kunnen we ons laten overrompelen, en kunnen we echt inzicht in de realiteit verwarren met de extase van een verhoogd zintuiglijk gewaarzijn.
Iets over tijd (3) – Aftakelen is van onschatbare waarde
Ik ben zelf ook dichter, en ik heb steeds meer de indruk dat ik in sommige gedichten veel… dichter bij het wezen van de boeddhistische leer kom dan met het veelvoud van woorden dat een column als deze is. Precies doordat ik, net als in een haiku, zo weinig mogelijk woorden gebruik, zet dat mij aan om me diepgaand te bezinnen over hoe één extra woord alles kan ondergraven en doen instorten of alles kan optillen naar een breder perspectief.
Ksaf – Iets over tijd (2) – De mythe van het ‘hier en nu.’
Misschien toont mijn tuin het grootst mogelijk perspectief, de open, stralende tijdloze realiteit die alles omvat. Ons geluk én lijden, het geluk én lijden van al wat leeft. Onze geest is in staat om dat allemaal vanaf een sympathiserend afstandje te beschouwen. En ook om te zien wat er op de lange termijn aan de hand is. Dat is de essentie van mediteren, tenminste als we inzien dat mediteren meer is dan stilzitten, dat mindfulness meer is dan stress verminderen. De essentie is een open geest ontwikkelen
Ksaf – Iets over tijd (1) – Gestolen tijd
Veel westerlingen associëren stilstaan bij zichzelf met mediteren. Helaas zitten we ook dan vaak gevangen in een vorm: stilstaan bij onszelf als een half uur stilzitten op een kussen. Terwijl stilstaan bij onszelf overal kan, niet enkel op een kussen en ook niet enkel in de rust van de natuur. Het is een levenshouding die we kunnen inbouwen in elk moment van ons leven, als niets dringends of onverwachts ons opeist. Ergens bij stilstaan is niets anders dan mediteren.
Ksaf – Vertrouwen en overgave
Ik heb zelf ook lang geloofd dat de prijs voor het gaan van mijn eigen weg eenzaamheid was. Tot ik leerde dat een paar goede vrienden genoeg zijn om zowel authentiek te zijn als me verbonden te voelen. Soms, als mijn verstand en gewoonten niet meer tegenpruttelen, merk ik tot mijn verbazing dat ik me zomaar kan overgeven. Niet alleen maar spontaan, zoals bij een kind, of bij de paar mensen die ik vertrouw, maar ook aan mensen en situaties die ik niet in de hand heb. Soms wordt je bedrogen, maar veel vaker blijken mensen goed te willen doen.
Ksaf – Wie neemt hier eigenlijk de beslissingen?
Er is een oud resultaat van neurologisch onderzoek dat pas nu aanvaard wordt omdat het zeer verontrustend is, het stelt namelijk dat we helemaal niets beslissen op basis van onze ratio. Het haalt daarmee ook ons idee van een eigen vrije wil compleet onderuit.
Moeten we streven naar het hogere?
Jung vergeleek ons bewustzijn met een ijsberg waarvan negentiende onder water zit. Die negentiende zijn een matrix, de ondergrond of onderstroom waaruit ons gekende bewustzijn oprijst. Het is als mens een grote uitdaging om te vertrouwen in die negentiende onbewuste drijfveren en primaire behoeften.
De kaars en de vlam
Er zijn in het boeddhisme zeer veel modellen over de vorming van ons ego, maar de essentie is: wat wij als onze persoonlijkheid beschouwen is geen open gewaarzijn, geen vrije geest. Ons unieke ‘ik’ zit vast aan een ketting die voortdurend lijkt te veranderen, maar in wezen telkens opnieuw gesmeed wordt met dezelfde schakels, dezelfde bestanddelen.
Waar is het ego van mijn vader gebleven – geworteld zijn
Een lezer vroeg me na het lezen van mijn vorige columns over het dementeren en de dood van mijn vader welke boeddhistische visies er zijn op het geheugen. Er is opvallend weinig gezegd of geschreven over ons ‘gewone’ geheugen, terwijl de westerse psychologie daar zeer veel theorieën over formuleert. Binnen het boeddhisme is het geheugen, net als andere psychische functies gewoon één van de vele middelen om al dan niet een dieper of breder bewustzijn te ontwikkelen.
De gedeelde hemel
Ik heb op het eerste gezicht geen vanzelfsprekende drang om te doden en te vernietigen. Maar ik heb een sterke drang om iedereen die te storend is uit mijn leven te bannen. Als ik naar mijn diepste emotie peil is dat: de ander elimineren. Mijn oordeel is: het lijkt soms alsof er nog ontelbaar veel neanderthalers rondlopen op aarde. De gedachte die dat verrechtvaardigt is: o heer, ben ik dan één van de weinige, echte homo sapiens?
Het kind met ons oorspronkelijke gezicht
Ik genoot eerst als vader en nu als grootvader ontzettend van mijn kinderen en kleinkinderen. Ik ben een speelvogel gebleven en heb altijd een hekel gehad aan de saaie, al te ernstige aspecten van het ‘volwassen zijn.’ Maar soms zijn kinderen ook kleine diertjes die je moet temmen en helpen om mens te worden. Uiteraard hebben kinderen een natuurlijke wijsheid, maar evengoed moeten we hen als volwassene voldoende regels, grenzen en kennis aanbieden om hun plaats te vinden in een complexe samenleving.
