Bij het BD komen wel eens mensen hun bezwaard gemoed luchten. Ze zijn dan bijvoorbeeld beducht voor de toekomst van het boeddhisme in het Westen. Laatst was er zo iemand die op een Belgische zensite iets had gelezen over een zenleraar die zou laten blijken dat hij ‘ leven-in-grondeloosheid’ belichaamt.
“Ik begrijp”, zegt de bezwaarde, “dat het in het oudste boeddhisme op straffe van uitsluiting verboden was om jezelf welke realisatie dan ook toe te schrijven. Sommige westerse leraren (…) schijnen daar weinig moeite mee te hebben.”
Wat was er aan de hand?
Op de site van Zen Sangha van Frank de Waele had een stukje gestaan over een inleiding die Frank op 19 oktober jl. zou houden over de leraar-leerling-relatie in een boeddhistisch Theravada centrum in Antwerpen. Het luidde als volgt:
‘Ontwaken is altijd relationeel: over de verhouding leraar-student in Zen’
Zoals in vele niet-dualistische tradities is ook in het Zen-boeddhisme de leraar-student verhouding wezenlijk en onvervangbaar in de spirituele training. Telkens weer hebben zenmeesters doorheen de geschiedenis dit punt expliciet gemaakt. De zenmetafoor bij uitstek hiervoor is dat de Dharma van ‘hart tot hart’ wordt doorgegeven (Jap. ishin denshin). In onze cultuur wordt de innige leraar-studentverbinding amper begrepen. Een zenleraar is niet zozeer een meditatie-instructor, een koankenner, een dharmavertolker of een spirituele coach, maar iemand die ‘leven-in-grondeloosheid’ belichaamt en vandaar uit, met grootouderlijk mededogen, dingen aanwijst. De zenstudent wordt door de leraar uitgenodigd tot een intimiteit van levende en bevragende interactie. In hun gedrag en houding en in hun vermogen tot alteriteit drukken zij hun gewaarzijn en hun spiritueel inzicht uit. Deze doorleefde en integere indirectheid leidt de zenstudent én de leraar terug naar zijn eigen innerlijke meester. Bogend op zijn jarenlange ervaring als zenstudent én als leraar, en aan de hand van enkele rake zenverhaaltjes, schetst Frank De Waele Sensei in deze teisho de rijkdom en de valkuilen van deze typische zendidactiek.
vrijdagavond 19 oktober om 20u
Ehipassiko Boedhistisch Centrum www.antwerpen-meditatie.be
Waar haalt iemand het lef vandaan, was de kernvraag van onze bezwaarde, om zich de belichaming van leven-in-grondeloosheid te noemen? De briefschrijver suggereerde dat hier duidelijk sprake was van grootspraak of erger. Maar dat denk ik toch niet. De redactie vroeg mij mijn licht over deze kwestie te laten schijnen. Vandaar dit stukje.
Wat ik goed kan plaatsen is dat in zo’n onderling proces zenstudent èn leraar terug gevoerd worden tot hun ‘eigen innerlijke meester’. Zij het dat met name het woord ‘eigen’ hier wel enige relativering verdraagt. Want wat is nu precies het kenmerk van een innerlijke meester? Dat hij het ‘eigene’ loslaat. Student en leraar worden dezelfde ‘meester’. Niets ‘eigens’ meer te vinden. Maar dit even terzijde.
En dan nu die ‘grondeloosheid’. Daarover zou ik in dit verband willen zeggen dat wij allemaal, precies zoals we zijn, de grondeloosheid belichamen, alsmede de grenzeloosheid. Wij zijn allemaal van oorsprong volledig vrij en als je die term wilt gebruiken: verlicht. De banden die ons binden en beperken, leggen en trekken we zelf aan. Uit onwetendheid. Dat is wat de Boeddha heeft ontdekt. Dat is wat ook wij over onszelf kunnen leren. Dat we die knellende banden kunnen opgeven. Die banden loslaten – dat is alles. Dus met die grootspraak valt het misschien wel mee. Ik ga ervan uit dat Frank, die bekend staat als een zenmeester met reputatie (een van mijn vroegere studenten zit nu bij hem), net als elke goede leraar alleen maar bezig wil zijn zichzelf overbodig te maken. Zenstudenten hebben tenslotte elke uitwendige meester te ‘doden’.
Ik vind het stukje hier en daar wel raar geformuleerd. Je moet erg aan close reading doen, wil je het snappen:
In hun gedrag en houding en in hun vermogen tot alteriteit drukken zij hun gewaarzijn en hun spiritueel inzicht uit. Deze doorleefde en integere indirectheid leidt…
Tja, dat lijkt verdacht veel op mystificatie. Misschien omdat het niet makkelijk is om zoiets gewoon te zeggen. Maar wat er staat is eigenlijk (denk ik, maar ik ken het woord alteriteit niet, bedoelt de auteur alteratie….verandering?) als volgt te formuleren:
Door de spontane en flexibele wijze waarop zij in het leven staan, tonen zij hun ongebondenheid. Deze vorm van doorleefde en integere directheid……
Want vrijheid is nooit indirect, maar altijd direct. En van hart tot hart, waarmee het stukje begint. Zoals de Boeddha toen hij op de Gierenberg de bloem omhooghield, Kashyapa zag glimlachen en hem zonder woorden de leer ‘doorgaf’. En: doorleefd en integer hoeft er eigenlijk helemaal niet bij. Directe hartscommunicatie is per definitie doorleefd en integer.
Het ligt overigens niet voor de hand dat Frank dit stukje zelf geschreven heeft. Misschien was het heel iemand anders die gewoon dacht het zo te moeten verwoorden. Zou zo maar kunnen.
Robbie Rosmalen zegt
Citaat: ” Laatst was er zo iemand die op een Belgische zensite iets had gelezen over een zenleraar die zou laten blijken dat hij ‘ leven-in-grondeloosheid’ belichaamt.”
Waar maak je je druk om ?? En ….iemand had iets gelezen… jeezzz… Je kent de man niet, wie weet is het een bodhisattva/Boeddha ? Misschien ook een complete charlatan.. So what ? Met alle zgn “boeddhisten” in NL die geen toevlucht hebben genomen of willen nemen in de Drie Juwelen, die niet geloven in reincarnatie, de wet van karma etc.. kan een grondeloos persoon er ook nog wel bij.
Robbie
……….voelt de grond onder zich wegzakken……
Boeddhistisch Dagblad zegt
Soms is het BD een vraagbaak. Meestal spelen we die vragen of opmerkingen door aan iemand van wie wij menen daar een zinnig antwoord op te kunnen geven. In dit geval hebben wij Dick Verstegen gevraagd zich een mening te vormen over het item grondeloosheid. Voordat de column werd geplaatst hebben wij heen en weer gemaild over aard en inhoud van de column. En besloten deze tekst te plaatsen. Omdat we denken dat grondeloosheid misschien gespreksstof oplevert. In ieder geval zijn er mensen die zich met deze materie bezig houden.
Marloes zegt
Ik vind het lastig om te reageren, ik heb Dick lief en dit is zijn vorm. Maar in de reactie van BD hierboven staat dat het “misschien gespreksstof oplevert”. Dus vooruit maar met de geit. :)
“Grondeloos” is naar mijn ervaring geen grootspraak. Dat is het alleen als ik het als iets zie dat buiten mijzelf ligt, als ik het buiten “grond” zet. En dan ben ik dus al duaal bezig. Zeggen dat ik grond heb om op te staan (en geen grondeloosheid) zou eigenlijk veel arroganter van me zijn. Onwetender in elk geval.
Overigens ben ik steeds meer van mening dat het woord “eigen” wel een cruciale rol speelt, vooral in de leraar-leerling-relatie. Want ook hier geldt hetzelfde: het absolute zit niet buiten mij. Er is geen waarheid buiten mijzelf, alles is louter subjectief. Na “vorm is leegte, leegte is vorm” komt nog “leegte is leegte (zelfs sunyata is leeg) en *vorm is vorm*”. Als dat eigene der dingen er niet zou zijn, zou ik bijvoorbeeld alles naar hartelust kunnen neerknallen, het naakt immers toch niet uit.
Het eigene is er niet, ik kan het in elk geval niet vinden, maar het is er wel. Ja, dat is onbegrijpelijk, grondeloos. Vorm is vorm.
Ik moet hierbij ook denken aan Levinas, die zegt dat als ik goed iemands gelaat zie, dat gelaat mij dan zegt: “Doodt mij niet”. Ikkyu Sojun zegt: er is slechts 1 koan belangrijk: Jij.
Binnen de Kanzeon Sangha (waar Frank de Waele Sensei ook toe behoort) staat achterop de rakusu van de leraar onder andere de zin “Now you receive my True Dharma”. Niet “de” ware Dharma, maar “mijn” ware Dharma. Het staat er volgens mij niet voor niets. Het betekent iets. De unieke vorm van de leraar zoals-*hij*-is ontvangen, is de unieke vorm van mijzelf zoals-*ik*-ben ontvangen.
Dogen schrijft ergens in de Shobogenzo dat de leerling het beenmerg van de leraar ontvangt. Receiving my marrow.
Robbie Rosmalen zegt
Eh..mijn opmerking was meer gericht op de persoon die met bezwaard gemoed beducht is voor de toekomst van het boeddhisme in nederland. Niet op het plaatsen van dit artikel.
vriendelijke groeten
Robbie