• Door naar de hoofd inhoud
  • Skip to secondary menu
  • Spring naar de eerste sidebar
  • Spring naar de voettekst

Boeddhistisch Dagblad

Ontwart en ontwikkelt

Header Rechts

Tiende jaargang

Zoek op deze site

  • Home
  • Agenda
    • Geef je activiteit door
  • Columns
    • André Baets
    • Dharmapelgrim
    • Bertjan Oosterbeek
    • Dick Verstegen
    • Edel Maex
    • Eelco van der Meulen
    • Emmaho
    • Goff Smeets
    • Hans van Dam
    • Joop Hoek
    • Jules Prast
    • Paul de Blot
    • Rob van Boven en Luuk Mur
    • Ronald Hermsen
    • Theo Niessen
    • Xavier Vandeputte
    • Zeshin van der Plas
  • Nieuws
  • Contact
    • Steun het BD
    • Mailinglijst
  • Series
    • Boeddha in de Linie
    • De werkplaats
    • Recepten
    • De Linji Lu
    • De Poortloze Poort
    • Denkers en doeners
    • De Oude Cheng
    • Meester Tja en de Tao van Niet-Weten
    • Fabels door Goff
    • Cartoons van Ardan
    • Tekeningen Sodis Vita
    • De derwisj en de dwaas
  • Over ons
  • Privacy

God, Spinoza en boeddhanatuur

3 september 2020 door Taigu

Meer en meer vraagt Taigu zich af waarom wij ons wentelen in zen en boeddhisme terwijl onze cultuur denkers als Spinoza en Schopenhauer rijk is die ons het pad van de boeddhadharma kunnen opleiden.

“Alle schoon die de aard’ kan geven, blijkt een pad dat tot u voert; en slechts is leven leven als het tot den dood ontroert,” dichtte P.C. Boutens. Zijn poëzie is vrijwel vergeten, maar Taigu kent flarden ervan uit het hoofd sinds hij er op school mee in aanraking kwam. Ryokan had in zijn hut een bundeltje Dogen op een boekenplankje; op het zijne heeft Taigu óók het verzameld dichtwerk van Boutens staan, in twee kloeke deeltjes.

Sinds Taigu zijn onwetendheid heeft afgelegd en hervonden, lezen zijn ogen met een andere kracht. Het ‘u’ waarheen het door Boutens bezongen pad leidt, is de dood, waaraan zijn gedicht is opgedragen. Boutens bezingt de boeddhistische leegte als de grond van al wat bestaat en zijn schoonheid onthult in zijn vergankelijkheid.

Taigu was ooit in het middelgebergte van de Duitse Harz met de oudste van zijn courante vrienden. Hier zijn wouden vol everzwijnen temidden waarvan Ryokan zo uit het niets naar voren zou kunnen treden. Gisteren was Taigu in Göttingen. Omwille van zijn conditie wordt hij gewoon voorgereden bij een terrasje, maar de interactie met zijn vriend leidt tot een herbeleving van hun gezamenlijke studententijd en het kind dat Taigu daarvóór was, toen hij met mijn ouders gezinsvakanties in Duitsland doorbracht. Het is een uitdrukking van een heel bijzondere vriendschap dat hem een reisje is aangeboden dat op maat van zijn kunnen (of het gebrek daaraan) wordt gemaakt. Taigu wordt er stil van en dankbaar en ook emotioneel en het kán allemaal gewoon samen.

De Harz is tijdens de Koude Oorlog in tweeën gereten door een IJzeren Gordijn met wachttorens en automatische schietinstallaties die afgingen als je probeerde het hek over te klimmen. Een deel van dat oude hek staat bij wijze van souvenir in de plaats waar Taigu verblijft. Het is een getuigenis van de bewogen geschiedenis van dit land. Lang voordat dit gebied verdeeld was in een Oost en een West, maakten dichters als Goethe en Heine lange wandeltochten door de natuur van de Harz. Buiten onder Taigu’s slaapkamerraam kabbelt een beekje dag en nacht de taal van de dharma. Geen wonder dat dichters hier inspiratie kwamen opdoen voor hun literaire werk.

Maar het is niet alles poëzie die Taigu’s pen in beweging brengt. Hij leest hier een recent boek over Spinoza, een filosoof uit de zeventiende eeuw. En eindelijk ziet Taigu zijn kans schoon te doen wat hij al langer wilde: schrijven over God, het grootste taboe onder westerse boeddhisten, de Vader, de Zoon en de Heilige Geest, precies die God waarvan veel boeddhisten bij het horen van Zijn naam alleen al puisten krijgen.

Toen twee eeuwen na Spinoza de eerste vertalingen van vedische geschriften in kleine kring begonnen te circuleren in Europa, werd de boeddhadharma misprijzend uitgemaakt voor ‘spinozisme’. Het sentiment is in zijn tijdsbeeld invoelbaar, maar Taigu’s ogen lezen ook Spinoza vervuld van en ontledigd door een andere kracht.

De filosoof maakte onderscheid tussen het Godsbeeld van het Oude Testament en de ware God die immanent is in de dieptestructuur van de wereldse werkelijkheid. Taigu ontleent de terminologie aan Maarten van Buuren, de auteur van het boek. De God van het Oude Testament was volgens Spinoza een uitvinding van mensen om de stammen van het volk van Israël te verenigen onder een gemeenschappelijk banier. De ware God is niets anders dan de natuur zelf, Zijn wetten en ‘wilsbesluiten’ zijn de vormkrachten van die natuur, die ook ons, mensen, als sociale dieren omvat. Aldus de dharma van Spinoza, die hem kwam te staan op een plechtige banvloek en excommunicatie door de joodse gemeente van Amsterdam.

Meer en meer vraagt Taigu zich af waarom wij ons wentelen in zen en boeddhisme terwijl onze cultuur denkers als Spinoza en Schopenhauer (ook een filosoof) rijk is die ons het pad van de dharma kunnen opleiden. De irrationele ‘wil’ van Schopenhauer is de kracht die het boeddhistische levenswiel in beweging houdt en mensen herboren laat worden in het pandemonium van hun aardse lijden. Spinoza’s God is een abstracte God, van dezelfde orde als de Tao uit het begin van de Platform Sutra, wanneer Huineng de ware dharma ten gehore brengt voor een publiek van lokale potentaten en rivaliserende neo-confucianisten; alle worden uiteraard betoverd en bevrijd door de ongeletterde voormalige keukenhulp in het klooster, die het met gevaar voor eigen leven tot abt en zenmeester heeft geschopt.

Waar hebben wij, boeddhisten, het gezwijmel van christelijke mystici voor nodig wanneer Spinoza en anderen, ook moderne filosofen als Levinas (twintigste eeuw), ons voorhouden dat de weg naar bevrijding toegankelijk is door middel van de menselijke rede? Sinds de tijd van Gautama in noordoost India wordt de rede als innerlijk kompas gewantrouwd door boeddhisten; dit was in China en omringende landen niet anders. De werkelijkheid onttrekt zich in het boeddhisme aan het denkvermogen en de taal van mensen.

Zo komen we in zen aan een transmissie zonder woorden; ons zelfverstaan moet worden onderworpen aan een ‘diepe herprogrammering’ (woorden van David McMahan, een onderzoeker van boeddhistisch modernisme) waarbinnen de rede niet wordt afgeschaft, maar een nieuwe, ondergeschikte functie krijgt. Na de onwetendheid komt in het achtvoudig pad juist inzicht, en voor het met een geslaagd resultaat afleggen van de weg naar wijsheid voorbij alle wijsheid heb je een zeker onderscheidingsvermogen en dus een scherp en praktisch verstand nodig. De mythe van het moderne boeddhisme is dat denken de beoefening in de weg staat. Maar dat is dus mythe. Of meent iemand dat Dogen de hoofdstukken van zijn ‘Shobogenzo’ gedachteloos opzei?

Bij Spinoza is de kiemkracht van het kennen de sleutel tot inzicht in de realiteit van transcendente immanentie. Kiemkracht is een van die mooie woorden van Maarten van Buuren. Met een uitdrukking uit het klassieke Grieks heet deze kiemkracht bij Spinoza ‘logos spermatikos’. Wat we hier aan ons oog zien verschijnen is de werking van de andere kracht van de dharma in Spinoza. Wij, mensen, behoren met de immanente God tot de natuur. God heeft niets geschapen en is niet persoonlijk; het is de naam die wij geven aan de totaliteit van de krachten die de natuur tot natuur maken. De kiemkracht van ons kenvermogen is bij Spinoza niets anders dan de boeddhanatuur van ons dharmaverstaan.

Taigu zal niet van de boeddhaweg af geraken, maar je komt de weerklank ervan tegen binnen de filosofie van onze cultuur. Waarom teksten ontcijferen uit de wereld van Mahayana wanneer de wijsheid voorbij alle wijsheid in onze eigen kring onder handbereik ligt? Hieruit geeft Taigu zijn opslagbewustzijn voorlopig spiritueel voedsel. Dat opslagbewustzijn bevat a priori ‘alle schoon die de aard’ kan geven’, dus veel mis gaan kan er niet wanneer het voedsel een tijdje uit andere bron wordt betrokken.

Namu Amida Butsu,

Taigu

Maarten van Buuren, ‘Spinoza. Vijf wegen naar de vrijheid’, uitgeverij Ambo/Anthos, 2016. Het citaat van Boutens is uit zijn gedicht ‘Goede Dood’ (uit zijn dichtbundel ‘Verzen’, 1898).

Delen is rijkdom:

  • Twitter
  • LinkedIn
  • E-mail

Categorie: Columns, Dharma en filosofie, Jules Prast Tags: boeddhanatuur, Harz, IJzeren Gordijn, vriendschap

Lees ook:

  1. Taigu – Mijmeren in mijn bodhisattvabedje
  2. Westers boeddhisme in een radicaal veranderd levensbeschouwelijk landschap
  3. Het roze tegeltje
  4. D-Day – vriendschap en dankbaarheid

Elke dag het BD in je mailbox?

Elke dag sturen we je een overzicht van de nieuwste berichten op het Boeddhistisch Dagblad. Gratis.

Wanneer wil je het overzicht ontvangen?

Primaire Sidebar

Door:

Taigu

Historicus en auteur Jules Prast (Taigu), dobbert ergens tussen zen en reine land. Ondertussen laat hij zijn geest vrijmoedig zweven over de wereld en het boeddhisme. Zijn website is bereikbaar op www.julesprast.nl (Twitter @julesprast). 
Alle artikelen »

Ochtend- of avondeditie

Ochtend- of avondeditie ontvangen

Abonneer je

Elke dag gratis een overzicht van de berichten op het Boeddhistisch Dagblad in je mailbox.
Inschrijven »

Agenda

  • 20 januari 2021
    Zen Spirit Doorgaande groep Meditatie Arnhem
  • 20 januari 2021
    Lezingenserie ONLINE: 'Reïncarnatie en karma’
  • 21 januari 2021
    Gratis proefles cursus Caring - Caring from the heart
  • 21 januari 2021
    Doorlopende groep Vipassana Haarlem
  • 21 januari 2021
    Online Dhammakaya-meditatie
  • bekijk de agenda

De werkplaats

De werkplaats.

Boeddhistische kunstenaars

Artikelen en beschrijvingen van en over het werk van boeddhistische kunstenaars. Lezers/kunstenaars kunnen zich ook aanmelden met hun eigen werk.
lees meer »

Pakhuis van Verlangen

In het Boeddhistisch pakhuis van verlangen blijven sommige teksten nog een tijdje op de leestafel liggen.

Verkiezingen 2021 – ‘Er is menselijke warmte nodig in de politiek’

Wouter ter Braake - 18 januari 2021

Ik lanceer een ander alternatief. Een brede bewustzijnsbeweging. Een beweging van kiezers die het geluk van alle mensen vooropstelt en als uitgangspunt neemt. Op basis van een bewustzijn dat boosheid transformeert in wijsheid. Een bewustzijn dat gefundeerd is in het besef van verbondenheid van al wat leeft. Een bewustzijn dat verschillen respecteert en met een warm hart en open mind openstaat voor dialoog.

De Lotussoetra – boeddhisme en politiek

Erik Hoogcarspel - 14 januari 2021

In de Lotussoetra worden de geboorte, de meditaties, het ontwaken het preken en de dood van de Boeddha beschreven als niet meer dan een show die hij opvoert. Het is een didactische methode. In feite is hij de eeuwige wetgever van het universum en daarom de inrichter van de ware politiek.

Het boeddhisme en religie

Erik Hoogcarspel - 12 januari 2021

Is het boeddhisme een religie, een levensweg of een filosofie? Als je deze vraag aan meerdere mensen stelt krijg je geheid verschillende antwoorden en voor elk antwoord valt wel iets te zeggen.

Tien jaar Boeddhistisch Dagblad

Joop Ha Hoek - 8 januari 2021

...

Jasper Schaaf – Marx’ diepe respect voor Aristoteles

gastauteur - 1 januari 2021

Jasper Schaaf: 'Aristoteles noemt het doel van het menselijk bestaan ‘geluk’. Klinkt dit te makkelijk? Is het vreemd? Speelt zo’n ver, groot en toch belangrijk doel echter ook geen belangrijke rol in de vroegere geschriften van Marx, waar hij nog meer dan later op de werken van Georg Hegel en Ludwig Feuerbach leunt?'

Meer onder 'pakhuis van verlangen'

Footer

Boeddhistisch Dagblad

Meest recente berichten

  • Het jaar 2021 – dag 20 – afstand
  • Boeddhistische ervaringsdeskundigen gezocht
  • De kern van yoga – Karma yoga (deel 1)
  • Boeken – Ecodharma Buddhist Teachings for the Precipice
  • XR blokkeert gebouw ministerie Economische Zaken

Reageren

We vinden het geweldig om reacties op berichten te krijgen en op die manier in contact te komen met lezers, maar wat staan we wel en niet toe op de site?

Over het BD

Het Boeddhistisch Dagblad is een onafhankelijk journalistiek webmagazine over boeddhistische thema’s en inzichten.
Lees ons colofon.

Zie ook

  • Contact
  • Over ons
  • Columns
  • Reageren op de krantensite

Het Boeddhistisch Dagblad is een onafhankelijk journalistiek webmagazine over boeddhistische thema’s en inzichten. Lees ons colofon.

 

Op deze website gebruiken we cookies voor het bijhouden van bezoekersstatistieken.  Via de instellingen kun je bepalen wat je wel of niet toestaat: bekijk je instellingen.

 

loading Annuleren
Bericht niet verstuurd - controleer je e-mailadres!
E-mail-controle mislukt, probeer het opnieuw
Helaas, je blog kan geen berichten per e-mail delen.
Boeddhistisch Dagblad
Powered by  GDPR Cookie Compliance
Privacy en cookies

Op deze website gebruiken we cookies voor het bijhouden van bezoekersstatistieken en als je reageert: je naam en mailadres.

Zo houden we bij hoe de site gebruikt wordt en hoe vaak.

Hier kun je instellen welke cookies je wel of niet toestaat.

Noodzakelijke cookies

Met deze cookies slaan we je voorkeuren in het gebruik van deze website op.

If you disable this cookie, we will not be able to save your preferences. This means that every time you visit this website you will need to enable or disable cookies again.

Bezoekersstatistieken

We gebruiken Google Analytics voor het bijhouden van bezoekerscijfers.

Dit helpt ons bij het verbeteren van de website; zo weten we wat wel en niet gebruikt of gelezen wordt.

Alle cookies staan uit in je browser. Zet cookies aan alsjeblieft, als je wil dat we je voorkeuren opslaan,

Privacy

Bekijk wat we wel of niet doen met je gegevens