Peter – De folterfragmenten van Emil Cioran

Folterfragmenten, bekentenissen en banvloeken is één van de bekendere boeken van Emil Cioran. De Roemeense filosoof, zoon van een orthodoxe priester en een depressieve moeder heet de meest pessimistische filosoof uit de geschiedenis te zijn.

Hij compenseerde dit met een lucide, heldere stijl. Van Cioran las ik een boek met aforismen waar ik niet blij van werd. De mens die aan depressies leed, ik bijvoorbeeld, wil eigenlijk de hele dag aan het lachen worden gemaakt. Cioran vond dat hij een andere taak had.

Boektitels als Het probleem met geboren worden en Een korte geschiedenis van het verval zeggen iets over het wereldbeeld van de filosoof uit Kasiani, Transsylvanië. Uit die regio sprak ik afgelopen zomer bij bankjes enkele seizoenwerkers en reizigers. Het bleken zachtaardige mensen, vrijgevig ook.

Emil Cioran bedacht klassiekers als ´Hopen is de toekomst ontkennen´, en: ´Ik voel alsof ik vrij ben, maar ik weet dat ik dat niet ben.´

Een collega uit de journalistiek nam Emil Cioran hoogst serieus. Schopenhauer vond hij maar een softie. Het lukte me niet hem relativerender naar het vraagstuk te laten kijken. Te bedenken valt dat de kortstondige filosofieprofessor Schopenhauer (Berlijn) het leven een hel vond en het bestaan iets wat er beter niet had kunnen zijn.

‘Geht ihr nach die Weiber, nimmt dann die Peitsche mitt’, bedacht hij na veel gepieker. En: ‘Men bedenke steeds: liever alleen, dan onder verraders.’ Arthur bleef ongetrouwd.

De 19e eeuwse rentenier uit Hamburg met een suïcidale vader (koopman) en een Hollandse moeder had een boeddhabeeld uit India. Dat zag zijn arts toen Tuurke glimlachend stierf op zijn sofa.

Gelukkig vonden de collega en ik- we waren het oneens over Schopenhauer en Cioran, mevrouw Gong Li uit China allebei een heel goede actrice, dus er was toch wel een band tussen ons.

Cioran: ‘Hetzelfde gevoel van er niet bij horen, van futiliteit, waar ik ook ga: ik doe alsof ik geïnteresseerd ben in wat me niets uitmaakt, ik bestraal mezelf mechanisch of uit liefdadigheid, zonder ooit ingehaald te worden. Wat me aantrekt is elders, en ik weet niet waar dat elders is.’

Het nihilisme van de Karpaat Cioran kan, denk ik, niet los worden gezien van het familiecommunisme van Ceauçescu, lang de Sovjetvazal die Roemenië samen met de geheime dienst Securetare en zijn vrouw in de ban hield. Lees Karel van het Reve voor de details.

Columniste Nausica Marbe van de Telegraaf beschreef inzichtelijk waarom de familie Ceauçescu geen goed idee was. Ze is van Roemeense komaf. Haar vader was een twijfelaar. Hij wist niet of hij moest blijven of vluchten. Daar kan ik inkomen, zeker sinds ik in de jaren 70 publicerende Oost-Duitse schrijvers las die worstelden met hetzelfde dilemma.

Moskou-zetbaas Erich Honecker maakte van de DDR een politiestaat waar de buurman niet zelden bijkluste voor het afluisterapparaat Stasi. Maar vader Honecker stond ook voor baangarantie, vrije liefde en discussieavonden met de dominee.

Dat Ceauçescu uiteindelijk ten val kwam toen hij tijdens een uren durende toespraak feitelijk werd weggehoond door een massa zich als toehoorders verklede haters terwijl hij het niet doorhad, zegt iets over het paralleluniversum waarin hij leefde. Even later werd de gevallen leider met zijn vrouw standrechtelijk geëxecuteerd door haastige militairen.

Tot in hun laatste seconden, vastgebonden aan een paal, hield het echtpaar vol onschuldig te zijn. Emil Cioran was toen al overleden.