Spiegeltje, spiegeltje, aan de wand… Wie kent deze toverspreuk uit het bekende sprookje van Sneeuwwitje niet? De spiegel is hier het absoluut tegengestelde van het reflecterende symbool uit het boeddhisme. In het sprookje is de spiegel een leugenachtige vleier, die door de boze stiefmoeder (op nummer twee in de hiërarchielijst van enge moeders, direct na de bemoeizuchtige schoonmoeder) dagelijks wordt geraadpleegd. De spiegel moet dan zeggen: ‘De koningin is het mooiste van ’t hele land.’ Het ding smeert die Koningin stroop om de bek in plaats van gewoon te doen wat spiegels horen te doen: reflecteren wat er voor komt. Als we hierbij iets dieper gaan, zou je kunnen zeggen dat de koningin zag en hoorde wat ze hoopte of eiste te horen en te zien. De volmaakte psychose, zelf geïnduceerd. Dat mensen niet simpelweg genoeg hebben aan het gereflecteerde beeld bewijzen – en trouwens zij niet alleen – degenen met een eetstoornis. De spiegel geeft hen gewoon weer zoals ze er voor staan, maar het brein beslist dat ze wat anders zien bij – bijvoorbeeld – anorexia nervosa. In plaats van een uitgemergeld lichaam als een voorbode van de dood nemen ze een pafferig, aan obesitas lijdend fysiek waar. Dat is niet de schuld van de spiegel, maar van het brein dat de lijder een werkelijkheid voorspiegelt die er niet is. Bij psychotherapie wordt de spiegel in onstoffelijke vorm gebruikt bij gesprekstherapie. De therapeut doet dan niet veel meer dan alles wat een cliënt zegt spiegelen, dat wil zeggen zonder oordelend commentaar terug te geven. ‘Dus jij vindt dat je slecht bent. Vertel eens?’ Het kan uiteindelijk leiden tot inzicht in het eigen gedrag en de daarbij behorende psychodynamiek. Ik heb het vroeger zelf veelvuldig toegepast in mijn hypnotherapeutische praktijk.
In de praktijk van het leven van alledag houden mensen elkaar regelmatig spiegels voor. Door iemand te wijzen op een bepaald gedrag, bijvoorbeeld. Dingen die ze doen of laten, waardoor degene die een spiegel voorgehouden wordt zichzelf en zijn eigen gedrag ziet.
In het boeddhisme is de spiegel een symbool van de volmaaktheid van de oorspronkelijke zuiverheid.
Mijn dzogchenleraar Namkhai Norbu Rinpoche gebruikte het spiegelsymbool veelvuldig in zijn onderricht en in zijn boeken. Zo zei hij ooit dat ik naar mijn innerlijke roerselen moest kijken met een ‘geest als de aard van een spiegel.’ En hij vervolgde: ‘Een spiegel spiegelt, dat is zijn aard. Hij geeft even gemakkelijk een Himalayaberglandschap weer als een speldenknop. Hij reflecteert zonder onderscheid te maken een gouden Boeddhabeeld of het stinkende kadaver van een rat. De spiegel heeft hierover geen oordeel. Hij heeft geen dualistische visie. Dat hebben de meeste mensen die erin kijken wel.’ Als ik ’s morgens tijdens het tandenpoetsen in de spiegel kijk denk ik: shit, ook dáár rimpels erbij. Wat een kalkoenenkop. Het schuim komt me erbij op de lippen. Maar de spiegel blijft tijdens dit tafereel onbewogen. Op een paar tandpastaspetters na verandert hij niet. Hij weigert niet mijn beeltenis op te nemen en te reflecteren omdat de tand des tijds mijn uiterlijke verschijning zo heeft aangetast dat hij het niet langer verdraagt. Hij zegt niet: ‘Jij bent met afstand de lelijkste van het land.’ Dat gevoel krijg ikzelf natuurlijk wel.
Maar de spiegel geeft gewoon het beeld weer wat er voor komt. Die spiegel in het beroemde sprookje van Grimm maakt het echt te bont, vind ik. Op een dag zegt de kennelijk ingebouwde Bluetoothspeaker dat de stiefmoeder best nog wel mooi is, maar dat Sneeuwwitje duizend maal mooier is. Je voelt dan meteen al dat er hierdoor narigheid op handen is. Als die spiegel nou gewoon zijn klep dicht had gehouden en de stiefmoeder-koningin alleen had laten kijken, had ze zelf wel het dualistische oordeel geveld dat ze absoluut de mooiste van het land was. Maar nee hoor, met een paar van de Vijf Vergiften opwekken is het karmische spel op de wagen.
Ik ben nu van plan om een lachspiegel aan te schaffen. Want een beetje lol, dat kan ik in deze boze tijden wel gebruiken.
kees moerbeek zegt
‘Ik ben nu van plan om een lachspiegel aan te schaffen. Want een beetje lol, dat kan ik in deze boze tijden wel gebruiken.’ Dank je Henk!
Een spiegel weerkaatst en links wordt rechts en dat is zo’n beetje alles. In de spiegel kijken en ‘spiegelen’ graaft dieper en hopelijk veel dieper. Dit graven moeten we zelf ‘doen’ en daarbij kunnen anderen ons helpen.
Wat we zelf en anderen ‘doen’, als wij en zij ons ‘spiegelen’ hangt af van onze en hun blinde vlekken en vooroordelen, maar alle beetjes helpen. ‘Ga in de spiegel kijken’ is soms een kwezelige manier om te zeggen ‘ga bij jezelf te rade’, waarbij kwezels vergeten dat dit ook voor henzelf geldt.
Een ‘lachspiegel’ is een spiegel die een bewust gekozen en zichtbare vertekening produceert van het spiegelbeeld. Dat het lachlust opwekt is iets dat we zelf met het vertekende spiegelbeeld doen. Ook de mening van een ander over onszelf kan bij ons de lachlust opwekken. Er zijn echter allerlei verschillende soorten lachen: van glimlach tot grimlach.
Tijden zijn niet boos of goed. Het is een metaforische manier van spreken die zinvol is, als het gaat over wat ‘ons’ overkomt.
Punt is wie die ‘ons’ is? Corona raakt groepen mensen onevenredig hard. Sommigen die ‘altijd’ al de pineut waren, worden harder geraakt dan anderen en wie dit zijn valt tevoren uit te tekenen/rekenen. Hoe we met Corona omgaan kan de maatschappelijke ongelijkheid bevestigen versterken.
Er zijn ook groepen die voordeel hebben hebben van Corona en dit hoeft niet verwerpelijk te zijn. Voordeel hebben is immers iets anders dan profiteren. Het is terecht om bedrijven die voordeel hebben van Corona aan te spreken op wat zij met dit ‘voordeel’ doen in het algemeen belang. Als de staat (= wij) mensen en bedrijven bijspringt, mag de staat ook om solidariteit van bedrijven vragen die goed boeren door Corona.
Na de Tweede Wereldoorlog werd het Tientje van Lieftinck ingevoerd om het geldsysteem te zuiveren van woekeraars en oorlogprofiteurs. Hiervan is geen sprake, maar Corona raakt sommigen/velen hard en we moeten wel verder met elkaar en in een democratische beschaafde samenleving als de onze is dit geen last.
Ik wens ons allemaal veel compassie toe en zoals bekend veronderstelt compassie ‘wijsheid’. Als een spiegel of een lachspiegel kan helpen om compassie te bevorderen dan helpen zij. Meer valt er niet op te zeggen.
En wat de lach betreft, een waarschuwing van de ‘rijmelaar’ Potgieter. Hoedt u voor sarcasme en cynisme :-)
XXXIX
De lach onzer eeuw.
Naar Barbier, Jambe X.
Wij hebben alles, zelfs dien luiden lach verloren,
Waarin zich gulle vreugd en ronde scherts deed hooren,
Den lach van ’t voorgeslacht, die ’t blij gestemd gemoed
Ontsprong, gelijk de wijn ’t aan oude vaten doet.
Namo Guanshiyin Pusa!
Piet Nusteleijn zegt
Hoeft niet Henk, je kunt ook je spiegel gewoon houden, het is duurzaam en je hoeft ook geen kosten te maken. Tover een (glim)lach op je oude gegroefde gelaat en zie….daar is (glim)lach.
Overigens vind ik dat spiegelbeeld een ingewikkeld en misschien wel een onjuist bedacht spiritueel-uitgangspunt.
Het suggereert dat je wezenskern, om het vandaag ’s zo te noemen, volkomen neutraal is. Erg glad en nietsig.
Is dat wel zo?
Is dat zogenaamde spiegelbeeld, je binnenwerk, ook niet gelijktijdig de producent van de lach? Volgens mij wel. Daarom zie je wat je bent: “jij van buiten en van binnen”.
Henk van Kalken zegt
Wat is je wezenskern, Piet? Als we het hebben over de Oorspronkelijke Staat, de staat van elk individu, is deze niet glad, ruw, nietsig of ietsig. De spiegel is een metafoor voor de geest. Meer niet.
Piet Nusteleijn zegt
Wat is de spiegel, als reflecterend symbool uit het Boedddhisme?
Een metafoor =een vorm van beeldspraak, waarbij er sprake is van een impliciete vergelijking.
Is de spiegel dan te vergelijken met de geest?
Het boek van Jan Willem van de Wetering; “de lege Spiegel” had dan ook als titel kunnen hebben; ‘de lege geest’ of ‘ ‘voorbij het denken’ of ‘hoe je uit je hoofd zakt’? Of ‘gewoon niet denken’. Of ‘ wanneer het stil is’.
Er wordt dan- leeg- feitelijk niets weerspiegeld, niets gereflecteerd. Ja. Vandaag benoemde ik de ‘oorspronkelijke staat’ met ‘wezenskern’ Bij nader inzien niet zo denderend.
Ik blijf maar kritisch op dat woord ‘spiegel’, zoals het in spirituele kringen gebruikt wordt. Ik denk dat menigeen er meer mee bedoelt te zeggen dan “geest”.