Tweespraak – Psychotherapeut Rob van Boven en psycholoog Luuk Mur praten over …slechte mensen

Vorig jaar behandelden Rob en Luuk in de serie Tweespraak de verschillen en overeenkomsten tussen psychotherapie en dzogchen. De serie wordt dit jaar onder dezelfde naam voortgezet maar de frequentie staat niet vast en de tweespraak gaat over een actueel onderwerp.

Luuk: Femke Halsema is een voormalige Nederlandse politica. Ze was van 1998 tot 2011 lid van de Tweede Kamer namens GroenLinks. Van 2002 tot 2010 was zij fractievoorzitter en politiek leider van deze partij. Ze schreef onlangs een essay (Macht en verbeelding) voor de maand van de filosofie. Hierin stelt ze o.a. dat alle grote veranderingen in de jaren zestig en zeventig zijn bevochten door progressieve geesten (rechten van arbeiders, homo’s en vrouwen, vrijheid van meningsuiting enzovoort). Dit heeft Nederland tot een open, tolerant en democratisch land gemaakt. Het is duidelijk: linkse mensen waren en zijn gericht op gelijkheid, samenwerking en moreel goed, rechtse mensen waren en zijn egoïsten, gericht op competitie en moreel slecht.

Maar, schrijft ze, ‘nu heeft rechts deze idealen gekaapt’ en ‘links moet deze idealen terug eisen’ en ‘rechts heeft deze waarden eigenlijk niet echt omarmt, maar zet deze in als effectbejag tegen moslims.’

Kan iemand idealen kapen? Heeft links deze idealen zelf bedacht of ook weer gekaapt? Moet je niet juist verheugd zijn als anderen je idealen overnemen?

Rob: Femke Halsema reageert alsof haar iets is afgepakt, alsof inzicht persoonlijk bezit is. Inzicht dient iets te zijn ten bate voor de gemeenschap, lijkt mij.

In de eerdere tweespraak heb ik het belang genoemd van de wederzijdse afhankelijkheid van (1)de behoefte me vrij te voelen en (2)de behoefte me verbonden te voelen. Wij mensen kunnen door ons geleerde geloof over-identificeren met één van de twee behoeftes.

Er zijn mensen die zich met name identificeren met de behoefte van verbondenheid, deze mensen zien liever geen verschil in standpunten. Het zou een bedreiging voor de binding zijn. Vervolgens kunnen ze het verschil bevechten om het verschil te elimineren of ze zullen zich over-aanpassen opdat het verschil ogenschijnlijk verdwenen is. Het bijzondere hiervan is dat verbondenheid niet vanzelfsprekend is, het moet gewaarborgd of georganiseerd worden.

Er zijn ook mensen die zich over-identificeren met hun behoefte aan vrijheid. Bij de mensen is vrijheid niet vanzelfsprekend. Het moet ook bevochten en bewezen worden. Als de ander een idee overneemt dat iemand anders bedacht heeft, dan zou dat gezien kunnen worden als een aantijging op de eigenheid van iemand, een aanval op het uniek zijn van het individu. De persoon in kwestie kan dan geloven dat het zogenaamde onderscheid van hem of haar met de grote massa verloren zou gaan. Deze persoon kan dat zogenaamde onderscheid geloven nodig hebben om de individualiteit te behouden.

Als slot kunnen wij mensen ook nog wisselen in waar we mee ons over-identificeren, al naar gelang de omstandigheden. We hebben bij over-identificatie niet goed kunnen leren dat de genoemde twee behoeftes zijn als yin en yang.

Luuk: ‘Progressieven’ willen graag laten blijken dat ze een beter soort mens zijn dan anderen. Vooral als het gaat (om het mislukken van) de multiculturele samenleving lopen de progressieve emoties snel op. Niet omdat veel nieuwkomers de gelijke rechten voor vrouwen niet respecteren, of vanwege het toenemende antisemitisme of de toenemende agressie uit religieuze kring naar homo’s. ‘Progressief’ Nederland laat zich hier relatief weinig over horen en het zijn juist de andersdenkenden die hier op wijzen. Dit wordt niet op prijs gesteld door de mensen die zichzelf moreel superieur voelen. Standpunten zijn snel seksistisch, racistisch, islamofoob of fascistisch en voor je het weet wordt iemand gekwetst. Het anders denken staat onder druk.

Femke Halsema concludeert dat rechts links te slim is af geweest. Zou het niet meer voor de hand liggen om het juist te vieren dat zowel links als rechts het nu eens zijn over genoemde waarden? Mevrouw Halsema verdeelt de mensen in goed en slecht. De slechten hebben ook gekozen voor de ‘goede’ idealen, natuurlijk niet oprecht, maar als strategische zet, en nou vindt ze het niet leuk meer.

Kan het niet zo zijn dat goed en slecht in mevrouw Halsema zelf zitten, ik bedoel dat ze dat gelooft. Dat ze gelooft dat ze haar ‘slechte natuur’ heeft overwonnen met mooie progressieve idealen en dat ze daarmee haar schuldgevoel uitbesteedt. En nu politiek rechts met die idealen op de loop gaat, is er geen tegenstelling meer en die heeft ze nodig om zich een goed mens te voelen.

Een geruststellend bericht komt uit Denemarken. De sociaaldemocraten in dat land hebben onlangs hun excuus aangeboden. Sorry bevolking, jullie waren niet dom, jullie waren niet racistisch, jullie waren geen neonazi’s, jullie hadden zelfs gelijk.

Niemand heeft het alleenrecht op het hebben van de juiste morele standpunten. Er blijft genoeg over om je te onderscheiden. Femke Halsema stelt zelf al een agenda op: het klimaatprobleem, voedselschaarste, ongelijke toegang tot hulpbronnen, ontwikkelen van duurzame gemeenschappen voor de miljoenen vluchtelingen, de mogelijkheid van het basisinkomen, de mogelijkheid van een niet op de harde competitie gerichte economie waardoor ook in eigen land duizenden uit het arbeidsproces worden gestoten.

Marianne Thieme en Ewald Engelen komen graag Plan B nog eens toelichten.

Maar stop met het indelen van mensen in goed en fout.

Rob van Boven (1951) is psycholoog en geregistreerd psychotherapeut. Hij was consultant voor verschillende organisaties (drugs en verslaving counseling, vaardigheden workshops) en werkte vijftien jaar als een behandelingscoördinator in een psychiatrische instelling. Bij Rob van Boven wordt het geloof van de overlever bewust gemaakt en een juiste plaats gegeven. Het doel is om los te komen van de dwang van het geloof en bewustzijn te ontwikkelen naast deze denk- en voelpatronen. Hoe meer je van het geloof van de overlever bevrijd bent, zonder het te bestrijden, maar door het de juiste plek te geven, hoe vrijer je kan leven.

Luuk Mur ( 1952) is psycholoog en heeft een drietal boeken geschreven over de door hemzelf ontwikkelde hulpverleningsmethode communitysupport. Hij is lid van de Dzogchen Community Nederland. Dzogchen is een vorm van Tibetaans boeddhisme waarbij veel belang wordt gehecht aan de ontwikkeling van individueel bewustzijn. Bij deze traditie streeft men naar non-dualiteit van het bewustzijn. Mensen zijn zich niet alleen bewust ( je weet dat je dit leest), maar je kunt je ook bewust zijn van dit eerste bewustzijn. Dit meta-bewustzijn wordt ‘gewaarzijn’ genoemd.