De keten van wederzijds afhankelijk ontstaan, of hoe je jezelf aan je haren uit de moerassen van samsara en nirwana trekt.
De vier edele waarheden
De kern van de heilsleer die boeddhisme heet, wordt gevormd door de vier edele waarheden.
1. Er is lijden.
2. Het lijden heeft een oorzaak.
3. De oorzaak van het lijden kan opgeheven worden.
4. Door het achtvoudige pad te volgen wordt het lijden beëindigd.
De vier edele waarheden gaan uit van een overzichtelijke keten van oorzaak en gevolg waarop je als individu makkelijk kunt ingrijpen als je de verbanden eenmaal ziet.
Onverenigbaar
Het boeddhistische afhankelijkheidsbeginsel (pratitya samutpada) is onverenigbaar met drie van de vier edele waarheden en het achtvoudige pad.
Dat er lijden is ga ik niet bestrijden.
Dat dit lijden duidelijk onderscheiden zou zijn van andere verschijnselen, klinkt in het licht van het afhankelijkheidsbeginsel een beetje simplistisch.
Dat het lijden een duidelijk onderscheiden oorzaak zou hebben los van de oorzaken van andere verschijnselen, ook.
Dat die oorzaak zou kunnen worden opgeheven zonder allerlei andere verschijnselen op te heffen of te veranderen, ook.
Dat je daarvoor alleen maar het achtvoudige pad zou hoeven volgen ook.
Want als alles werkelijk wederzijds afhankelijk ontstaat, dan ook de vier edele waarheden en ook de gedachte dat alles werkelijk wederzijds afhankelijk ontstaat.
Toegegeven, in dat geval kan niemand er wat aan doen dat hij zoiets bedenkt of gelooft en ernaar handelt of meent te handelen. Maar dat maakt het nog niet waar.
Geen beginnen aan
De vier edele waarheden maken deel uit van wat ik eerder het vormboeddhisme heb genoemd.
Om ze in overeenstemming te brengen met afhankelijk ontstaan, met wat ik eerder het leegteboeddhisme heb genoemd, moeten we ze als volgt herformuleren:
1. Lijden ontstaat, bestaat en vergaat afhankelijk.
2. De oorzaak van het lijden ontstaat, bestaat en vergaat afhankelijk.
3. De opheffing van de oorzaak van het lijden ontstaat, bestaat en vergaat afhankelijk.
4. Het achtvoudige pad ontstaat, bestaat en vergaat afhankelijk.
Er is met andere woorden geen beginnen aan. Tenzij en voor zolang er geen houden aan is; dan zul je wel moeten en ben je een tijdje praktiserend boeddhist.
De keten van wederzijds afhankelijk ontstaan
Natuurlijk zijn de Indiase interpreten erin geslaagd om het begrip wederzijds afhankelijk ontstaan zo uit te leggen dat er toch door iedereen aan begonnen kan worden, al is er dan weer geen einde aan, het is ook altijd wat.
Ze bedachten ex nihilo, dat wil zeggen, uit (ex) het blote hoofd (nihilo), de keten van wederzijds afhankelijk ontstaan, niet te verwarren met het begrip wederzijds afhankelijk ontstaan, al is de keten van wederzijds afhankelijk ontstaan op haar beurt een begrip.
Die bewuste keten, die naar de volledige ontketening van nirwana moet leiden, heeft volgens de laatste berichten, eens even kijken, drie, nee zes, nee negen, nee elf, nee twaalf schakels. Hij strekt zich uit over, eens even kijken, enkele, nee vele, nee talloze existenties, dus dat moet wel lukken, uiteindelijk.
Ik wens iedereen die zijn eigen lijden en dat van alle voelende wezens wil begrijpen en beëindigen met de keten van wederzijds afhankelijk ontstaan, alle benodigde levens toe, en een slijptol.
