De middeleeuwse verbeelding speelde heel anders met betekenissen dan wij dat nu doen. Dat is de boodschap van een bijzondere tentoonstelling, ‘Body Language’, tot half januari te zien in het Museum Catharijneconvent. De voorbeelden van religieuze lichaamstaal zijn soms zeer verrassend.
En inderdaad, als je de onbeperkt verbeeldende mens aan het werk wilt zien, ga kijken. Wil je bovendien ervaren hoe binnen zes eeuwen de beeldtaal kan veranderen – ga erheen!
Een voorbeeld: herhaaldelijk krijgt de snede in de zijde van Christus aan het kruis de vorm van een vagina. Wat voor betekenisgeving zit hier achter?
De toelichting bij de tentoonstelling verwijst naar de wedergeboorte van de zondaar dankzij de dood van de Verlosser. Andere uitleg: de vaginavorm geeft aan dat de kerk geboren is op het moment dat Christus stierf. De vagina begrepen als geboorte-uitgang.
Een derde uitleg is dat de lans die de snede maakte, doorstootte naar Jezus’ hart. Freud zou instemmend knikken bij deze fallische uitleg.
Een ander bizar voorbeeld is de afbeelding van Maria Magdalena die over haar hele lijf behaard is. De ‘onbeschaafde wilde’ werd in de Middeleeuwen afgebeeld als geheel behaard. Maria Magdalena had de reputatie bandeloos te zijn, hetgeen wordt gesymboliseerd door loshangend haar.
Volgens paus Gregorius was zij degene die Jezus’ voeten waste en met heur haar droogde. Alweer Freud: knippen van het haar verwijst naar castratie en de ontkenning van seksualiteit. Toen ik de tentoonstelling uitliep, dacht ik: wat laten ze over zes eeuwen zien van onze vast en zeker bizarre beeldtaal?
