Een nieuw 223-delig Tibetaans woordenboek met definities van meer dan 300.000 woorden, dat vorige week is aangeboden aan de Library of Congress in de VS, zal een belangrijke rol spelen bij het behoud van de Tibetaanse taal te midden van China’s assimilatiebeleid in de regio, aldus Amerikaanse wetgevers en voorstanders.
Het Mönlam Grand Tibetan Dictionary project, dat in 2012 begon onder advies en begeleiding van de Dalai Lama, de spirituele leider van het Tibetaanse boeddhisme, kostte 150 mensen meer dan negen jaar om te voltooien. Het is een van de grootste woordenboeken ter wereld.
Het project stond onder toezicht van het Mönlam Tibetan IT Research Centre in Dharamsala, India. Het in 2012 opgerichte bedrijf voor de ontwikkeling van onderwijssoftware wordt gefinancierd door The Dalai Lama Trust, The Tibet Fund en het United States Agency for International Development. Het woordenboek is volledig in het Tibetaanse schrift geschreven.
Voor iedereen toegankelijk
Alle 223 delen in hardbackformaat werden op 12 december overhandigd aan de Library of Congress in Washington DC als een ‘geschenk aan de Amerikaanse regering en het Amerikaanse volk’. Een gratis digitale versie van het woordenboek is voor iedereen toegankelijk op verschillende iOS en Android apps.
Amerikaans Congreslid Jim McGovern, een Democraat uit Massachusetts die aanwezig was bij de ceremonie, noemde het ‘een ongelooflijke bron die zal helpen om de Tibetaanse taal te behouden voor toekomstige generaties’, terwijl hij de aandacht vestigde op China’s pogingen om het Tibetaans uit te bannen, zoals het dwingen van Tibetaanse kinderen om naar kostscholen te gaan waar alleen Mandarijn wordt gesproken. Geshe Lobsang Monlam, oprichter en hoofd van Monlam Tibetan IT Research Centre, zei dat het project een ‘echte gemeenschapsinspanning’ was.
‘Het omvat de deelname van vele redacteuren, geleerden en hoofden van verschillende Tibetaanse boeddhistische religieuze tradities, en daarom ben ik er trots op te kunnen zeggen dat dit woordenboek echt representatief is voor de Tibetaanse cultuur. Het zal niet alleen het Tibetaanse volk ten goede komen in het behoud van onze taal, maar ook anderen, waaronder in de VS en China, in het doorgeven van onze oude kennis en cultuur.’
Andere sprekers en gasten op het evenement van 12 december waren onder andere de leider van de Tibetaanse regering in ballingschap, Sikyong Penpa Tsering, de voorzitter van de International Campaign for Tibet, Tencho Gyatso, en vertegenwoordiger Namgyal Choedup van het Tibetaans Bureau in Noord-Amerika.
Kloof overbruggen
Het woordenboekproject begon als een poging om de kloof tussen het moderne en het oude te overbruggen door de woordenschat en terminologie te ontwikkelen die in de Tibetaanse taal nodig zijn om gelijke tred te houden met de veranderende wereld en de technologische vooruitgang. Het woordenboek behoudt het unieke lexicografische systeem in het Tibetaans terwijl het de standaardprincipes en de praktijken van moderne woordenboeken uit andere landen integreert, aldus Monlam, een boeddhistische monnik, geleerde en IT-vernieuwer.
Het Monlam Tibetan IT Research Centre loopt voorop bij het behoud van de taal. In 2023 creëerde het software die AI gebruikt om geschreven en gesproken Tibetaans sneller en nauwkeuriger in het Engels, Chinees en andere talen te vertalen dan bestaande vertaalsoftware. Er wordt verwacht dat het team de komende tien jaar zal blijven werken aan het bijwerken van het woordenboek. De Tibetaanse collectie van de Library of Congress, opgericht in 1901, is een van de grootste in het Westen en omvat het volledige corpus van de Tibetaanse literatuur van de 8e eeuw tot nu.
Deze omvatten boeddhistische en Bon-po filosofische teksten en hun commentaren, historische biografieën, muzieknotaties, de verzamelde werken van meer dan 200 belangrijke Tibetaanse auteurs, bibliografieën en teksten over taalkunde, moderne wetenschap, sociale wetenschappen en moderne literatuur. De Tibetaanse collectie van de bibliotheek bevat momenteel 17.000 verhandelingen, 3600 zeldzame volumes, 57 verschillende tijdschriften en meer dan 15.000 fotoafdrukken.
