• Door naar de hoofd inhoud
  • Skip to secondary menu
  • Spring naar de eerste sidebar
  • Spring naar de voettekst

Boeddhistisch Dagblad

Ontwart en ontwikkelt

Header Rechts

Veertiende jaargang

Zoek op deze site

  • Home
  • Agenda
    • Geef je activiteit door
  • Columns
    • Andre Baets
    • Dharmapelgrim
    • Bertjan Oosterbeek
    • Dick Verstegen
    • Edel Maex
    • Emmaho
    • Goff Smeets
    • Hans van Dam
    • Jana Verboom
    • Joop Hoek
    • Jules Prast
    • Paul de Blot
    • Rob van Boven en Luuk Mur
    • Ronald Hermsen
    • Theo Niessen
    • Xavier Vandeputte
    • Zeshin van der Plas
  • Nieuws
  • Contact
    • Steun het BD
    • Mailinglijst
  • Series
    • Boeddha in de Linie
    • De werkplaats
    • Recepten
    • De Linji Lu
    • De Poortloze Poort
    • Denkers en doeners
    • De Oude Cheng
    • Meester Tja en de Tao van Niet-Weten – alle links
    • Fabels door Goff
    • Cartoons van Ardan
    • Tekeningen Sodis Vita
    • De derwisj en de dwaas
  • Over ons
    • Redactiestatuut van het Boeddhistisch Dagblad
    • Redactieformule van het Boeddhistisch Dagblad
  • Privacy

Home » Columns » Wat heet religie?

Wat heet religie?

17 februari 2018 door André Droogers

Als ik zie hoeveel verschillende religies er zijn, vraag ik me soms af hoe je daar nog het algemene etiket ‘religie’ op kunt plakken. Ze lijken op elkaar, maar hoe dan? Wat heet religie?

Veel hangt af van de gehanteerde definitie. Een definitie schept helderheid door één of meer kenmerken op te sommen die in alle exemplaren aanwezig moeten zijn.

Maar dan nog. Neem nu de religiedefinitie waarin het geloof in god of goden het gekozen kenmerk is. Boeddhisten zonder god hebben dan ineens geen religie meer. Ander voorbeeld: kies je het kenmerk dat religie aangeeft wat de zin van het leven is, dan zijn fanatieke Ajax-supporters plotseling ook religieus.

Ik doe niettemin een poging. Welk kenmerk geldt voor alle religies? Aangezien alleen mensen religie hebben, zou iets dat de mens typeert het startpunt moeten zijn.

Wat typeert mensen? Ik zou zeggen dat ze in staat zijn om betekenis te geven aan hun eigen ervaringen en wat daar allemaal omheen gebeurt. Hun betekenisvoorraad is eindeloos. Vandaar dus die enorme verscheidenheid waar niettemin het label religie op wordt geplakt.

Betekenis geven aan ervaringen dus? Maar wacht eens even, een oerervaring van de mens is juist dat eindeloos betekenis toekennen. Dat typisch menselijke vermogen is op zich weer voorwerp van betekenistoekenning, want de gebruiksaanwijzing is nogal moeilijk te lezen.

De mens kan over de eigen vermogens nadenken en zichzelf een spiegel voorhouden. Wat ziet de mens dan? Iemand die overweldigd wordt door alles wat denkbaar blijkt. Dat kan een ervaring van geluk en vervoering opleveren, maar ook van nietigheid en onrust.

Die verwarrende oerervaring wordt getemd in religies, in al hun verscheidenheid. Gevonden! Religie is betekenistoekenning aan overstijgende betekenistoekenning.

Of grenst ook deze definitie slecht af? Betekenistoekenning kan ook de conclusie opleveren dat religie onzin is. Atheïsten hebben een eigen visie op overstijgende betekenisgeving, maar willen absoluut niet religieus heten. En hoe zit het met filosofen?

Faalt mijn poging dan toch?

Maar misschien is het nut van definities niet allereerst dat ze afgrenzen, maar dat ze met elkaar de betrekkelijkheid van grenzen laten zien. Definitiebouwers zijn ook maar mensen die ergens betekenis aan toekennen. Eén definitie is niks, twee definities zijn een begin van inzicht, drie geven je een leuk ideetje. Samen attenderen ze op grensgevallen die door minstens één van de drie worden uitgesloten.

Zo valt er toch iets te redden van mijn poging. Ik kom uit bij de samenklontering van religie, atheïsme, filosofie, en ja, de koepelterm levensbeschouwing. Hardop denkend over een religiedefinitie ben ik uitgekomen bij een definitie van levensbeschouwing!

Vooruit: ‘levensbeschouwing – al dan niet religieus, al dan niet filosofisch – is betekenistoekenning aan overstijgende betekenistoekenning’.

Boeddhisten zonder god en idolate Ajax-fans horen er bij. Gelovigen èn atheïsten! Filosofen! Het nieuwe diverse wij!

Alle mensen! Hebben ze toch iets gemeen bij al dat verschil!

Categorie: Columns Tags: André Droogers, religie

Lees ook:

  1. Weg met die dikke ikken
  2. Meervoudig
  3. Onnozel
  4. Trage cultuur

Elke dag het BD in je mailbox?

Elke dag sturen we je een overzicht van de nieuwste berichten op het Boeddhistisch Dagblad. Gratis.

Wanneer wil je het overzicht ontvangen?

Lees Interacties

Reacties

  1. zeshin zegt

    17 februari 2018 om 12:57

    GODSDIENST EN RELIGIE

    Het woord religie komt van relegare wat herverbinden betekent. Deze term werd in de Romeinse tijd in de krijgskunde gebruikt om een uiteen geslagen legereenheid weer her te groeperen. Religie is daar van afgeleid en of je je met je Boeddhanatuur, God of de eenheid van het bestaan wilt verbinden dat is wat religie beoefenen is.

    Geen enkele religie kan zichzelf rechtvaardigen als het geboden of verboden uitvaardigt. Een religie is een vrijplaats en brengt wat gescheiden is weer tot eenheid. Om dit te bereiken verschaft een religie leerstof en trainingsmogelijkheden. Een religie kan hoogstens adviserend optreden.

    Een godsdienst daarentegenkan door het dienend karakter geboden en verboden handhaven.
    Een godsdienstig persoon kiest voor dienstbaarheid en is ondergeschikt aan geboden en verboden die hij van hogerhand accepteert. Iemand die uit verzet (opstandi(n)g)binnen een godsdienstige organisatie naar eigen inzicht gaat handelen zonder zijn overtuiging te verloochenen veranderd van een godsdien­stig – in een religieus mens.
    Zeshin

  2. G.J. Smeets zegt

    17 februari 2018 om 15:30

    Doet me denken aan spelen en spelletjes. Die heb je ook in maten en soorten. Bord-, veld-, en tafelspelen. Alleen, duellerend of in gezelschap. Met of zonder winnen/verliezer/gelijkspelen. Met of zonder fysieke behendigheid. Met of zonder verbale behendigheid. Met of zonder mogelijkheid tot vooruitdenken.

    Als dit blogstuk over ‘religie’ geen taalspel is dan vreet ik een levensbeschouwelijke bezem ?

  3. Kay zegt

    18 februari 2018 om 07:18

    Het hele verhaal is nogal mentaal, een cerebrale discussie. Bovendien is het horicentralistisch, één dimentionaal. Het leven is multidimensionaal, gelaagd. Ja, en alle leven is betekenisvol, maar niet alleen omdat we er betekenis aan geven, maar ook omdat het ingebakken is. Daarom religie zou het dharma van een individu en land mede behoren helpen te vinden.Maar daarvoor moet je bij de tijd zijn en dat is religie meestal niet.

  4. Maarten van den Driest zegt

    18 februari 2018 om 07:50

    Sadhu. De betrekkelijke betekenis van definities stipt u goed aan.

    In een definitie die ik ergens gelezen heb is een religie een levensbeschouwelijk systeem dat uitgaat van overkoepelende wetten of regelmatigheden waarop de mens geen invloed heeft door wil of inzicht maar waaraan we desondanks onderworpen zijn of, vriendelijker gezegd, nu eenmaal mee om hebben te gaan. In die zijn is boeddhisme zeker een religie. Atheïsme op zich is het niet overtuigd zijn van het bestaan van goden,wat geen religie is, maar je kunt best atheïstische religies hebben.

  5. Piet Nusteleijn zegt

    18 februari 2018 om 09:28

    Religie is “thuiskomen”.
    Gaan we met elkaar definiëren wat “thuis” is?
    Je gaat, je leven leidend, je eigen land uit.
    En dan keer je weer terug.
    Dit soort beeldspraak spreek mij aan.
    Met groet.

  6. Kay zegt

    18 februari 2018 om 11:47

    De religieuze mens wil God of Boeddha niet verliezen als hij de wereld in stapt, daarom zie je zoveel wereldschuwende religie. Mensen die seculier, neutraal zijn willen de wereld niet opgeven voor religie. Als je naar de hersenen aktiviteiten van seculiere en religieuze kijkt dan is er vaak onderscheid te maken tussen mensen die ik religieus zijn en degene die
    meer werelds zijn. Voor de religieuze mens functioneren de achterste delen meer, en voor de mens in de wereld is de frontale kwab meer aktief. De integratie van beide delen zijn noodzakelijk voor een meer heel mens en samenleving. Boeddhistische religieuze methoden laten meer aktiviteit zien in het achterste deel van de hersenen.

Primaire Sidebar

Door:

André Droogers

André Droogers is emeritus hoogleraar culturele antropologie, in het bijzonder religieuze en symbolische antropologie, aan de Vrije Universiteit, Amsterdam. andredroogers.nl 
Alle artikelen »

Agenda

  • Agenda
  • Geef je activiteit door

Ochtend- of avondeditie

Ochtend- of avondeditie ontvangen

Abonneer je

Elke dag gratis een overzicht van de berichten op het Boeddhistisch Dagblad in je mailbox.
Inschrijven »

Agenda

  • 25 juni 2025
    Zen Spirit zenmeditatie Arnhem, 1e helft 2025 8 januari-25 juni
  • 25 juni 2025
    Zenmeditatie in Leiden
  • 30 juni 2025
    Maandagochtend meditatie in Amsterdam-West
  • 1 juli 2025
    Boeddhisme en meditatie (kennismakingscursus)
  • 2 juli 2025
    Zenmeditatie in Leiden
  • 6 juli 2025
    Verjaardagsviering van Zijne Heiligheid de Dalai Lama
  • 7 juli 2025
    Maandagochtend meditatie in Amsterdam-West
  • 8 juli 2025
    Boeddhisme en meditatie (kennismakingscursus)
  • bekijk de agenda
  • De werkplaats

    De werkplaats.

    Boeddhistische kunstenaars

    Artikelen en beschrijvingen van en over het werk van boeddhistische kunstenaars. Lezers/kunstenaars kunnen zich ook aanmelden met hun eigen werk.
    lees meer »

    Pakhuis van Verlangen

    In het Boeddhistisch pakhuis van verlangen blijven sommige teksten nog een tijdje op de leestafel liggen.

    Deconstructie van het godsbeeld van Pseudo-Dionysius

    Hans van Dam - 23 mei 2025

    Over het verschil tussen weten-wat-niet en niet-weten.

    De wolk van niet-weten

    Hans van Dam - 22 mei 2025

    Over beeldloze mystiek en mystiekloze beelden.

    ‘Het leven zelf is zazen’

    Wim Schrever - 28 april 2025

    De grote tragedie hier in het Westen is dat we onze eigen spirituele traditie zo snel hebben opgegeven en met het badwater -de religie- ook het kind -de spiritualiteit- hebben weggegooid. Terwijl een mens fundamenteel nood heeft aan spiritualiteit, aan zingeving.

    Geschiedenis als wapen deel 1

    Kees Moerbeek - 20 april 2025

    President Vladimir Poetin zei in 2014: ‘Onze collectieve herinnering bepaalt onze cultuur, onze geschiedenis en onze tegenwoordige tijd. En onze toekomst zal worden gevormd aan de hand van onze historische ervaring.’ Hij is het zelf die actief deze herinnering en ervaringen vorm geeft en propageert. Ivo van de Wijdeven schrijft dat in de Sovjettijd er nog werd gegrapt dat het land een zekere toekomst had, maar een onvoorspelbaar verleden. Onder Poetin is Ruslands geschiedenis als in beton gegoten. Er is maar één historische waarheid en deze is verankerd in de grondwet en de Nationale Veiligheidsstrategie.

    Jaloerse goden te slim af – de geschiedenis de baas…?

    gastauteur - 13 april 2025

    Hongersnood in een hermetisch afgesloten kuststrook die onwillekeurig aan de vernietigingskampen van weleer doet denken, besmet met meer dan een zweem van genocide… Regeert Adolf Hitler over zijn graf heen? Want bestaat Israël niet bij diens gratie? Zou zonder die bittere nazi-erfenis Palestina als land van drie monotheïstische religies niet nog gewoon zo heten? Is de grond er niet vervloekt, juist door godsdiensten die, gevoed vanuit één fictieve bron, vervolgens als protestbeweging steeds in chronologische volgorde aan haar voorgangster ontspruiten, waarmee de kiem voor een eeuwigdurende vete om de absolute waarheid is gelegd? En claimt niet elk van deze broeder- of zusterstromingen dat stuk met hun aller bloed doordrenkte aarde, aanvankelijk voor Abrahams JHWH, vervolgens voor Jezus’ Vader en ten slotte voor Allah – drie godheden die, in verbitterde onderlinge jaloezie verwikkeld, strijden niet alleen om religieuze hegemonie, maar ook om de profane en politieke macht?

    Meer onder 'pakhuis van verlangen'

    Footer

    Boeddhistisch Dagblad

    over ons

    Recente berichten

    • Verwachtingen parasiteren op denkbeelden
    • Het jaar 2025 – dag 175 – sprekende pop
    • Wakker Dier – Kabinetsplannen vee-industrie rampzalig voor dieren
    • Demonstratie tegen oorlogstuig via Rotterdamse haven: -Activisten tegengehouden en gearresteerd
    • In de serie over karma: sociale rechtvaardigheid en karma

    Reageren

    We vinden het geweldig om reacties op berichten te krijgen en op die manier in contact te komen met lezers, maar wat staan we wel en niet toe op de site?

    Over het BD

    Het Boeddhistisch Dagblad is een onafhankelijk journalistiek webmagazine over boeddhistische thema’s en inzichten.
    Lees ons colofon.

    Zie ook

    • Contact
    • Over ons
    • Columns
    • Reageren op de krantensite

    Het Boeddhistisch Dagblad is een onafhankelijk journalistiek webmagazine over boeddhistische thema’s en inzichten. Lees ons colofon.