Op meerdere plaatsen in de Pali-canon verschijnen de cryptische woorden ‘ Katam karniyam—wat gedaan moest worden is gedaan.’
Wat is de betekenis ervan?
Katam karniyam slaat op de realisatie door de dhammanuvatti van de Vier Edele Waarheden (P. cattari ariya saccani), i.c. het begrijpen van het lijden (P. dukkha sacca); het loslaten van de oorzaak van het lijden (P. samudaya sacca); het realiseren van de beëindiging van het lijden (P. nirodha sacca) en het cultiveren van het pad dat leidt naar de beëindiging van het lijden (P. magga sacca).
De zin die in de sutta’s volgt op ‘Katam karniyam’ verwijst naar de apotheose: ‘Naparam itthattaya—er is niets meer dat tot terugkomst (in deze wereld) leidt’. Of anders verwoordt: ‘Dit is onze laatste geboorte. Nu is er geen wedergeboorte meer’.
Dit is een verwijzing naar de complete uitdoving van het ‘worden’ (P. bhava) door de dhammanuvatti. Het substraat van ‘worden’ (P. upadhi), van bestaan, van ‘weder’-geboorte krijgt geen brandstof meer. Dit is sabbupadhi-patinissagga. Het loslaten van alle substrata.
De uitdrukkingen ‘Katam karniyam’ en ‘Naparam itthattaya’ zijn metaforen voor bevrijding, voor zelfrealisatie, voor het bereiken van nibbana.
