Vanochtend vroeg hebben rebellen van Extinction Rebellion posters geplakt in de buis over het spoor op station Hilversum Mediapark. Met de actie roepen zij journalisten op hun ‘persvrijheid te gebruiken om elkaar scherp te houden’. De actie vond plaats in de aanloop naar de voorgenomen bezetting van het Mediapark voor het NOS-gebouw op zaterdag 27 september om 12.00 uur. Extinction Rebellion eist dat de NOS zijn verantwoordelijkheid neemt om als publiek gefinancierde nieuwsvoorziening voor eerlijke journalistiek te zorgen.
Woordvoerder Martijn Dekker: ‘We doen deze oproep natuurlijk niet voor niets. Juist journalisten moeten hun persvrijheid gebruiken om elkaar scherp te houden en de macht te bevragen. De NOS stelt zich tot doel ‘de Nederlandse burger zo goed mogelijk te informeren over nieuws, sport en gebeurtenissen van nationaal en internationaal belang’. Helaas doet de NOS dit niet. Misleidende frames, nepneutraliteit en valse balans geven burgers een onjuist beeld van de werkelijkheid, uit onderzoek blijkt dat NOS-nieuws een hang naar rechts vertoont. Of het nu gaat om ongedocumenteerde mensen, de klimaat- en ecologische crisis of de genocide die Israël op de Palestijnen pleegt: NOS, Wees Eerlijk!’
De NOS zegt neutraal verslag te doen, maar uit onderzoek van Ground News blijkt volgens XR dat dat niet zo is.[1] Ground News baseert zich daarbij op duizenden NOS-koppen en NOS-nieuwsartikelen van de afgelopen drie maanden en op samengenomen ‘bias scores’ van Ad Fontes Media, Media Bias/Fact Check en All Sides. De conclusie is dat NOS-berichtgeving ingedeeld moet worden in de categorie ‘Lean Right’, oftewel: er is sprake van een rechtse bias.
Eén van de onderwerpen waarbij de inzet van rechtse frames door de NOS opvalt is volgens de onderzoekers migratie. Dit is volgens XR zorgwekkend, zeker met het oog op de aankomende verkiezingen in oktober. Door het gebruik van deze rechtse, misleidende frames, draagt de NOS volgens XR bij aan de verrechtsing van het Nederlandse politieke landschap en de invoering van extreemrechts beleid.
Op 22 april, bijvoorbeeld, kopt de NOS: ‘Kabinet wil uitgeprocedeerde kinderen kunnen uitzetten naar ’terugkeerhubs’‘.[2] Een verhullende manier om te zeggen dat het kabinet kinderen wil opsluiten in vreemdelingendetentie buiten de EU. Een ander dieptepunt is volgens XR de handleiding voor fascistisch migratiebeleid die de NOS op 27 mei publiceerde met de kop: ‘Asielstop en EU-regels opzijschuiven? Zo pakken andere landen het aan’.[3] Ook het NOS-nieuws van 15 juni over eufemistisch verwoorde ‘grenscontroles’ past volgens XR in een extreemrechts frame. NOS kopte: ‘Opnieuw grenscontroles door groep burgers, dit keer bij Groningse Sellingen’.[4] Dat het hier om racistische en illegale intimidatie gaat, blijft volgens XR buiten beeld.
Onderzoek van Solid Sustainability Research laat zien dat NOS-nieuws over de klimaat- en ecologische crisis vaak onvolledig en misleidend is.[5] In de periode van 1 oktober 2022 tot 30 september 2024 kwam de term ‘klimaatverandering’ in maar 22% van de artikelen die over extreem weer gingen voor. Van deze artikelen werd ‘klimaatverandering’ in slechts 11% van de gevallen in de kop genoemd.
Hoewel de NOS er sinds de eerste bezetting van het Mediapark vaker voor lijkt te kiezen om in artikelen over extreem weer een apart kader toe te voegen met uitleg over ‘klimaatverandering’,[6] lost dat de problemen met NOS-nieuws niet op. Wie naar NOS-nieuws kijkt of NOS-artikelen leest, krijgt volgens XR een onvolledig en oneerlijk beeld van de ernst van de klimaat- en ecologische crisis. Door het gebrek aan duiding en doordat de NOS nauwelijks gemarginaliseerde stemmen aan het woord laat, blijft onduidelijk hoe dodelijk de gevolgen vandaag al zijn, vooral in landen in het Mondiale Zuiden. Ook de (aanstaande) gevolgen voor mensen in Nederland en Europa blijven buiten beeld. Om te zorgen dat de NOS zijn taken vervult op het gebied van klimaatnieuws is volgens XR een wekelijks klimaatjournaal waarin deze onderwerpen aan de orde komen noodzaak.
Bij NOS-nieuws over de genocide die Israël op de Palestijnen pleegt en de aanvallen op Iran is er naast misleidende frames sprake van nepneutraliteit en valse balans, stelt XR.
Op 13 juni kopt de NOS: ‘Israël voert luchtaanvallen uit op nucleaire installaties en legertop Iran’.[7] Dit klinkt als neutrale verslaggeving maar is het niet. Volgens het internationaal recht mogen landen zich verdedigen als ze worden aangevallen. Daar is in het geval van Israël geen sprake van. De NOS, echter, herhaalt Israëlische frames alsof het om neutrale verslaggeving gaat: ‘De aanvallen moeten voorkomen dat Iran een kernmacht wordt’ en ‘Voor Israël is het onbespreekbaar dat de aartsvijand een kernmacht wordt’. Ook komt er geen juridisch expert aan het woord, wat bijdraagt aan een valse balans. Wie dit artikel zonder voorkennis leest, zal niet beseffen dat Israël het internationaal recht met voeten treedt.
In het liveblog van 19 juni kopt de NOS: ‘72 Palestijnen gedood in Gazastrook, van wie 21 bij hulppunten’.[8] Ook dit klinkt als neutrale verslaggeving maar is het volgens XR niet. De zogenaamde ‘hulppunten’ zijn in handen van een omstreden Israëlisch-Amerikaanse organisatie, Gaza Humanitarian Foundation. Keer op keer beschiet het Israëlische leger Palestijnse burgers bij deze plekken. Het is niet neutraal om een dergelijke plek een ‘hulppunt’ te noemen. Karel Hendriks, directeur van Artsen zonder Grenzen zei op 29 juni in een artikel op RTL: ‘Het is een moordpartij vermomd als hulpverlening. Eerst creëer je schaarste, dan zet je het gebied op slot, je maakt mensen afhankelijk van hulpverlening, dwingt mensen naar één specifieke plek en dan beschiet je ze daar.’[9]
Het belang van de taak van de NOS moet volgens XR terug te zien zijn in de besteding van publiek geld door de NOS. Helaas worden volgens XR kostbare tijd en middelen besteed aan verslaggeving over sporten als voetbal, wielrennen en de Formule 1. In 2023, een ‘goedkoop’ jaar vanwege het ontbreken van ‘superevenementen’ waarvan de rechten heel duur zijn, ging er vrijwel evenveel geld naar sport (81 miljoen euro) als naar andere journalistiek (87 miljoen euro). In 2022 ging er aanzienlijk meer geld naar sport dan naar andere journalistiek: 125 miljoen euro versus 81 miljoen euro.[10] Een kwalijke zaak. De NOS zou juist volgens XR extra geld moeten inzetten om de verslaggeving van nieuws en achtergronden te verbeteren en gemarginaliseerde stemmen en groepen in beeld te brengen.
Siebe zegt
Woorden doen er toe, maar ja, wie bepaalt dan wat gepast woordgebruik is? De ene spreekt bijvoorbeeld over abortus als “het afbreken van de zwangerschap” en een ander over “het nemen van leven, doden, moord”. Wie bepaalt dan wat gepast is? Als het vanuit juridisch perspectief legaal is, onder voorwaarden, is het dan geen doden? Als het medisch gezien ‘het afbreken van een zwangerschap is’, is dat dan perse het enige juiste perspectief? Als het vanuit religieus of spiritueel perspectief moord is, is het dat dan?
Als je dan over abortus verslag doet in termen van ‘het afbreken van de zwangerschap’ is dat dan ook journalistiek vanuit nep-neutraliteit? Hoe bepaal je dan wat het juiste woordgebruik is? Je eigen agenda? Je visie? Je ..?