Vandaag deel twintig in de serie Tweespraak. De auteurs -psychotherapeut Rob van Boven en psycholoog Luuk Mur, praten over verschillen en overeenkomsten tussen psychotherapie en Dzogchen. De lezer wordt van harte uitgenodigd om mee te praten.
Luuk: Jezelf zijn in verbondenheid, is voor jou een belangrijke waarde.
Is dit idee verbonden te zijn met de ander nu juist niet hetgeen we kwijt zijn geraakt in onze individualistische cultuur? We willen vooral onszelf zijn, vrij van verplichtingen. Het ´dikke ik´ wil zelf uitmaken hoe het leeft. Er is niets groter of belangrijker dan hoe het ‘dikke ik’ het ziet. We zien onszelf als de maat der dingen.
Individuele zelfontplooiing heeft een oppervlakkig ego gecreëerd, hetgeen ten koste gaat van verbondenheid. Volgens mij kunnen mensen niet gelukkig zijn zonder onderlinge verbondenheid. Door de narcistische zelfverwenning zijn we er niet gelukkiger op geworden. Eenzaamheid en depressie zijn epidemisch.
Het natuurlijke kind in ons is liefde zonder gedachten, onvoorwaardelijke liefde. Als we verliefd zijn ervaren we dat we nog onvoorwaardelijk liefde kunnen voelen. Maar zelfs in de liefde gedragen we ons steeds meer als consumenten op een markt. Heeft onze welvaart als keerzijde dat menselijke relaties verwateren. Hebben de vele mogelijkheden tot technologische communicatie vooral een veelheid aan weinig betekenisvolle relaties tot gevolg? Wie van al die internetvrienden is er als je echt een probleem hebt?
We willen overal het maximale uithalen, ook uit onszelf. Met als gevolg een explosie aan burn-out, ook bij jonge mensen. Of is er niets nieuws onder de zon en waren we altijd al even zelfzuchtig in het contact met de ander. Tenslotte ontwikkelde Boeddha al zijn filosofie, omdat hij constateerde dat mensen niet gelukkig waren. Mindful mediteren was voor Boeddha een manier om anders tegen de wereld aan te leren kijken. Door meditatie ga je een verhouding aan met de pijnlijke gevoelens, je gedachten, je geloof, je aangeleerde behoefte en daardoor ontstaat er afstand.
Je relaties baseren op winst-denken kan je niet gelukkig maken. Er bestaat geen blijvend geluk zonder liefde ontvangen en geven.
Rob: Jezelf zijn in verbondenheid zie ik zeker als een zeer belangrijke waarde. Om mezelf te zijn in verbondenheid heb ik enerzijds mezelf zo volledig mogelijk kenbaar te maken aan de ander, anderzijds heb ik de ander uit te nodigen zich kenbaar te maken in wat er in hem of haar omgaat. Het is voor de verbondenheid relevant dat ik oprecht geïnteresseerd ben in de ander met afwezigheid van oordeel, zowel in de overeenkomsten als in onze verschillen.
Luuk: Eerst begrijpen, dan begrepen worden.
Rob: Veelal als mensen een verschil constateren tussen zichzelf en de ander zijn ze geneigd het eigen standpunt neer te zetten als het juiste en ware standpunt, eventueel met het doel de ander te overtroeven of te ondergraven. We kunnen ons standpunt proberen te versterken door te verwijzen naar geschriften of naar uitspraken van belangrijke mensen waar ons gelijk mee bewezen zou zijn. Als we zo vorm geven aan ons zelf door enkel bezig te zijn met ons eigen standpunt, beleving, geloof, dan verdampt de verbinding en zijn we meer bezig met machtsuitoefening en dus met ons ‘dikke ik’. Dat zie je tegenwoordig ook zo vaak op de sociale media, alleen zenden, niet luisteren.
Luuk: Boeddha vertelde: wees je eigen autoriteit, maak je niet afhankelijk van anderen. Zelf zoeken naar wie je werkelijk bent is belangrijker dan welke tekst of leraar dan ook.
Rob: Zelfs over wat nu precies meditatie is of wat we moeten verstaan onder spiritualiteit ontstaan snel discussies en stellingnames. Ik denk dat juist het innemen en vasthouden aan je stellingen, verdere verdieping in de weg kan staan. Mijn advies zou zijn: sta jezelf toe om het niet te weten, laat een ander zijn ideeën zijn oordeel vertellen, geef jezelf de vrijheid om te luisteren en geef aandacht aan een eventuele neiging van je om te reageren vanuit eigen standpunten en geloof.
Luuk: Je kan hier een meditatie van maken. In de meditatie neem je dan als uitgangspunt om niet vast te houden aan enige vorm van kennis en al aanwezige standpunten over wat een goede meditatie is en wat spiritueel wakker zijn is. Behandel alle gedachten als even onbelangrijk. Je zegt tegen jezelf dat je niet weet wat je wilt bereiken met je meditatie, niet weet wat de juiste ervaring is bij de meditatie. Je geeft jezelf de volle vrijheid van ‘niet weten’. Je mediteert en je weet niets. Op alle gedachten, zorgen, meningen, twijfels die aandacht vragen tijdens je meditatie reageer je op met: weet ik niet.
Rob: Dat lijkt me ook een goeie manier om met anderen om te gaan als je spirituele belangstelling hebt. Jezelf toestaan de vrijheid van niet weten te verkiezen.
Rob van Boven (1951) is psycholoog en geregistreerd psychotherapeut. Hij was consultant voor verschillende organisaties (drugs en verslaving counseling, vaardigheden workshops) en werkte vijftien jaar als een behandelingscoördinator in een psychiatrische instelling. Bij Rob van Boven wordt het geloof van de overlever bewust gemaakt en een juiste plaats gegeven. Het doel is om los te komen van de dwang van het geloof en bewustzijn te ontwikkelen naast deze denk- en voelpatronen. Hoe meer je van het geloof van de overlever bevrijd bent, zonder het te bestrijden, maar door het de juiste plek te geven, hoe vrijer je kan leven.
Luuk Mur ( 1952) is psycholoog en heeft een drietal boeken geschreven over de door hemzelf ontwikkelde hulpverleningsmethode communitysupport. Hij is lid van de Dzogchen Community Nederland. Dzogchen is een vorm van Tibetaans boeddhisme waarbij veel belang wordt gehecht aan de ontwikkeling van individueel bewustzijn. Bij deze traditie streeft men naar non-dualiteit van het bewustzijn. Mensen zijn zich niet alleen bewust ( je weet dat je dit leest), maar je kunt je ook bewust zijn van dit eerste bewustzijn. Dit meta-bewustzijn wordt ‘gewaarzijn’ genoemd.
J.Six zegt
Schriftelijke reacties op artikelen komen vaak wat hard over. Mocht dat onderstaand zo zijn, dan is dat onbedoeld. Maar met zo’n kop boven het artikel moet er toch even wat balans hersteld in hetgeen wordt beweerd.
“Boeddha vertelde: wees je eigen autoriteit, maak je niet afhankelijk van anderen. Zelf zoeken naar wie je werkelijk bent is belangrijker dan welke tekst of leraar dan ook.”
De bewering van Luuk Mur dat Boeddha stelde “wees je eigen autoriteit” kom je wel vaker tegen en moet – mede gezien het Dharma-onderricht dat hij ongetwijfeld zal hebben genoten (en dat bedoel ik niet cynisch) anders bedoeld zijn dan er zo staat, want deze bewering strookt niet met de leer van de Boeddha. Ditzelfde geldt voor de bewering “maak jezelf niet afhankelijk van anderen”. Om met het laatste te beginnen: vanzelfsprekend zijn we, nog los van de leer van de Boeddha, afhankelijk van anderen. De Boeddha stelde daarbij nog eens de onderlinge afhankelijkheid der dingen centraal in zijn leer.
Het “zijn van je eigen autoriteit” maakt ook geen onderdeel uit van de leer van de Boeddha. Mogelijk dat Mur hier denkt aan het Kalama Sutta, maar deze verwijst juist naar het besef van hetgeen anderen (“verstandige mensen”) van iets vinden, en niet (enkel) naar wat je er zelf van vindt. Zie onder:
‘Kālāma’s, gaat niet af op mondelinge traditie, op een successie van leraren, op horen zeggen, op de overlevering van heilige geschriften, op geredeneer, op logische afleiding, op redelijke overweging, op het intuïtief toelaten van een theorie, op de schijn van bekwaamheid [van de leraar] of op de gedachte: “De asceet is onze goeroe.” Maar wanneer jullie voor jezelf weten: “Deze geestestoestanden zijn onheilzaam, deze geestestoestanden zijn afkeurenswaardig, deze geestestoestanden worden door verstandige mensen gelaakt, deze geestestoestanden leiden, als je er volledig door in beslag wordt genomen, tot onheil en tot leed,” dan moeten jullie ze opgeven.’
Dit onderricht gaf de Boeddha overigens aan mensen die zijn leer (nog) niet omarmd hadden. Wie eenmaal toevlucht heeft genomen kiest er voor dat “zelf zoeken naar wie je werkelijk bent” in de context van het boeddhistisch pad plaatsvindt – de beoefening en het onderricht daarbinnen – en niet langer (enkel) op basis van “je eigen autoriteit”.
Louis van Bebber zegt
Misschien autoriteit in de betekenis van de bereidheid met de juiste intentie de blik naar binnen te richten.
Luuk Mur zegt
Dag J.Six
Ik vermoed dat we hier stuiten op een verschil tussen het Dharma-onderricht en Dzogchen. Veel dank voor uw bijdrage en feedback.
Ujukarin zegt
Het heeft zeker ook met taal en vertaling te maken. Ik vindt dat Luuk in ieder geval voor een deel zich mag baseren op Maha-paranibbana soetra vers 33 (heb alleen de Engelse bij de hand):
“Therefore, Ananda, be islands unto yourselves, refuges unto yourselves, seeking no external refuge; with the Dhamma as your island, the Dhamma as your refuge, seeking no other refuge.”
Dit legt in ieder geval het primaat bij op je eigen intuitie/kennis vertrouwen, natuurlijk wel nadrukkelijk in de context van Dhamma. Die kennis is belangrijker dan vertrouwen op pakweg een Leraar of andere sangha-leden.
With folded palms,
Jo Six zegt
Beste Luuk Mur,
De relevantie van uw observatie dat we mogelijk stuiten op een verschil tussen Dharma-onderricht en Dzogchen zie ik in het verband met de discussie niet.
Mijn reactie betreft uw concrete beweringen over wat de Boeddha zou hebben onderwezen. Namelijk dat je niet afhankelijk moet zijn van anderen en dat je je eigen autoriteit moet zijn. Dat zijn sterke beweringen en ik mis daartoe de bronnen binnen zowel Theravada, Mahayana, Vajrayana als Dzogchen, en vind ze zelfs ingaan tegen de leer van de Boeddha en genoemde tradities.
Laat ik het voor het goede begrip anders formuleren uitgaande van uw eigen traditie: op het pad dat de student bewandelt teneinde instaat te zijn Dzogchen te beoefenen staat de leraar centraal. Zeker niet de “eigen autoriteit”. Het is de leraar die onderricht geeft in Dzogchen en die de schakel tot de directe introductie tot Dzogchen vormt. Je bent daarbij juist heel afhankelijk van de (kwaliteit van) de leraar.
In de non-duale benadering van Dzogchen is het daarbij al helemaal niet zo dat men op de “eigen autoriteit of inzichten, intuities etc. dient af te gaan, immers er is bij ‘Rigpa’ geen sprake meer van “eigen”. Daar zult u het mee eens zijn. Dus ik mis oprecht uw punt en ik zie uw beweringen ook in het licht van uw eigen traditie – of juist binnen uw traditie – als onjuist. Of zie ik hier iets over het hoofd?
Met vriendelijke groet
Jo Six.
PS Beste Ujakarin. Helder. Maar wat te denken van de Visuddhimagga , een belangrijke tekst in de Theravada-traditie die stelt dat het vinden van een Kalyāna Mitta (nobele vriend) die instaat is de leer goed uiteen te zetten, essentieel is op het pad? Zie ook http://www.accesstoinsight.org/ptf/dhamma/sacca/sacca4/samma-ditthi/kalyanamittata.html. Overigens kun je ook een discussie voeren of je, en zo ja wanneer, je als beoefenaar vanuit de ene boeddhistische traditie je op centrale teksten uit andere traditie kan beroepen, maar dit terzijde.
Jo Six zegt
PPS @Luuk Mur, En ja, opnieuw, de toon is niet onvriendelijk of hard bedoeld al zoek ik wel naar tegenargumenten op hetgeen ik beweer. Maar we kunnen het vanzelfsprekend hierbij laten. De autoriteit van de juiste intentie, aangedragen door Louis van Bebber, is een prachtig begrip waarin ik mij althans kan vinden. JS
G.J. Smeets zegt
“…al zoek ik wel naar tegenargumenten op hetgeen ik beweer.”
De beste tegenargumenten van je beweringen komen van jezelf. Zo kun je het blogstuk hierboven ook lezen. Try it.
Siebe zegt
Aansluitend bij de discussie;
Vrijwel elk mens zoekt denk ik in antwoord op innerlijke gevoelens van onvoldaanheid, van honger, naar fysiek of mentaal voedsel, zoals zintuiglijk genoegens of het mentaal voedsel van leuk werk, zinvolle bezigheden, waardering, lof, status, controle etc. We zoeken verheugenis, voldoening of beloning of voeding, dan weer eens hierin en dan weer eens daarin. Dit is denk ik de normale modus.
Hoewel dit in de leer van de Boeddha een omschrijving is van de tweede edele waarheid van de oorzaak van lijden, welk mens ziet het zoeken naar voldoening, het zoeken naar fysieke en mentale voeding tegen de honger, nu als een oorzaak van lijden? Het is toch de oplossing??
Wie kent zoiets nou als de oorzaak van lijden?
Dit geeft denk ik aan dat je niet kunt zeggen dat een mens nou echt toont dat ie het onderricht van de Boeddha begrijpt en op een soort automatische manier wel naleeft. Integendeel.
De wijze wijst op de gebreken/fouten in ons honger-management. De wijze ziet het allemaal totaal anders eigenlijk omdat ie de ontsnapping aan de honger heeft gerealiseerd. Voeding kan nooit blijvende voldoening geven. Voeding kan nooit leiden tot vrede, stabiliteit, vrijheid.
Het onderricht is inderdaad glashelder dat we niet bepaald autoriteiten zijn in het begrijpen van lijden, de oorzaak van lijden, de beëindiging van lijden en de weg leidend naar de beëindiging van lijden. Hiervoor hebben we de wijzen nodig, ideaal gezien volledig verlichte leraren.
groet,
Luuk Mur zegt
Mijn autoriteit(Chögyal Namkhai Norbu) leert me mijn eigen autoriteit te zijn. Hij benadrukt steevast het belang om als student uiteindelijk vrij van alles en iedereen te worden en verantwoordelijk te zijn voor je eigen keuzes op je pad.
Veel dank voor de reacties.
Siebe zegt
Oke, ik vind dat de leer van de Boeddha ook hierop aanstuurt.
Traditioneel wordt volgens mij in theravada gezegd dat je bij het niveau van stroom-intrede je eigen leraar en gids wordt.
groet,
Piet Nusteleijn zegt
Wees je eigen autoriteit, wees niet afhankelijk.
Wie dit zei?
Boeddha zou het gezegd kúnnen hebben. Iets dergelijks.
Ergens onderweg,
met groet
Piet Nusteleijn zegt
Het betekent toch niet meer of minder, dat een leraar / de mysticus zegt:
Ga op je eigen benen staan, vindt zelf de antwoorden op je vragen, zoek het zelf ’s even lekker uit, ga gerust je gang, wees vrij, realiseer jezelf, wees je eigen licht, doe je best, je bent het licht der wereld…ik hoor van je: Wees je eigen autoriteit. (Dit is reactie nr. 12. De laatste, denk ik)
Met groet.