Dick – Andreas Müller kort door de bocht van het ‘zijn’

Uit de Advaita-hoek komen vaak prachtige boeken voort, maar soms is mijn vraag: zijn het wel altijd boeken? Verzamelingen van zogeheten satsangs, vraag-antwoord-sessies van de goeroe met publiek, worden niet zomaar een boek. En niet zelden bestaan Advaita-boeken uit zo’n vraag-antwoord-spel. De vraag is gewoonlijk van iemand die het nog niet begrepen heeft en het antwoord van de onfeilbare moet de ‘zoeker’ tot het ultieme inzicht brengen.

Het pas verschenen boek Alles is zijn, non-dualiteit: vragen en antwoorden van Andreas Müller hoort tot deze categorie. Satsang betekent letterlijk ‘samenzijn in waarheid’. En Müller vindt het belangrijk om dit geen ‘teaching’ (onderricht) te noemen, want er valt niets te onderrichten, er is niemand die onderricht geeft en er is niemand om onderricht te ontvangen; want er is nu eenmaal niemand in ons thuis. Maar kennelijk vindt hij het wel de moeite waard om zich steeds weer aan dat vraag-antwoord-ritueel over te geven, getuige onder meer zijn Youtube-activiteiten. Ook in het boek leidt dat tot veel herhaling.

Hoewel de inhoud van wat hij zegt dicht aan schuurt tegen wat grote boeddhistische leraren zeggen (Longchenpa, Tilopa, Shitou Xiqian en Sengcan bijvoorbeeld) word ik erg kregelig van Müller. Ah, dat is natuurlijk mijn illusoire ego dat tegensputtert. Dat komt, in een poging tot ‘zelfhandhaving’, in opstand tegen de wijze woorden van de meester. Ja, vast wel; in alle ernst geloof ik ook dat daar iets in zit; ik ben kennelijk wat Müller enigszins meewarig ‘de zoeker’ noemt. Maar dat is niet alles. In mijn ogen is Müller ten prooi gevallen aan ‘nietsisme’. Daar bedoel ik een nihilisme mee, waar ook de historische Boeddha niets van moest hebben. Müller ontkent, denk ik, het mysterie van het doodloze: de bron, de onkenbare kracht onder, in of achter de werkelijkheid. Of toch niet?

De auteur gooit alles overboord als illusie, niet bestaand: ervaring, lichaam, ego, wereld, werkelijkheid en brengt consequent, maar behoorlijk kort door de bocht, alles terug tot ‘het zijn’, de eenheid die wij van nature zijn en die ook hij zegt niet te kennen. Hij brengt dus, in mijn beleving, alles terug tot die onkenbare kracht. Maar de ‘beweging’ waarin wij die kracht kunnen ontmoeten, ontkent hij. Want die beweging kan niets anders zijn dan ervaring en die bestaat niet.  Wat ik dus mis in het boekje van Müller is de verwondering, het ontzag. Er zit iets mechanisch in de manier waarop hij zich uiteenzet:

‘Het zijn’ is de natuurlijke realiteit, of liever: alles is al dat.’(…) ‘Er is niet iemand, dat is fundamenteel wat ik zeg.’ Vraag: ‘Ja dat is waar. En nu?’ Antwoord: ‘En nu? Niets natuurlijk. Het is nutteloos. Het is allemaal nutteloos. Je weet het allemaal en toch is er niets gebeurd. Het is leeg.’(…) ‘Er valt niets te weten, domweg omdat er geen realiteit bestaat die gekend kan worden.’ (…) V: ‘Is niet elk moment nieuw?’ A: Nee, het is niet nieuw. (…) Wat is, is tijdloos gewoon en natuurlijk.’ V: ‘Niets gebeurt?’ A: ‘Ja, niets gebeurt.’ V: Het is een beetje vlak.’ A: ‘Zonder dimensies.’ (zie pag. 21, 83-85.)

Alles verschijnt schijnbaar, is niet echt. Bewustzijn, ervaring en gevoel zijn ik-gerelateerde onzin. Spiritualiteit is een droom… Bevrijding is de dood van ik en ervaring.

Maar dan, op pagina 80, komt er een vraag over een absolute ervaring en antwoordt Müller: ‘Dan zou ik het niet meer een ervaring noemen. Wat is, is absoluut. Het is leeg maar niet dood. Eigenlijk is het behoorlijk levend. Ik vermoed dat het daarom een ‘absolute ervaring’ wordt genoemd. En toch is er niet iemand die iets ervaart er is niet iets dat ervaren wordt.’ Zoiets kun je volgens mij alleen maar zeggen op grond van op ervaring gestoeld inzicht dat samenkomt in Andreas Müller. Hoe kan dat nou? Wat een mysterie! Of bezondigt Müller zich alleen maar aan een denkconstructie?