Keuzes

Wat valt er toch veel te kiezen! Soms vier je je eigen keuzevrijheid, en soms word je doodmoe van alle keuzes die je tegenkomt.

Nu we in crisistijd verkeren, zou je kunnen denken dat we vanwege Corona zoveel te kiezen hebben – als de regering het niet voor ons doet. Wanneer draag ik het mondkapje? Als ik keelpijn heb, moet ik dan dat nummer bellen voor de test? Ga ik toch wel met de trein, ook al is mijn verplaatsing niet echt noodzakelijk? Kan ik met vakantie? En wat zijn de consequenties van mijn keuzes?

Ook zonder crisis zijn we keuzedieren, een uniek soort dier. We kunnen namelijk als enige diersoort onze keuzes onder ogen zien, erop kauwen en alles nog eens heroverwegen. We zijn zelfs in staat ervoor weg te lopen en het spel met alternatieven te negeren. Tegelijk zitten we regelmatig dicht bij de andere dieren en volgen ons instinct, lekker gemakkelijk. Of we laten ons leiden door routines en intuïtie.

Maar normaal gesproken moeten we zelf bedenken hoe we met alternatieven omgaan, zeker sinds het vrije individu op een voetstuk staat. We hebben zelfs de gave om routines te doorbreken en instinctief handelen onverstandig te vinden. Het kan gebeuren dat we moeten erkennen dat onze intuïtie ons rampzalig heeft misleid.

Het kiezen begint al als we taal gebruiken. Hoe zeg of schrijf je iets op zo’n manier dat je boodschap overkomt? Keuzes! Bijvoorbeeld als je een column schrijft. Hoe benut je die stijlvorm het best? Ik ben er, af en aan, de halve week mee bezig. En dan heb ik nog het voordeel dat ik getrouwd ben met een voortreffelijke redacteur (zij wilde deze zin schrappen).

Mensen ervaren keuzestress. Het aanbod is enorm, helemaal nu we door allerlei media de hele dag van (des-)informatie worden voorzien. Kiezen wordt er niet eenvoudiger op. Er zijn daardoor ook voortdurend misverstanden. Plus foute beslissingen. De mens is een knappe knoeier.

Bijgevolg is de wereld opgezadeld met onoverkomelijke problemen:

incompetente presidenten
ongelijke welvaartsverdeling,
veel te snel gebruik van geweld als probleemoplosser (en dus -veroorzaker),
een uitgebuite aarde,
niet goed begeleide migratiestromen,
en het niet kunnen samenleven met verschillen.

Bij elk van deze problemen horen fundamentele keuzes en vaak loopt het mis.

Macht, als aansturing van gedrag, lijkt een prima oplossing voor het eindeloze kiezen. Volgzaam zijn bespaart je een hoop gedoe. De machthebber zegt hoe het moet, en zo gaat het. Er zijn nu zelfs tech-reuzen, zoals Facebook, die logaritmes voor ons laten beslissen. We denken te kiezen, maar worden aangestuurd. Dat gaat ten koste van vrijheid en vernieuwing. Macht kent bovendien de verleiding van eigenbelang. Dan is verzet de voor de hand liggende keuze.

En nu heb ik het nog niet eens gehad over levensbeschouwing. Dat begint al bij de vraag naar het bestaan van God. En dat is nog maar het begin. Je hebt er een ‘Kieswijzer levensbeschouwing’ bij nodig.

Ook levensbeschouwelijk speelt macht en wordt standaardgedrag opgelegd. Bekering is aanvaarding van een bepaalde manier van kiezen. Orthodoxen beperken het aantal keuzes aanzienlijk, maar andere levensbeschouwers hebben ook zo hun ingesleten maniertjes… Elke gevestigde visie beperkt het spel met keuzes. Maar altijd ontdekken mensen weer nieuwe varianten, soms bij de concurrent.

Omdat dit de 300ste druppel is, was ik deze dagen bezig met een nieuwe editie van het e-book met de verzamelde columns. Die rangschik ik naar onderwerp. Ik herlas daarom wat ik sinds no. 200 had geschreven. Het bleek dat het thema van het kiezen een rode draad is die door de teksten heen loopt. Ik eindig een druppel dan ook nogal eens met een keuzevraag.

Dus nu ook maar: wat zijn de keuzes die jou bezig houden?