Weinig Tibetanen geloven dat de gerespecteerde abt ‘een natuurlijke dood’ is gestorven. De Verenigde Naties geloven dat ook niet.
De Verenigde Naties hebben een strenge en dringende eis gesteld aan de regeringen van Vietnam en China: geef uitleg over de verdachte dood van de Tibetaanse spirituele leider Tulku Hungkar Dorje Rinpoche, of wordt internationaal onderzocht op mogelijke schendingen van de mensenrechten.
Tulku Hungkar Dorje, de gerespecteerde abt van het Tibetaanse boeddhistische Longen-klooster in Qinghai, stierf op 28 of 29 maart 2025 in Vietnamese hechtenis, onder omstandigheden die zo onduidelijk en verontrustend zijn dat vier VN-mensenrechtenorganen – waaronder de Werkgroep voor willekeurige detentie, de Werkgroep inzake gedwongen of onvrijwillige verdwijningen en de speciale rapporteurs voor buitengerechtelijke executies en minderheidskwesties – formeel tussenbeide gekomen. In hun gezamenlijke mededelingen, die op 8 augustus naar Hanoi en Peking zijn gestuurd, spreken zij hun ‘ernstige bezorgdheid’ uit over zijn detentie, verdwijning en dood, en waarschuwen zij dat beide regeringen mogelijk het internationaal recht hebben geschonden.
De beproeving van de lama begon in augustus 2024 in Qinghai, China, toen hij zich verzette tegen de druk om door de staat gesponsorde religieuze ceremonies te leiden met de valse Panchen Lama van Peking. Nadat hij naar Vietnam was gevlucht, werd hij in Ho Chi Minhstad vastgehouden – naar verluidt in aanwezigheid van Chinese functionarissen – ondervraagd en gemarteld. Vier dagen lang was zijn verblijfplaats onbekend. Toen kwam de officiële verklaring: hij was overleden aan een ‘hartaanval’, ondanks dat hij geen voorgeschiedenis van hartziekten had. Zijn lichaam werd zonder toestemming van de familie gecremeerd en de overlijdensakte werd achtergehouden voor zijn klooster.
De boodschap van de VN is ondubbelzinnig: ‘Het overlijden van een persoon in hechtenis leidt tot het vermoeden van willekeurige onttrekking van het leven door staatsautoriteiten.’ De deskundigen eisen antwoorden over de rechtsgrondslag voor zijn arrestatie, de rol van Chinese agenten in Vietnam en de wettigheid van de crematie. De termijn van 60 dagen waarbinnen Vietnam en China moesten reageren, is op 8 oktober verstreken. Geen van beide regeringen heeft publiekelijk gereageerd. Hun stilzwijgen versterkt alleen maar de verdenking.
Dit is niet alleen een geval van bureaucratische nalatigheid. Het is een test voor internationale verantwoordingsplicht. De VN beriep zich op het Minnesota-protocol, dat voorschrijft dat sterfgevallen in hechtenis onmiddellijk, onafhankelijk en transparant moeten worden onderzocht. De zaak van de lama – gekenmerkt door grensoverschrijdende onderdrukking, gedwongen verdwijningen en buitengerechtelijke executies – vereist niets minder dan volledige openheid en gerechtigheid.
Tulku Hungkar Dorje was meer dan een religieuze figuur. Hij was een humanitair die scholen en klinieken bouwde. Zijn dood, gehuld in geheimzinnigheid en staatsinmenging, is een huiveringwekkende herinnering aan de risico’s die mensen lopen die zich verzetten tegen autoritaire controle.
De wereld kijkt toe. De VN wil de waarheid weten. En de regeringen van Vietnam en China moeten antwoord geven.
Lopsang Gurung gebruikt om veiligheidsredenen een pseudoniem.
Geef een reactie