Er zijn van die moeizame keuzes, in stijgende mate aangedragen door de nijpende actualiteit. Hoe ga je om met kiespijn? Deze VZ biedt een checklist.
Keuzes
Eerst een paar voorbeelden, nogal divers.
Vind je militair geweld volstrekt aanvaardbaar, of kies je toch voor consequent pacifisme?
Heb je liever in de Tweede Kamer een getuigenispartij in de oppositie, of een resultaatgerichte coalitiepartij die niet bang is om vuile handen te maken?
Had Zelensky in het Witte Huis een pak moeten dragen, of had hij groot gelijk om zich te kleden zoals hij deed? Was het goed dat hij de confrontatie koos, of had hij Trump onder de kin moeten kietelen?
Ben je een goede klant van de slager, of eet je vegetarisch of zelfs veganistisch?
Spelregels?
Welk spel wil je meespelen? Het principespel of het compromisspel? Bak je hartige of zoete broodjes? Ben je precies of rekkelijk? Geef je de voorrang aan consequent of aan efficiënt?
Ben je vasthoudend in je opstelling, of heb je meer een verkennende, aftastende houding?
Ben je van het stevige standpunt, of meer van het middenveld, het enerzijds-anderzijds?
Kies je afhankelijk van de situatie, soms principieel, soms toegeeflijk?
Sta je jezelf toe om in de ene situatie iets te poneren en in de andere het tegengestelde te beweren? Durf jij jezelf tegen te spreken?
Kaders?
Is er een kader dat je helpt om te kiezen hoe je je opstelt?
Vormt je levenservaring dat kader, lessen die je met vallen en opstaan geleerd hebt? Of dient je ideologie of je levensbeschouwing – al dan niet religieus – als je kompas?
Heb je voor jezelf een soort waardenset die je gedrag bepaalt, ook in ingewikkelde keuzes? Of leef je improviserend, van de hand in de tand?
Laat je misschien de keuze over aan anderen: de politiek, het bestuur, de synode, je partner?
Waar haal je je informatie vandaan? Volg je talkshows en opiniemakers? Laat je de keuzes aan AI over?
Krimpende keuzeruimte
De huidige geopolitieke situatie roept veel klemmende vragen op en dringt tegelijk keuzes op. Het hoge tempo waarmee de nieuwe president van de VS piketpaaltjes slaat, heeft alom consequenties voor de keuzeruimte van andere wereldbewoners. Politici van allerlei niveaus en regio’s rennen hijgend achter de spraakmaker in Washington aan. Hoe groot is hun actieradius nog? Wat valt er nog te kiezen als Trump met Poetin dealt? Maar ook als de EU kiest voor omvangrijke bewapening? Of als politici de klimaatcrisis steeds weer negeren of ontkennen?
In deze context lijkt het van groot belang voldoende speelruimte te behouden. Demonstranten met een mening over alternatieven zijn dan nodig om keuzeruimte terug te winnen. Of eens in de zoveel tijd doen kiezers dat in het stemhokje.
Spelen met alternatieven
Dat mensen in staat zijn te kiezen, betekent dat ze kunnen spelen met alternatieven. Spel is immers het vermogen meer versies van de werkelijkheid tegelijk te hanteren. Dat kan zowel leiden tot slagvaardigheid als tot besluiteloosheid. Zie de huidige Nederlandse regering.
Spel onderhoudt altijd een gespannen relatie met macht. Machthebbers beperken alternatieve keuzes. Typerend voor macht is dat het bepalend is voor het gedrag van mensen. Bestuurders leggen hun standpunten op met behulp van wet, decreet, sancties, geweld, geld, traditie, kennis of charisma. Dat beperkt de speelruimte.
Bewust kiezen
Voor de simpele burger kan de wereldwijde beperking van de keuzeruimte aanleiding zijn de krant maar niet meer te lezen. De trend in de richting van meer autocratische regimes, ook in ons land, helpt niet om een eigen standpunt te bepalen. Maar de aanslag op het democratische speelveld kan juist aanleiding zijn om bewuster te kiezen, tegen de autocratische bierkaai in.
Bestrijd de kiespijn, vanuit welk kader dan ook, en wees je bewust van de alternatieven!
