In 2005 erkenden de Verenigde Naties Vesak officieel als boeddhistische feestdag. Echter, Vesak is nog niet opgenomen in de mondiale agenda’s en kalenders. Het is nog steeds een onbekende onder de officiële feestdagen, een vreemde eend in de bijt. Desondanks zie je toch steeds meer Boeddha’s opduiken. In een vijver, bij de entree van een restaurant, als paraplustandaard, als kaars of op een tube handcrème. Je ziet hem bij Intratuin, bij Action, bij Blokker, en als kunstobject op de vensterbank.
De meeste mensen hebben geen concreet idee van wie Boeddha is en dat hij meer dan 2500 jaar geleden leefde. In 1995 organiseerde de nieuwe kerk in Amsterdam de tentoonstelling de Boeddha’s van Siam. Antieke en oeroude boeddha’s waren zorgvuldig van Thailand naar Amsterdam getransporteerd. Een unieke gebeurtenis en zeer kostbaar ook vanwege de torenhoge verzekeringen. Op de expositie hoorde ik Thaise mensen zeggen ‘Boeddha hoort hier niet.’ Het ging niet zozeer om de kerk als plaats van handeling, maar om het feit van een tentoonstelling. De Thai buigen voor Boeddha, vereren hem, geven bloemen en branden wierook, maar lopen er niet met een catalogus langs. Hoe anders is het voor Boeddha in het Westen? Boeddha als gebruiksvoorwerp, etalagemateriaal of prijsknaller. Boeddha in dienst van de commercie. Men annexeert Boeddha. Boeddha is trendy. Boeddha is hype.
Wereldgodsdiensten
Tijdens mijn theologieopleiding maakte ik kennis met het boeddhisme. Ik leerde over stichter, geschiedenis, rituelen, kenmerken en geloofsgemeenschap. Ik nam de informatie voor kennisgeving aan. Dat veranderde pas toen ik in een boeddhistische tempel kennis maakte met een monnik. Hij sprak me vriendelijk aan en verzekerde me dat je geen boeddhist hoeft te worden om te mediteren. ‘Buddha sent his monks to the people with the request to make them happy. Buddha did not say: make them Buddhist.’ Toen ging ik overstag.
Koninklijk gebaar
Later kwam telkens weer die houding van vrijgevigheid en belangenloosheid naar voren. Boeddha zei niet: ‘Volg mij, wordt lid van mijn club, onderwerp je en betaal een flinke entree om mee te doen.’ Neen. Hij nodigde uit. ‘Ik reik het aan en als je iets kunt gebruiken van mijn ervaring en inzicht, neem het en doe er je voordeel mee.’ Geen berekenend aanbod, maar werkelijk een koninklijke geste. Later ontdekte ik dat die grote vrijgevigheid gekoppeld was aan een ongekende wijsheid. De naam Boeddha betekent “de ontwaakte”. Hij is degene die de natuurlijke gang van het leven en de mensen doorziet. En die dat inzicht wil delen. Zinnen die ik in het christendom al dertig jaar had gehoord, openden zich en kregen betekenis. ‘Het koninkrijk Gods is in U’. ‘Zoeken buiten jezelf is zinloos.’
Zeggingskracht
Ze vielen samen met een diep besef. Oog, oor, neus, tong, mijn hele lichaam en mijn hele geest zijn niet van mij. Ze zijn van zichzelf. Ik mag voor ze zorgen, maar heb er geen macht of zeggingskracht over. Binnenin mij zit geen onafhankelijk baasje dat kan beslissen over leven en dood.
Scheiding
Begeerte denkt in termen van bezit. Dit is van mij en kijk eens hoe slim ik ben. Begeerte is nooit tevreden, wil altijd meer. Het leven echter is een doorgaand proces van komen en gaan. Van loslaten en niet toe-eigenen. Wij mensen zijn geen bezitters. Noch van onszelf. Noch van de ander. Noch van de aarde. Wat behoort ons eigenlijk toe?
Tegen de stroom
We leven in een tijdperk waarin directe behoeftebevrediging als a must gezien wordt. ‘Voor 24 uur besteld morgen in huis. ‘Waarin het zoeken naar dat wat prettig is voorop staat; waarin bedreiging wordt gerechtvaardigd; en tolerantie zoek is.
Nodig is een frisse wind, keren van het tij, wellicht een nieuwe feestdag van een onthechte figuur? Iemand die hoog boven de neergaande spiraal uit stijgt en een welkom tegenwicht biedt? Pauzeren en stilstaan. Boeddha als lichtend figuur, een leraar voor mensen en goden. Als maha karuna, (groot mededogen) een ontwaakte.
Happy Vesakha.
