In de sutta’s van de Pali-canon wordt gesproken over heilzame (P. kusala) en onheilzame (P. akusala) gedachten, woorden en handelingen.
Wat is heilzaam, respectievelijk onheilzaam?
Heilzaam is datgene wat verband houdt met de vernietiging van de oorzaken die tot samsara leiden.
Onheilzaam daarentegen is alles wat ons geketend houdt aan de kringloop van het ‘worden’ (P. bhava). Het zijn gedachten, woorden en daden die onheilzame ‘wortels’ (P. akusala mulas) bezitten en daardoor de kiem van toekomstig lijden (P. dukkha) in zich dragen.
Wat zijn de oorzaken van deze onheilzame gedachten, woorden en daden?
Het zijn de drie ‘vergiften’ (P. kilesa’s):
– onwetendheid (P. avijja, moha) staat voor het niet-overeenstemmen van een gedachte, woord of daad met de realiteit. Met datgene wat ‘is’. Met de ‘zo-heid’ van de dingen. Met Dhamma. Onwetendheid is begoocheling. Illusie. De belangrijkste onwetendheid is de gedachte dat er een ‘ik’ zou bestaan, onafhankelijk van het geheel.
– verlangen (P. tanha, lobha) staat voor het hunkeren naar objecten die bevrediging oproepen.
– afkeer (P. vyapada, dosa) staat voor alles wat bevrediging verhindert.
