Het ik en het opbiechten van de zonden (2)

‘Kan Frank U de slachtoffers die vallen omdat hij zwijgt onder ogen komen? Hij was mans genoeg om te media te zoeken ter meerdere eer en glorie van hemzelf maar hij laat na slachtoffers te beschermen.’

Anne bleef bij de les toen ze zich dat afvroeg na het lezen van mijn column Het ik en het opbiechten van de zonden, waarin ik me onder meer afvroeg of het bestuur van de Boeddharamatempel in Waalwijk er wel goed aan deed om Frank Uyttebroeck in te zetten als mediator tussen de tempel en de slachtoffers van de Thaise  monnik Mettavihari, die door minstens twintig mensen beschuldigd wordt van seksueel misbruik, in en buiten die tempel. Was het niet beter geweest de slachtoffers direct door te verwijzen naar professionals en er geen net afgestudeerde boeddhistische leraar tussen te schuiven.

Hoe dom kunnen mensen zijn? De slager die zijn eigen vlees keurt, was de verdachte ook niet een boeddhist? In het onderzoek naar seksueel misbruik in de Rooms-Katholieke kerk werd een commissie Deetman ingezet. In een onderzoek naar de fouten die door het OM en politie gemaakt zijn in de moord op mevrouw Els Borst onderzocht het team Hoekstra het gedrag van deze instanties. Zowel Deetman als Hoekstra deden aanbevelingen om maatregelen te treffen om herhaling te voorkomen. Wat zou het goed zijn geweest als in de kwestie Mettavihari ook onafhankelijke onderzoekers aan de slag waren gegaan. Maar nee, het tempelbestuur schakelt Frank Uyttebroeck in.

Anne was niet de enige die reageerde op mijn column. Andere lezers noemden mij in reacties een dappere Hercules, een karaktermoordenaar en een stoepschoonveger of vroegen zich af of  ik verteerd werd door afgunst of van de pot was gerukt. Het is dat ik deze week wat somber was anders was mijn ego gegroeid tot wel duizend kilo. De wethouder Hekking van het BD. Nu bleef ik de eenvoudige letterslaaf die zijn stukjes tikt. Denk ik.

Wat bedoelde Anne met haar opmerking in de aanhef van deze column? Ze zegt in het BD onder meer: ‘Hij (Uyttebroeck jh) heeft weet van misbruik. Hij zoekt daarmee ter meerdere eer en glorie van zichzelf de pers zodat we allemaal kunnen zien wat een goed persoon hij is met al zijn zogenaamde hulp aan slachtoffers. Hij houdt alleen wel zijn mond over wie de leraren zijn waarover hij weet heeft. Die leraren kunnen dus rustig verder misbruiken. Dat is niet het goede willen doen. Dat is jezelf verkopen als heilig en ondertussen niets doen om zwakkeren te beschermen.’

Ik ben het helemaal met haar eens. Waar gaat het om. Eind mei bracht de NOS, in navolging van het Boeddhistisch Dagblad, het nieuws over het seksueel misbruik van Mettavihari naar buiten. In het Journaal wordt de boeddhistische leraar Frank Uyttebroeck opgevoerd die zegt weet te hebben van nog vijf slachtoffers van misbruik in de afgelopen vijf jaar. De daders zijn vijf verschillende leraren. De slachtoffers zochten hulp bij hem, twee van hen waren zo getraumatiseerd, dat hij ze heeft doorverwezen naar het medische circuit. De namen van de leraren in kwestie wil hij niet noemen, naar eigen zeggen omdat hij dat de slachtoffers heeft moeten beloven. De NOS neemt zijn bewering voor waar aan, kan die niet op juistheid controleren en schrijft die toe aan Uyttebroeck zelf. Eén bron is geen bron, maar de vermeende autoriteit van Uyttebroeck geeft bij dit medium de doorslag.

Uyttebroeck zwijgt na de uitzending. Daarmee laadt deze boeddhistische leider van de Nederlandse sangha Tegen de stroom in een zware verantwoordelijkheid op zich, want in een periode dat de ene na de andere boeddhistische leraar- gisteren Henk Barendregt, spijt zegt te hebben van het zwijgen over het wangedrag van Mettavihari, wil Frank zelfs niet zeggen welke acties hij tegen deze vijf leraren heeft ondernomen. Heeft hij ze de wacht aangezegd, is de politie gewaarschuwd, het Openbaar Ministerie. Houdt hijzelf hun woningen en tempels in de gaten? Heeft hij de verhalen van de slachtoffers bij de daders geverifieerd? We weten het niet. Statistisch gezien zouden die leraren al tientallen slachtoffers hebben kunnen maken. De boeddhistische klokkenluider zelf- die mij ’s middags op de dag van de uitzending in een mail attent maakte op de nakende NOS-uitzending, zwijgt. En het is niet te verwachten dat de leraren zelf hun zonden opbiechten. Door het zwijgen maakt Uyttebroeck de hele boeddhistische gemeenschap van leraren verdacht. Behalve zichzelf. Je durft onderhand geen tempel of sangha te betreden zonder bodyguards.

Juist deze zwijger-die-graag-in-de-publiciteit komt heeft het bestuur van de Boeddharamatempel aangetrokken om te bemiddelen tussen tempel en slachtoffers. In een eigen verklaring zegt Toine van Beek, voorzitter van het Waalwijks tempelbestuur, dat ‘Frank Uyttebroeck zich beschikbaar heeft gesteld om als vertrouwenspersoon te fungeren.’ Beschikbaar heeft gesteld, u leest het goed. In diezelfde mededeling: ‘Frank heeft geen binding met de Buddharama tempel en hij heeft al eerder slachtoffers van misbruik begeleid.’

Begeleid? Hoe, wie, waar? Hoe weet Van Beek dat? En waar bestaat die begeleiding uit? We weten het niet. In het najaar van 2011, het kunnen ook de eerste maanden van 2012 zijn geweest, bezocht ik in Rotterdam voor het eerst de sangha Tegen de stroom in. Wat mij in die sangha opviel was de afwezigheid van boeddhabeelden en de geur van wierook, de informele wijze waarop de sanghaleden met leraar in opleiding Uyttebroeck omgingen en ook zijn spraakgebruik. De Boeddha noemde hij ‘die vogel’. Het sprak mij wel aan dat quasi nonchalante. Achteraf denk ik: Wat is er nou zo tegen bij tegen de stroom in? Oude wijn in nieuwe zakken? Of toch een moderne westerse benadering van het boeddhisme?

De mensen- de vaste kern, die ik er in de afgelopen jaren ontmoette, waren mondige toffe peren, om in het jargon verder te gaan. Na drie kwartier zitten werden levendige discussies gevoerd over het leven. Het was een prima tijd die ik er doorbracht, tot ik vorig jaar uitstapte, mede door het afzeiken van andere tradities en leraren door Frank- de intieme verhalen die hij vertelde over zijn werk als stervensbegeleider, en ook door het beeld dat Frank van zichzelf ophing dat volgens mij niet strookte met de werkelijkheid.

Frank is een uitvergroter. In de sangha kon hij vreselijk lang over zijn eigen ellendige ervaringen praten, het lijden in zijn eigen leven. Voor hem zullen ze ongetwijfeld belastend zijn geweest en wilde hij door die opsomming de kanteling naar het boeddhistisch nu illustreren. Hij zette een beeld neer van een professionele klootzak die dank zij het achtvoudige pad veranderd was in, ja in wat? Ik zou het niet kunnen benoemen. Ik sprak daarover met Julia Strijland, die een film maakte over het leven van Frank. Want een werkelijke kanteling- klootzak wordt geestelijk verzorger, daar wil ik wel meer van weten. Dat maak je niet vaak mee. Strijland zei dat het reuze meeviel, dat beeld had ze niet na de gesprekken die ze voerde met een broer en zus van Uyttebroeck. Ze zei ook dat de mate en diepgang van de begeleiding van de drie contacten van Frank in de film niet goed tot uiting kwam, ze moest het er maar mee doen. Ik heb me steeds afgevraagd waarom dat ze Frank uitkoos als leidend onderwerp voor haar film.

Voor een serie artikelen wilde ik in contact treden met een ex-bajesklant. Frank had zo’n iemand begeleid, vertelde hij mij. Tja, begeleid, toen ik de man ontmoette dacht ik: nou met die begeleiding valt het ook wel mee. Of tegen. En toen de ex-bajesklant de sangha enkele malen bezocht bleek er helemaal geen hartelijke band tussen die twee. Het was uitvergroot door Frank de begeleider.

Frank Uyttebroeck is door anderen als de hulpverlener en geestelijk verzorger- ja, zo noemt hij zichzelf, op het schild gehesen en hij liet zich in zijn enthousiasme erop hijsen. Dat is een pijnlijke conclusie die ik geheel voor mijn rekening neem. Misschien is hij getraumatiseerd omdat er voor hem in het team van professionele boeddhistische geestelijk verzorgers in het gevangeniswezen geen plek was. En zoekt hij compensatie door het licht van de publieke schijnwerpers op te zoeken. Als iemand mij de dag van de NOS-uitzending had gebeld met de mededeling dat ’s avonds een boeddhistische leraar het deksel van de boeddhistisch beerput ging lichten, had ik in the blind gelijk geweten dat het Frank was.

Ik had me voorgenomen om maar over Uyttebroeck te zwijgen. Maar de verklaring van Henk Barendregt die gisteren de redactie bereikte, bracht mij weer op andere gedachten. Hij bood de slachtoffers zijn excuses aan voor zijn nalatigheid. Als hij had gesproken waren er mogelijk niet zoveel slachtoffers geweest. De een heeft spijt van zijn zwijgen, de ander zwijgt in het belang van slachtoffers zodat foute leraren hun gang blijven gaan. Begrijpt u het nog?

Morgen kunt u terecht bij mij. De verf moet nog drogen op het bord dat ik aan de gevel spijker. ‘Joop Ha Hoek, geestelijk verzorger, voor al uw noden. Contact met de NOS zit in de prijs inbegrepen’.  Als de situatie niet zo treurig was, zou ik erom kunnen lachen.

Dit is aflevering 35 in een nooit eindigende serie columns.
Moge iedereen gelukkig zijn, ook zonder mij.