De laatste tijd valt me iets op. Verbondenheid die tot nu toe als vanzelfsprekend voelde, lijkt steeds vaker opgeschort. Of zelfs beëindigd. Verbinding verbroken.
Verbondenheid
Als je deel bent van een samenleving, heb je het gevoel ergens bij te horen. Dat geldt voor alle niveaus van samenleven, van het gezin tot en met de hele wijde wereld. Je identificeert je in zekere mate met je omgeving, waar dan ook, wanneer dan ook.
Dat kan een tijdelijk en voorlopig gevoel van verbondenheid geven, ongeveer zoals wanneer een toevallige ontmoeting een klik oplevert. Verbinding kan anderzijds ook blijvend zijn, zoals een vriendschap die een leven lang duurt.
Twee maal ontheemd
Nu in ons land een rechts-radicale regering aan de macht is, heb ik steeds meer het gevoel er niet bij te horen. Ik heb echt wel een actieve herinnering aan de voorgaande regeringen, dus weet ik dat die ook niet altijd voldeden aan mijn kernwaarden van mededogen en medemenselijkheid. Maar wat we nu hebben, lijkt een loopje te nemen met die waarden. Weg verbinding.
Een jaar of vijftien geleden maakte ik kennis met Facebook omdat onze kinderen daar dingen op plaatsten over onze kleinkinderen. Verbondenheid. Mijn Braziliaanse oud-studenten ontdekten al snel dat ik op FB zat. Nog meer verbondenheid. En ik zet daar wekelijks mijn Vrijdag Zindag op. Dat zorgt – hoop ik! – voor nog meer verbinding. Maar helaas, nu kiest FB-baas Zuckerberg luid en duidelijk voor Trump. Daardoor voel ik me op bezoek in een huis waar ik eigenlijk niet zijn wil. Dat roept een dilemma op. Ga ik mijn account sluiten en dus een platform opdoeken? Weg verbinding.
Vul zelf maar aan, als dit gevoel herkenbaar is.
Rollen omgekeerd
Ik realiseer me wel dat wat ik vanuit mijn bubbel nu als ontheemding ervaar, voorheen het gevoel was bij mensen die deze rechts-radicale regering aan de macht hebben geholpen. Misschien bewonderen zij Trump en Zuckerberg. Kan ik dankzij mijn huidige ontheemding meevoelen met wat zij eerder ervoeren? Helpt dat om de verbondenheid terug te krijgen?
Dat lijkt niet zo gemakkelijk. Het heeft alweer te maken met de verschuiving van democratische naar autocratische politiek. Aan Trump zie je dagdagelijks hoe de bedrijfsmatige aanpak van het landsbestuur mensen uitsluit. Hij maakt duidelijk dat een kapitalistisch wereldbeeld prima spoort met autocratie, en veel moeizamer met democratie. In ons land loopt het zo’n vaart nog niet, maar als de manier waarop Wilders debatteert nagevolgd wordt, is er meer uitsluiting dan verbinding. Het bubbelsysteem wordt versterkt, de speelruimte beperkt.
Speelruimte
Spel is een mooie tegenhanger van macht, ook al horen machtsspelletjes evengoed bij spel. Maar verantwoord spelen doe je samen, de bubbels voorbij, met speelruimte voor ieders eigen insteek. Want elk spel moet het hebben van alternatieven. Als collectief spel opent carnaval binnenkort een alternatieve werkelijkheid. Spel is het vermogen tegelijk meer versies van de werkelijkheid te hanteren. Dat helpt om je in te leven in de ander.
Autocraten houden niet zo van alternatieve scenario’s. Democraten daarentegen faciliteren het spel met alternatieven. Zolang de alternatieven in zicht blijven en goed overwogen worden, kan de autocratie tegenspel krijgen. Liefst zonder spelverruwing.
Wil je met me spelen? Verbinding herstellen?
jim zegt
Allereerst bedankt voor jouw openhartige inkijk en observaties André.
Ik reageer ongecensureerd zonder mij te bezinnen dus ook associatief maar met dank omdat het mij raakt.
Ik denk dat het voor velen veel herkenbaars bevat. Ik heb zelf geen kinderen maar ik maak mij zorgen over hen in deze tijd waarin de elektronische revolutie heeft gezorgd voor een onnoemelijke hoeveelheid prikkels en impulsen die gereguleerd moeten worden en voor de ouders en opvoeders hoe hen daarbij te helpen en te steunen. Je spreekt over bubbels en we hebben het over echokamers en social media. In het tijdperk van de elektronische revolutie staan de rijkste mensen ter wereld aan het hoofd van dit soort ‘diensten’ (bedrijven).
Een thema in jouw verhaal is spelen en ik begrijp dat goed, de homo ludens, de spelende mens is niet altijd met competitie bezig maar altijd met oefenen. Sportiviteit is in veel gevallen verbindend (en verbonden met de massapsychose van supporters) maar bij iemand als Trump moet ik zeggen dat zijn spelletje absoluut bestaat uit poker. In blufpoker is hij de ongeëvenaarde koning! Inderdaad is hij vooraleerst een zakenman naast een celebrity sinds zijn tv show The Apprentice waarmee hij faam en populariteit onder de bevolking verwierf, hij was geen politicus maar hij zag zijn kans schoon en deed een greep naar de macht, bruusk en zich bewust van zijn invloed en vrienden met macht die ontzag voor hem toonden.
Het meest in het oog springend daarbij is het blufpoker dat hij speelde bij zijn herverkiezing. Geen president zou het in zijn hoofd halen om bij zijn aanstelling het volk in grote getale opgekomen om daarbij aanwezig te zijn in de kou te laten staan om vervolgens in het parlementsgebouw de oligarchie, de 1% rijksten van Amerika om zich heen te verzamelen, schaamteloos maar het was precies zijn bedoeling en buiten hielden ze er niet minder om van hem. Dat is nog steeds zo. Pochen is geen zonde.
Ik moet zeggen, zonder mij daarbij op de borst te kloppen, dat gokken mij persoonlijk tegenstaat, ik doe nooit mee aan loterijen ook al verkopen ze zichzelf met dat ze belangrijk zijn omdat ze goede doelen steunen, hoe kun je in vredesnaam denken dat je geen geluk hebt? Waarom heb je niet iets over voor een goed doel zonder de kans er zelf beter van te worden?
Voor mij zit daar iets onoverkomelijks in. Het lukt mij niet maar die bezwaren worden door de indusrie vakkundig onder het vloerkleed geschoven. Momenteel waarschuwt Maxima voor schulden onder jongeren en ik weet er niet genoeg van maar ik denk dat ik er wel iets van snap. De verleiding is te groot. Misschien geldt zoiets voor mensen zoals Trump ook.
Daar schuilt een groot gevaar in want hoewel de Vlaamse aforist Juliën de Valkckenaere de verafgoding van een populistische massa eens kenmerkte met: Nullen worden ontzettend machtig wanneer iemand uit één stuk vooraan marcheert’. dan hebben we het niet zozeer over de man die voor de bal gehouden wordt maar minstens ook over het systeem dat de man mogelijk maakt en dat deze nodig heeft. Trump is een bluffer en een atypische politicus. Bluffen gaat over berekening en onberekenbaarheid, diplomatie is voor hem bijzaak, gunning is belangrijk, dat zijn we niet gewend van een president maar onder zakenmensen is verre van ongewoon.
Er valt veel meer over te zeggen maar om aan te sluiten bij jouw bezorgdheid denk ik dat er vooral iets mis is met ‘het gesprek in de samenleving dat zoek is’ En dat is verklaarbaar en de sleutel om dat gesprek weer op gang te krijgen daar moeten we naar op zoek.
Deep canvassing lijkt daar een antwoord op te formuleren door vragen te stellen. Iemand als Wilders gooit sleutels weg en anderen sluiten zich daarbij aan. Zorgelijk.
Ik las het boek ‘Hoe verander je iemand van mening’ van David McRaney, die wetenschappelijke inzichten, neurologische aspecten en gesrekstechnieken onderzocht die als leidraad kunnen dienen.
Zolang mensen via electronische media met elkaar communiceren bestaat steeds het gevaar in een echokamer met gelijkgestemde meningen te belanden. Hoe verander je dat en breng je het gesprek terug naar diep menselijke ervaringen als iedereen zich afzondert als ze NIETS te doen hebben? Electronisch bord voor de kop en oordopen op, in de wachtkamer, op het station, in de trein bij de bushalte zelfs hier. Dat te doorbreken. Hoe leuk was het niet, ik werkte tien jaar in Den Haag op en neer naar Amsterdam met de trein, om daarin gesprekken met wildvreemden aan te knopen, ze waren nog bezig telefoon id trein aan te leggen, in no time hielden ze daar mee op omdat de mobiele telefoon een vlucht nam. Maar gesprekken met daklozen en nieuwkomers zijn nog steeds mogelijk en je kunt en zij komen bij je op de koffie. Verhalen, geschiedenissen de electronische snelweg steekt er schril bij af, daar moet je een weg in vinden en de afleidingen zijn levensgroot.
En nu moet ik koken..
Ergens is een begin en zijn vragen het antwoord. De theorie is weerbarstiger dan de praktijk. Samen spelen, samen oefenen samenwerken en nieuwe dingen ontdekken kan zo leuk zijn. We doen onszelf tekort.
Joop Ha Hoek zegt
Jim, jouw reactie is aan de lange kant.
Groet,
BD-moderator Maarten