Negen landen uit het mondiale Zuiden richtten dit jaar The Hague Group op, om gezamenlijk maatregelen te nemen tegen de straffeloosheid van Israël. Nu moedigen ze Europese landen aan om zich bij hen aan te sluiten. Voorzitter Varsha Gandikota-Nellutla: ‘Alleen door collectieve actie van regeringen kunnen we de genocide in Gaza stoppen.’
Vorig jaar legde het Internationaal Gerechtshof Israël drie keer maatregelen op om genocide in Gaza te voorkomen. Sindsdien hebben alle landen onder het Genocideverdrag duidelijk de plicht om in te grijpen tegen Israël. Toch gaat het Israëlische geweld in Palestina onverminderd door, gesteund door landen als de Verenigde Staten, het Verenigd Koninkrijk en Nederland.
Toen bleek dat de bestaande instituties faalden om de genocide te stoppen, namen negen landen uit het mondiale Zuiden het voortouw. In januari 2025 richtten Belize, Bolivia, Colombia, Cuba, Honduras, Maleisië, Namibië, Senegal en Zuid-Afrika samen The Hague Group op. Hun doel: het internationaal recht beschermen tegen verdere uitholling en de rechten van de Palestijnen verdedigen.
Met ‘juridische en diplomatieke maatregelen’ wil The Hague Group concrete druk op Israël uitoefenen, bijvoorbeeld door wapenexporten te blokkeren. Door gezamenlijk op te treden, beschermen leden van The Hague Group elkaar bovendien tegen politieke en economische vergeldingsmaatregelen van Israël en zijn bondgenoten.
Varsha Gandikota-Nellutla staat aan het hoofd van The Hague Group. Haar werk richt zich al langer op het doorbreken van structuren van medeplichtigheid. Ze is algemeen coördinator van Progressive International en was eerder betrokken bij campagnes zoals de Watermelon Index en No Harbor for Genocide, die de economische netwerken achter de Israëlische oorlogsmachine blootlegden.
Tijdens de Tegentop voor Vrede en Rechtvaardigheid op 21 juni in Den Haag verwoordde Gandikota-Nellutla de missie van The Hague Group krachtig: ‘Genoeg is genoeg. We blijven niet langer netjes vragen om te stoppen om Israël te steunen. We stoppen onze eigen medeplichtigheid via onze havens en fabrieken, zodat niks geproduceerd op onze grond en met onze arbeid gebruikt wordt tegen onze Palestijnse broeders en zusters.’
We spraken met Gandikota-Nellutla over de uitdagingen van The Hague Group en haar verwachtingen van de noodconferentie die de groep deze week organiseert in Bogotá, en waar ook landen als China, Ierland en Spanje bij zullen zijn.
Wat is het hoofddoel van The Hague Group?
‘Eigenlijk had de groep helemaal niet opgericht moeten worden. Staten die aangesloten zijn bij het Statuut van Rome hebben immers al de plicht om arrestatiebevelen van het Internationaal Strafhof uit te voeren en oorlogsmisdadigers te arresteren als ze op hun grondgebied komen. Ook voor het stoppen van wapenexporten en het opleggen van sancties bestaan al precedenten. Denk bijvoorbeeld aan de reacties op Rusland na de inval in Oekraïne.’
‘Maar zodra het over Palestina en Israël gaat, lijken veel regeringen hun verplichtingen onder het internationaal recht ineens te vergeten. Frankrijk stelt dat de Israëlische premier Netanyahu immuniteit heeft, Hongarije ontkent dat het Internationaal Strafhof überhaupt jurisdictie heeft en trekt zich terug uit het Statuut van Rome, en andere Europese landen zeggen ronduit dat ze hun verplichtingen niet zullen naleven.’
‘Juist daarom werd het voor de landen van The Hague Group noodzakelijk om naar voren te treden. Wij geven wél om het internationaal recht. We beseffen dat alleen collectieve actie van een groep gewetensvolle landen het recht kan beschermen – of beter gezegd: weer recht kan zetten. Landen in het mondiale Zuiden zijn vaak de landen naar wie met de vinger wordt gewezen als het om het internationaal recht gaat. Deze landen zeggen nu: integendeel, wij zijn de bolwerken die het recht hooghouden.’
De haven van Rotterdam blijft schepen ontvangen die wapens naar Israël leveren. Hoe belangrijk zijn acties om dit te verstoren?
‘Ze zijn cruciaal. Deze toeleveringsketens vormen het weefsel van het hedendaagse imperialisme. De enige manier om de genocidale machine te stoppen is via verstoring van die ketens.’
‘Als een regering een schip wil tegenhouden, is het vaak moeilijk te achterhalen waar het vandaan komt, omdat Israëlische bedrijven hun naam veranderen en hun routes niet openbaar maken. Om een schip dat van India via Angola en Senegal naar Israël vaart tegen te houden, is het belangrijk om met alle havenautoriteiten te kunnen schakelen. The Hague Group richt zich daarom op diplomatieke en juridische coördinatie tussen landen om de mondiale ketens naar Israël te blokkeren.’
In februari 2024 oordeelde het gerechtshof in Den Haag dat Nederland de uitvoer van F-35-onderdelen naar Israël moet stoppen. De Nederlandse regering ging in cassatie. Hoe kijk je naar de houding van Nederland?
‘Met grote schaamte. In het begin gebruikten veel Europese regeringen het excuus: ‘We weten nog niet of wat in Gaza gebeurt genocide is.’ Anderhalf jaar later zijn er uitspraken van het Internationaal Strafhof en het Internationaal Gerechtshof, en de resolutie van de Algemene Vergadering van de Verenigde Naties, waarin de verplichtingen van staten om Israëls illegale acties in de bezette Palestijnse gebieden te stoppen heel duidelijk zijn. En toch zien we dat deze landen allemaal nog steeds de regels aan hun laars lappen. Vanaf september zullen ze allemaal in overtreding zijn.’
Wat zegt dit over Nederland als gastheer van het Internationaal Strafhof en Gerechtshof?
‘De Nederlandse geloofwaardigheid heeft een enorme klap gekregen. Niet alleen door de steun van de Nederlandse regering aan de genocide, maar ook door geen bescherming te bieden aan het Strafhof en Gerechtshof, waar de Verenigde Staten sancties aan hebben opgelegd. Dit is een grote gemiste kans voor Nederland om het internationaal recht te verdedigen.’
Kunnen landen als Nederland diplomatieke gevolgen verwachten vanwege hun medeplichtigheid?
‘We hopen van wel. Helaas geldt nu vaak het principe van ‘macht is recht’, waardoor machtige landen ongestraft regels schenden. Toch groeit de druk vanuit Europese samenlevingen, waardoor het zelfs voor de grootste overtreders steeds moeilijker wordt om Israëls genocidale acties zonder gevolgen te blijven verdedigen.’
Belize had zich aanvankelijk aangesloten bij The Hague Group, maar besloot snel weer te vertrekken. Ervaren ook andere landen consequenties voor het opkomen voor Palestina?
‘Elke strafmaatregel – via sancties, het intrekken van hulp of uitsluiting van handelsverdragen – brengt een extra grote druk met zich mee op kleinere landen, die weinig ruimte hebben om te manoeuvreren binnen de mondiale handelseconomie. Het huidige internationale systeem staat niet toe dat kleine landen op elkaar kunnen steunen, wat een systeem van solidariteit mogelijk zou maken.’
‘Zuid-Afrika is een goed voorbeeld. Het ontmantelen van de Amerikaanse hulporganisatie USAID heeft daar een enorm gat geslagen in de HIV/AIDS-infrastructuur. De VS trok deze financiering deels in omdat Zuid-Afrika Israël voor het Gerechtshof heeft gedaagd.’
Wat houdt grotere landen tegen om zich aan te sluiten bij The Hague Group?
‘Diezelfde druk. Zo ondervindt Colombia druk na zijn energie-embargo tegen Israël. Dat laat opnieuw zien dat we alleen door collectieve actie van regeringen met een geweten de genocide kunnen stoppen.’
‘Daarom hopen we dat landen als Indonesië, Brazilië en Algerije zich bij The Hague Group zullen aansluiten. Zij zijn traditioneel leiders geweest in solidariteit met Palestina, maar hebben ook een belangrijke rol te spelen in het verstoren van de toeleveringsketens, en kunnen zo impact hebben op Israëls economische macht.’
In reactie op Israëls aanhoudende schendingen van het internationaal recht organiseert The Hague Group op 15 en 16 juli een noodconferentie in Bogotá. Staten van over de hele wereld zijn uitgenodigd. Wat verwacht je hiervan?
‘Deze top wordt georganiseerd door Colombia en Zuid-Afrika, de voorzitters van The Hague Group. Ons belangrijkste doel is dat landen concrete maatregelen aankondigen om Israëls schendingen van het internationaal recht te stoppen. Het gaat ons dus niet om het aannemen van de zoveelste resolutie of een gezamenlijke persverklaring, maar om tastbare nationale maatregelen die in lijn zijn met onze verplichtingen onder het internationaal recht. Dat geldt zowel voor de oprichters van The Hague Group, als voor de landen daarbuiten.’
‘We hebben hierin al enkele koplopers gezien. Chili heeft zijn militaire attachés teruggetrokken uit Israël. En Brazilië heeft al zijn contracten met [de Israëlische wapenfabrikant] Elbit opgeschort.’
Kunnen steden, universiteiten, of vakbonden ook meedoen?
‘Absoluut. The Hague Group is een diplomatiek blok, maar het gaat ons erom dat we elk juridisch, academisch en economisch middel inzetten om ervoor te zorgen dat Israëls genocide wordt gestopt. We roepen iedereen op om actie te ondernemen en om druk uit te oefenen op hun regeringen om zich aan te sluiten bij het diplomatieke blok.’
Streven jullie ook actief naar aansluiting van Europese landen?
‘Zeker, bijvoorbeeld van alle landen die al concrete maatregelen tegen Israël hebben genomen, en die de prijs daar al voor betalen. Zo heeft Ierland al veel tegenstand gehad van Israël door de sluiting van de Israëlische ambassade in Dublin, en wordt Spanjes steun aan Palestina al economisch bestraft door de VS. Voor hen is dit het moment om door te zetten, meer Europese landen aan te moedigen om hetzelfde te doen en zij aan zij te staan met de regeringen van het mondiale zuiden.’
‘Het is al heel lang niet meer voorgekomen dat het mondiale Zuiden en Noorden samenwerkten op het gebied van internationaal recht en de verdediging van de menselijkheid. Voor landen als Spanje zou het een radicale en revolutionaire zet zijn om samen met The Hague Group maatregelen aan te kondigen in Bogotá.’
Ziet The Hague Group ook een rol voor zichzelf weggelegd om volledige Palestijnse zelfbeschikking en het recht op terugkeer te helpen verwezenlijken?
‘The Hague Group is voor de volledige verwezenlijking van het recht van de Palestijnen op zelfbeschikking en uiteindelijk een bevrijd Palestina. Maar we dupliceren geen eerdere inspanningen, zoals de tweestatenoplossing en andere juridische vredesgesprekken die bestaan binnen de infrastructuur van de Verenigde Naties.’
‘Ons initiatief is een noodmaatregel om de genocide nu te stoppen. We hopen dat de uitkomsten hiervan toekomstige initiatieven zullen aanwakkeren en ondersteunen, of dat nu onder de naam van The Hague Group gebeurt of onder een geheel andere naam.’
Geef een reactie