De persvrijheid over de hele wereld verslechtert doordat de politieke druk op de vrije media toeneemt. Dit blijkt uit de World Press Freedom Index van Reporters Without Borders (RSF), die op 3 mei, de Internationale Dag van de Persvrijheid werd gepresenteerd.
Nederland stijgt naar een vierde plaats op de ranglijst. Op de wereldwijde ranglijst van de persvrijheid is België elf plaatsen lager geëindigd. Het land staat nu op de 23ste plaats in de ranking van Reporters Sans Frontières. Ondanks een relatief hoog niveau van vertrouwen in de pers worden Belgische journalisten geconfronteerd met geweld en online bedreigingen.
Over het algemeen geniet de Belgische pers een goed vertrouwen, vooral in Vlaanderen. “De coronacrisis heeft echter het probleem van desinformatie aan het licht gebracht, alsook talrijke kritische opmerkingen aan het adres van de Vlaamse media, die ervan beschuldigd werden de crisis vanuit een regeringsvriendelijke invalshoek te verslaan”, zegt RSF.
Desinformatie
RSF noemt het gebruik van generatieve AI bij het verspreiden van desinformatie voor politieke doeleinden verontrustend. Zoals de verspreiding van de audio-deepfake van journaliste Monika Todova voorafgaand aan de parlementsverkiezingen in Slowakije (29). Het is een van de eerste gedocumenteerde gevallen van dit soort aanvallen op een journalist met als doel de uitkomst van de verkiezingen te beïnvloeden.
De landen waar de persvrijheid het hoogst scoort liggen alle in Europa. En dan met name in de Europese Unie, waar recent groen licht werd gegeven voor de eerste wet op mediavrijheid, EMFA. Niettemin proberen ook in Europa politici de ruimte voor onafhankelijke journalistiek in te perken, zoals Viktor Orbán in Hongarije (67) en Robert Fico in Slowakije. Ook landen als Malta (73), Griekenland (88) en Italië (46) behoren tot de landen waar persvrijheid op de proef wordt gesteld.
Verstikkende belangen
In landen die kandidaat zijn voor het EU-lidmaatschap verstikken ook hier politieke belangen de journalistiek, zoals Bosnië-Herzegovina (81), Servië (98) en Albanië (99). Turkije (158) blijft journalisten gevangen zetten en de media ondermijnen door middel van online censuur. Het politieke klimaat voor de journalistiek is verbeterd in Polen (met 10 plaatsen gestegen naar de 47ste plaats) en Bulgarije (12 gestegen op 59ste plaats).
Duitsland (10) heeft zich aangesloten bij de top tien van landen van de Index. De situatie is verbeterd door de afname van het aantal aanvallen op journalisten door extreemrechtse groeperingen. In Frankrijk (21) en het Verenigd Koninkrijk (23) wordt de persvrijheid niet bedreigd door grote politieke schendingen, maar is er wel waakzaamheid geboden. In Frankrijk werd onderzoeksjournalist Ariane Lavrilleux gearresteerd na een huiszoeking door de Franse inlichtingendienst. In Engeland wordt de plaats in de Index onder meer bepaald door de langdurige detentie van Julian Assange en zijn mogelijke uitlevering aan de Verenigde Staten.
De oorlog in Gaza werd gekenmerkt door een recordaantal schendingen tegen journalisten en media sinds oktober 2023. Ruim 100 Palestijnen verslaggevers zijn gedood door het Israëlische leger, waaronder minstens 22 in de loop van de strijd van hun werk. Palestina is bezet en onder voortdurende Israëlische bombardementen en staat op de 157ste plaats van de 180 landen.
