Bij haar leven werd begin mei mijn moeder steeds stiller, eenzamer ook zo leek het. Op 4 mei was er de dodenherdenking maar in die tijd had het voor ons gezin, voor mijn moeder, nog geen algemeen karakter, zoals nu het geval is.
In ons gezin werd op de avond van de vierde mei behalve de zes miljoen slachtoffers van de holocaust ook tante Alie en haar gezin herdacht. Omgekomen tijdens het Duitse bombardement op Rotterdam, op 14 mei 1940. De woning in Kralingen werd vol getroffen door Duitse brisantbommen, het gezin van tante Alie, een zus van mijn opa, onder wie haar zeventienjarige hoogzwangere dochter, haar echtgenoot Toon, kwam om het leven. In totaal stierven er zeventien mensen in die woning. Nederlandse soldaten zagen hoe Alie de Wal, mijn moeders tante, brandend als een fakkel over straat rende maar konden haar niet redden. Alleen een zoon bracht het er levend vanaf.
Het gemis, het enorme verdriet, ging nooit over bij mijn moeder, die enig kind was en bijzonder gehecht aan haar Friese familie, waarvan een deel (tijdelijk) naar Rotterdam verhuisde. Terwijl de klok doortikte maar het op de avond van de vierde mei stil werd in Nederland, beleefde mijn moeder, die in mei 1940 hoogzwanger was van mijn oudste broer, het bombardement opnieuw. Wij, haar kinderen, mijn vader, waren stil met haar. Verdriet is overdraagbaar, zo blijkt.
Mijn moeder is in 1995 overleden maar nog steeds ben ook ik stil in het begin van de maand mei. Op de avond van de vierde mei, als de doden worden herdacht. Twee minuten. Mijn familie ook, mijn kinderen en kleinkinderen. Anderen. Ik denk dan aan mijn omgekomen familie, mijn moeder, stil zittend in haar stoel. De herinneringen.
En dit jaar besef ik nog meer dan anders, door de commotie rond de herdenking – zal het twee minuten stil blijven op de Dam, elders in Nederland?- dat we ook vrij zijn om ons te kunnen en mogen uiten doordat honderden Nederlanders hun leven gaven voor die vrijheid. Herdenken is ook toekomst. Met respect voor het verleden.
Moge iedereen gelukkig zijn, met name jij.
Vrede en alle goeds.
Moedig voorwaarts!
BIJSLUITER: het lezen van deze columns kan leiden tot groot geestelijk ongemak, woedeaanvallen, depressies, onbeheerst gedrag, angstaanvallen, maagzuur, zweten, ongeloof, twijfel aan eenieder, straatvrees, lange tenen en het geloof in het eigen gelijk. Bij de lezers. Scheldpartijen en een onbedwingbare drang om te reageren zijn waargenomen. Sommigen willen mij corrigeren. Of bedanken. Of prijzen. De drang om in verzet te komen is waargenomen, het abonnement op te zeggen. Sommigen besluiten de krant niet meer te lezen, of te boycotten. Er kwaad over te spreken. Te janken of te vloeken. De straat op te gaan om te demonstreren maar niet weten waartegen. Het boeddhisme de rug toe te keren. Of aan de drugs te gaan. En zo gaat het maar door.
Elsbeth Wolf zegt
Dankjewel
Ardan zegt
Mooi.