Vrijdag Zindag – Oorlogsweken

Hoe kun je de Verlichting door je cultuur laten gaan en dan toch oorlog in je repertoire houden? Hoe redelijk is het om oorlog te voeren? Sinds de oertijd is oorlog deel van mensencultuur en blijft hardnekkig aanwezig. De huidige oorlogen illustreren de voortgaande onredelijkheid.

Ander perspectief

• Moord is normaal gesproken verboden, in oorlogstijd normaal.
• De regel in vredestijd dat wie vernielt betaalt, geldt niet meer in oorlogstijd, hooguit na de vrede als herstelbetalingen gedaan worden.
• De medische stand doet er alles aan om mensen in leven te houden. Oorlog offert zonder blikken of blozen mensenlevens op.
• Economisch gedrag is redelijk, maar staat haaks op de kapitaalvernietiging in een oorlog.
• De economische wetenschap maakt werk van de optimale verdeling van schaarse middelen, maar voorkomt niet dat schaarste oorlogen veroorzaakt.
• Morele overwegingen worden met omhaal van argumenten weggedrukt.’Gij zult niet doden’, naastenliefde en mededogen gelden tijdelijk niet.
• De voorspelbaarheid van de oorlogscyclus – achtereenvolgens dreiging, aanval, strijd, onderhandelingen, wapenstilstand, vrede, wederopbouw, nieuwe dreiging – voorkomt niet dat men de hele cyclus blindelings doorloopt.

 

Moderne oorlog

• Door de Verlichting en de groei van de wetenschap is de schaal waarop militaire middelen schade aanrichten enorm vergroot, tot nucleaire en chemisch-biologische wapens aan toe. Kernwapens zijn onbruikbaar want ze zouden de mensheid vernietigen. Dus, heel onredelijk, dienen ze alleen als afschrikking. Tegen hoge kosten.
• Drones beperken personele verliezen aan de kant van de aanvaller – slim! – maar vergroten burgerverliezen aan de kant van de aangevallene – ellende!.
• AI-geprogrammeerde robotsoldaten voeren toekomstige oorlogen, waardoor ‘autonome wapens’ beslissen over de aangerichte verliezen aan mensenlevens en materiële schade.
• Terwijl elke onderneming en elke bank voor grote investeringen met een business plan werken, reserveren alle NAVO-landen 5 % van het BNP voor het militaire budget, zonder dat duidelijk is waar dat geld aan uitgegeven wordt. Zou men hetzelfde bedrag voor klimaatdoelen reserveren, dan discussieert het parlement minstens een jaar over de besteding.
• De regels die golden voor de oorlog met knotsen en pijl-en-boog gelden onaangepast voor moderne wapens. Zo ‘primitief’ zijn we als ‘geciviliseerden’.

 

Effecten

• ‘Slechts één op de vijf oorlogen kent een duidelijke winnaar’ (Tim Sweijts, NRC 2.8.25).
• Oorlogen zonder duidelijke winnaar prolongeren zichzelf.
• Oorlogen verlopen niet volgens de planning die op de militaire academies wordt onderwezen. Er zijn altijd schadelijke nevenverschijnselen: burgerdoden, verkrachting, corruptie, klimaatschade, vergisbombardementen, slechte behandeling krijgsgevangenen, schending van mensenrechten, post-traumatisch stresssyndroom PTSS.
• Het kapitalistische systeem profiteert vooraf en tijdens de oorlog via de wapenindustrie, achteraf dankzij de wederopbouw.
• Oorlogen geven een vrijbrief aan autocratische regimes, want leiders roepen op tot nationale eenheid en loyaliteit. Oorlogen werken anti-democratisch, ook als ze dienen om de democratie te verdedigen.
• Een leger is per definitie autocratisch.
• Wapens liggen meer voor de hand als probleemoplossers dan andere manieren om een conflict op te lossen.
• Met name geweldloosheid is taboe als het militaire discours domineert.
• Als oorlog een normale manier is om een conflict op te lossen, sluipt militair jargon binnen in taal en cultuur. Dat werkt onbewust normaliserend, ook op de lange termijn. Elke oorlog is een cultuuroorlog.

 

Kortom: De oorlog is buiten het bereik van de Verlichting gebleven. Op dit punt faalt de redelijkheid. Bijgevolg hebben we één Vredesweek per jaar en 51 oorlogsweken.