Een goede bekende van ons doodde zichzelf onlangs. Met een touw en zo geregisseerd dat de mensen die haar zouden vinden, schriftelijk werden ingeseind en dus eerst de politie kon worden gewaarschuwd. Ze zag leven niet meer zitten.
Als het om vertrouwen gaat, komt vroeg of laat de ’tegenvraag’ aan de orde waarover mijn eerste alinea gaat: wat als iemand geen enkel vertrouwen meer lijkt te kunnen opbrengen en zelfdoding als de enige voortgang van zijn/haar leven ziet? Ik ga die vraag niet uit de weg, maar wil me -in het verlengde ervan- eerst bezighouden met een andere essentiële wedervraag: waarop of waarin kan vertrouwen überhaupt zijn gebaseerd?
Goeroe’s en andere levensleraren houden je voor dat je je het beste kunt overgeven aan het leven zelf. Probeer je krampachtige neiging om de dingen in de hand te houden ‘los te laten’. Ga er maar aan staan. Ook en juist voor mensen die in een diepe depressie terecht gekomen zijn, werkt dit gewoonlijk van geen kant. Wat de goeroe’s eigenlijk zeggen is: vertrouw nou maar. En ze zeggen dat tegen mensen die dat nou juist niet kunnen.
Het waarop en waarin wordt zelden ingevuld omdat het niet concreet te maken is. ‘Het leven zelf’ als vertrouwensbasis is een dooddoener. Net als het Don’t push the river, de rivier waartegen je niet kunt duwen. We kunnen als grond voor ons vertrouwen ook God in vullen, Tao, de Geest of de bron van alle zijn. Maar wie echt klem zit, is daar meestal ook niet echt mee geholpen. En toch… Wie goed kijkt, ziet dat je leven ‘zichzelf’ leeft. Jouw ‘eigen inbreng’ is nogal beperkt. Er is een hand in je leven die niet van jou is. Geen regisseur met een bedoeling. Maar een verrassende stroom van gebeurtenissen, zonder plot.
Met jullie welnemen citeer ik nu een stukje uit mijn boek De tocht van het hart: ‘Ik zit in de boot van mijn eigen leven, ben passagier en bemanning, ben de boot zelf. Mijn vaarplan leidt tot tal van zwenkingen, maar zeil en roer kan ik uiteindelijk slechts ter beschikking stellen van de golfstroom van de tijd, de dynamische beweging van mijn leven. Wat ik wezenlijk ben ziet dat mijn relatieve bestaan alleen beweging en verandering is en dat ik daar maar één antwoord op heb: daarin zonder voorbehoud meegaan. Daar één mee zijn, smelten als een ijsblokje in een glas water.’
Het vertrouwen waarom het gaat kent dus geen grond. Het is grondeloos. Het is de diepte van je leven inspringen zonder dat je weet of er iemand staat om je op te vangen. De basis van dit vertrouwen valt slechts te ontlenen aan het besef dat er altijd alleen en uitsluitend dit moment is. Iets anders is er echt niet. Maar IN dit moment zijn we volkomen vrij, ongeacht de vraag of wij een vrije wil hebben of niet. En na elk moment komt een volgend. Een compleet mysterie. We zijn in staat om dit te ‘zien’ in de zin van: ondervinden, beleven, ervaren. Zie: er valt geen gat in de werkelijkheid, noch in de tijd.
Zodoende zegt de befaamde Osho in de inspiratiemail van 9 december: ‘Vertrouwen betekent niet dat alles wel goed komt, maar dat alles al goed is. Vertrouwen kent geen toekomst; vertrouwen kent alleen het heden. Op het moment dat je aan de toekomst denkt is er al wantrouwen.’ Een mooie goeroe-uitspraak die m.i. wel klopt. Maar wees niet bereid die klakkeloos te geloven. Ga af op je eigen inzicht.
Onze kennis kende dit thema van haver tot gort. Wie weet of zij zich niet heeft overgegeven aan ‘het leven zoals het is’? Als we de dood als onderdeel van ons leven zien, dan verdwijnt de tegenstelling. Wij zijn gewend vertrouwen te koppelen aan (voort)leven, verwondering, vreugde en vrede en een dergelijk vertrouwen wensen we iedereen toe. Maar vertrouwen lijdt niet per definitie een nederlaag als iemand weloverwogen de eigen dood kiest. Ook dat is een sprong in het diepe.
Henk Molenaar zegt
Vertrouwen heeft een sterk christelijke connotatie. Klaarblijkelijk zijn we als Nederlandse boeddhisten nog erg sterk verbonden met de Here Jezus. Uiteraard de babyboomers die niet anders als zodanig zijn opgevoed. Hoewel achteraf controversieel was ik bij toeval aanwezig bij het eerste bezoek van Namkha ‘rinpoche’ in de Ruimte aan de Amstel in Amsterdam. Hij maakte op bijzondere wijze duidelijk dat onze gedachten en onze gevoelens niet onszelf is. Eigenlijk dus illusie. Ook van erg dichtbij heb ik suïcide meegemaakt (‘jezelf doden’ is een meer metafysische (on)mogelijkheid) en daarbij draaide het om ernstig geestelijk lijden. De behandeling daarvoor in het westen is m.n. vanuit de psychologie en eventueel psychiatrie, soms gelukkig succesvol. Beide stromingen zijn juist gericht op het erkennen en versterken van het ego. In de tekst lees ik “Jouw eigen inbreng is nogal beperkt” als zijnde juist, “Vertrouwen betekent niet dat alles wel goed komt, maar dat alles al goed is”, klinkt ook overtuigend.
“Ga af op je eigen inzicht” klopt juist niet. We zijn allen beperkt en onwetend, hoe kunnen we vertrouwen op onze gedachten en emoties? Juist dat zijn de valstrikken die ons in samsara houden. Iemand die weloverwogen de eigen dood kiest is per definitie een nederlaag, dus een verliezer, voor de maatschappij maar ook voor de persoon zelf. Het zou bizar en wellicht misdadig zijn om dat anders te zien. Alle levende wezens zijn kostbaar…Het is erg spijtig maar suïcide is altijd een ernstig verlies en valt nooit goed te praten. Het leven niet meer zien zitten, in Nederland….(vele buitenlanders denken dan huh?) het gebeurd circa 5 keer per dag..weg vertrouwen. In het boeddhisme wordt ook wel gesproken over de 8 wereldse Dharma’s zoals hoop en angst……… Suïcide echt een groot verlies….vol met ego; ik.mij en mezelf.
Sonja Jodo Nijon zegt
Wat een mooie, liefdevolle en wijze woorden en waarnemingen… Waar de diepte van waarlijk beleven in meeresoneert. Het vertrouwen is niet iets stabiels, het moet elk moment opnieuw aangegaan worden vanuit je diepste ongrond. De zelfgekozen dood als sprong in het diepe, zonder oordeel maar in nabije verbinding.
Ik heb een paar jaar terug een suïcidale 56-jarige vrouw de laatste 48 uur van haar leven begeleid, tot en met het drankje van de vrijwillige euthanasie. Heb haar zien opleven omdat ze in verbinding en vertrouwen die sprong mocht en kon maken, met de zegen van haar priester. Ze geloofde in God, in de spirituele dimensie van haar leven, stond open voor zen, maar het leven bracht elk moment pijn in haar ziel. Het afscheid van haar hond raakte haar het diepst. Hij legde z’n kopje op haar schoot toen de slaap haar overnam. Ze ging in vertrouwen, en wij, om haar heen, ontvingen dat vertrouwen.
Ze gaf me haar rozenkrans die ze sinds haar jeugd bewaarde en die haar soms wat steun gaf.
Elke dag kijk ik er even naar. Gaan in vertrouwen… Alleen dit moment… Niet vooruitkijken, niet terugkijken… Hier zijn in elke sprong die we aangaan. En dan is er alleen maar lichtheid.
Dankjewel Dick voor dit mooie stuk. Het helpt me de essentie van het leven te leven. Ook vandaag weer.
Gassho 🙏
Auke Leistra zegt
“… als iemand weloverwogen de eigen dood kiest.”
Weloverwogen door wat, door wie? Door het ik?
Weloverwogen middels wat? De gedachten? Van dat ik?
Doden is tegen de voorschriften, toch?
Maar ja, zoals ze vroeger wel zeiden: “Er mag zoveel niet!”
Een moeilijke materie…
Giel Geldof zegt
Wat zou het fijn zijn om een goeroe te treffen die werkelijk kan luisteren. “Het leven niet (meer) zien zitten”, daar kan een mens (echt) mee worstelen. En als we het daar met elkaar over hebben gaat er vaak een wereld open. Herkenning betekent dan erkenning van het gevoel en de gedachte aan verlossing. Wat me zo’n verdriet doet is, om uit het verhaal te begrijpen, dat een mens zo bij zichzelf blijft in het besluit om het leven te beëindigen. En dat het ook zo in eenzaamheid wordt beëindigd en op deze wijze met een plan om de nabestaanden niet onnodig te schokken. Een zelfgekozen dood kan een uitkomst zijn als de omstandigheden daar naar zijn. Maar dit verhaal beneemt mij de adem vanwege de eenzaamheid waarin dit levenseinde waarschijnlijk heeft plaatsgevonden.
Peter C. Hendriks zegt
Vertrouwen doet me denken aan schapen die door de herder geleid worden. De schapen volgen zonder protest de herder en elkaar. Maar, ook in Nederland zien we dat er steeds meer wolven op de loer liggen. Ook de herder kan dat niet altijd voorkomen en vallen er op een gruwelijke manier slachtoffers. Vertrouwen lijkt me niet iets boeddhistisch. Is het gezegde immers niet: “iets is pas waar als je zelf het onderzocht dat het waar is?” Of is het vertrouwen in dit geval eigenlijk berusting?