Ben je weleens in een zendo geweest, zo’n bijna lege ruimte waar aan zenmeditatie wordt gedaan? Goeie kans dat je dan een enso aan de muur hebt zien hangen.
Een enso (円相, ensō, Japans voor cirkel) is een open of gesloten cirkel ‘getrokken met een lege geest die het kalligraferen aan het lichaam overlaat’. De afbeelding hieronder is getrokken met een lege geest die het kalligraferen aan de computer overliet.
Toegegeven, hij ziet er een beetje stijfjes uit, maar je snapt het idee.
De enso staat traditioneel voor leegte, verlichting, het absolute, het ene, de kosmos, het zelf en dergelijke. Een optioneel gat in de omtrek verwijst naar openheid of beweging.
Hoewel de lege leer zich nergens over uitspreekt, dus ook niet over abstracties als verlichting, het absolute, het ene, de kosmos, het zelf en dergelijke, is het vanwege de vorm en de leegte van de enso – ik bedoel de cirkelomtrek en het gat – niet vergezocht de enso in te lijven bij de symbolen voor de lege leer. Eventueel met een streep erdoor:
Zo’n doorgestreepte enso mag van mij een ensØ heten. Hij lijkt op een verkeersbord, verboden te parkeren, en dat komt goed uit: niet-weten is nergens blijven hangen. Almaar in beweging blijven. Verder, verder!
