Antropologen bestuderen menselijke culturen en de ontwikkeling van de mens als onderdeel van een maatschappij. Het boeddhisme heeft vooral in Azië veel invloed op daar heersende culturen en het heeft daar ook grote invloed op de ontwikkeling van individuele mensen in de maatschappij, ongeacht of ze zichzelf ‘boeddhist’ vinden of niet. En tegenwoordig begint het boeddhisme invloed uit te oefenen op de Nederlandse cultuur en de ontwikkeling van individuen in de Nederlandse maatschappij. Reden genoeg voor het Boeddhistisch Dagblad om in een reeks artikelen aandacht aan antropologie te besteden.
Het zit er dik in dat jij jouw gedrag, denkwijze, kledingkeuze en ga zo maar door laat (mede)bepalen door wat men in jouw sociale omgeving en cultuur waardeert. Zaken die men in jouw leefomgeving niet op prijs stelt, zul je waarschijnlijk minder uiten. Misschien ben jij de uitzondering op de regel, of doe je expres het tegenovergestelde van wat ‘de norm’ is maar meestal is het zo. Waarom dragen mannen en vrouwen, jongens en meisjes, in bepaalde streken anders klederdrachten? Waarom anders zouden ze in sommige dorpen, steden of zelfs hele landstreken op zondagen alle winkels en zelfs benzinestations op slot doen? Of regenbogen verdacht vinden? Het hele gezicht tatoeëren of juist alle tattoos verguizen? Het is niet alleen ’s lands wijs – ’s lands eer maar ook ‘s dorps wijs – ‘s dorps eer, ‘s families wijs – ‘s families eer dan wel ‘s groeps wijs – ‘s groeps eer. Zo doen wij dat hier’!
Waar hoor je bij? Bij wie? Bij welke groep? Welke identiteit heb je of zou je willen hebben? Kijk naar groepen in de samenleving waar je bij zou willen horen, of waar je absoluut niet mee vereenzelvigd wenst te worden. Volgens de sociale-identiteit-theorie ga je je gedragen als lid van een bepaalde sociale groepering zodra je je met die groepering identificeert. Je identificeert je met zogenoemde ‘ingroups’, bijvoorbeeld: de groep tweeverdieners, de groep PVV’ers of juist de groep Volt; de supportersgroep van Vitesse of die van Quick Boys; de plaatselijke scouting, of – wie weet – de groep boeddhisten. Kan allemaal tegelijk. Je ontleent jouw identiteit dus niet aan de ‘outgroups’ ofwel de groepen waar je niet bij wilt horen. Zo is het onwaarschijnlijk dat een overtuigd VVD’er zich niet identificeert met de groep Groen-links/PvdA. Hun levensstijl, denkwijze of handelwijze past niet bij wie of wat jij bent of wilt zijn.. Hoewel … door juist ergens niet bij te willen horen, geef je jouw identiteit ook kleur en inhoud. Jouw identiteit bestaat eigenlijk altijd uit een mix van wie en wat jij wél en wie en wat jij juist niet bent of wilt zijn. De manier waarop buitenstaanders kijken naar groepen waar jij toe behoort, en de manier waarop ze de omgang met die groepen beleven, kan heel anders zijn dan zoals jij die zelf ervaart. Het kan geen kwaad dat goed te beseffen.
Stereotypering bestaat eruit dat mensen bepaalde kenmerken van één persoon of klein aantal personen toeschrijven aan een gehele groep zonder te begrijpen wat er in de groep allemaal speelt. Bijvoorbeeld: boeddhisten zijn mensen die op zwarte matjes urenlang stilzitten. Of: nonnen zijn een soort menselijke pinguïns die voortdurend rozenkransen bidden. Of (als laatste voorbeeld): iedere knul met een kaalgeschoren hoofd, in trainingspak en op sneakers …is een gabber.
In 2020 sloeg zangeres Adele een Jamaicaanse vlag om en deed ze bantoe-knotjes in haar haren. Dat leidde ertoe dat ze werd beticht van culturele toe-eigening. Hetzelfde overkwam kortgeleden Adidas (merk sportschoenen) dat volgens de Mexicaanse onderminister van Cultuur Marina Núñez Oaxaca plagiaat pleegde door een traditioneel inheems ontwerp te gebruiken voor een bepaald type sandaal: de Oaxaca Slip-On. Dat deze sandaal in China wordt geproduceerd, maakt het alleen maar erger. De inheemse bewoners die deze sandalen normaal gesproken maken, hebben namelijk geen enkele erkenning of andere tegemoetkoming van Adidas gekregen.
Culturele toe-eigening houdt in dat je je bepaalde culturele kenmerken van een groep (land, volk, gemeenschap) toe-eigent zonder de waarde ervan voor die groep te respecteren. Je neemt zonder blijk te geven de achtergronden en betekenis ervan te kennen iets van een cultuur over. Wat te denken van al die ‘leuke Boeddhabeeldjes” die je tegenwoordig in zowat ieder tuincentrum kunt kopen? Culturele toe-eigening brengt het risico met zich dat elementen uit een cultuur verloren gaan of een andere status krijgen dan oorspronkelijk bedoeld is. Boeddha is in Nederland verworden tot een soort tuinkabouter.
(Wordt vervolgd)
Geef een reactie