In de publieke sfeer zorgen verschillen vaak voor problemen, wereldwijd én binnenlands. Waar komt dat toch door?
Voorbeelden te over. Etnische verschillen gaven in de geschiedenis van de mensheid aanleiding tot genocides en slavernij. Overeenkomsten werden ontkend of genegeerd.
Religies neigen nogal eens naar superioriteit en exclusiviteit. Andersgelovigen worden gewantrouwd, verketterd en bestreden. De vraag naar overeenkomsten wordt vermeden.
Europese landen horen bij de Europese Unie. Gezien Brexit vindt de meerderheid van het Britse electoraat de verschillen zwaarder wegen dan de overeenkomsten. De landen die lid blijven, hebben daarvoor doorslaggevende redenen, maar vanzelf spreekt dat ook weer niet.
Ons land beleeft honderd dagen kabinetsformatie. In de verkiezingstijd doen de verschillen er nog enigszins toe, want ze helpen de kiezer een keuze te maken. Na de verkiezingen staan politici nog in de verschilstand, terwijl het vormen van een regering alleen lukt als er wordt overgeschakeld naar de overeenkomststand.
Een laatste voorbeeld: de migratieproblemen. Als omwonenden gevraagd wordt naar hun mening over een gepland asielzoekerscentrum, dan worden etnische, culturele en religieuze verschillen al snel benadrukt. Gaan diezelfde mensen na de komst van het centrum er als vrijwilliger aan de gang, dan ontdekken ze overeenkomsten en medemenselijkheid.
Deze voorbeelden liggen voor de hand. Als je er op gaat letten, vind je er gemakkelijk meer.
Waarom doen verschillen zich voor en sturen ze het gedrag van mensen?
Omdat de mens een veredeld dier is dat buitengewoon goed is in het betekenis hechten aan de eigen werkelijkheid. Het repertoire aan betekenissen is enorm en groeit nog steeds. Het aantal verschillen neemt navenant toe. Discussiepunten te over, met uiteenlopende interpretaties rond allerlei aanleidingen: migratie, levenseinde, duurzaamheid, verdeling van welvaart, nationalisme, racisme, geweld, God.
Bovendien is er de neiging de eigen mening aan anderen op te leggen, vooral als de machtsverhoudingen dat mogelijk maken.
Hoe overleeft de mensheid zichzelf als verschillen zo’n grote rol spelen?
Het veredelde mensdier kan zijn uitzonderlijke vermogen tot betekenistoekenning natuurlijk ook op zichzelf toepassen. Het kan zich dan geweldig vinden, maar ook wakker liggen van zichzelf. En dommelt het weer in, dan kan het dromen van een wereld waar macht ervoor zorgt dat iedereen tot zijn recht komt.
