In het Noorse dorpje Rjukan, waar het zeven maanden per jaar volledig donker is, gaat de Noors-Nederlandse filosofe Stine Jensen op zoek naar de gevolgen van somberheid voor de inwoners. Het dorp ligt in een vallei en hoge bergen laten geen zonlicht toe. Hoe ga je daar mee om?
Sommige inwoners zijn devoot van het melancholische, overigens niet hetzelfde als depressie. Melancholie wordt momenteel in Noorwegen als een aandoening gezien. In het Scandinavië van de 17eeeuw was het modieus en wees het op intelligentie, artistieke kwaliteiten en gevoeligheid. De melancholicus werd gezien als iemand met karakter, die problemen in het leven niet uit de weg gaat, maar ze onder ogen ziet. Terugkijken terwijl je voorwaarts leeft.
Stine praat in haar serie over somberheid met meerdere mensen in dat verduisterde dorp. ‘Ik voelde afstand tot de mensen om mij heen en dat leidde enerzijds tot verdriet. Anderzijds zorgde die afstand ervoor dat ik beter naar mezelf en anderen kon kijken. Dat vind ik het mooie aspect van melancholie. Het geeft het me meer empathie en compassie voor anderen. Ook kan ik me makkelijker verzoenen met mijn lot.’
Mijn eigen ervaring met somberheid is dat die mijn zintuigen scherpt, vanuit die positie zie en hoor ik beter in mijn omgeving. Indringender dan de lolbroek, die ik overigens niet ben, die de zintuigen onbenut laat door zijn lolligheid en aandachttrekkerij. Ik geniet erg van mijn melancholische momenten, die mij stil maken, maar niet eenzaam. Ik trek een vergelijking met het boeddhisme.
Eeuwenlang namen de mensen in Rjukan genoegen met de zeven maanden duisternis per jaar. Tot een in het dorp wonende kunstenaar op het lumineuze idee kwam om op de bergkammen, die vrijwel al het zonlicht buitensloten, enorme spiegels te laten plaatsen die het zonlicht opvingen en naar het dorpsplein zonden. In de documentaire zag je mensen op bankjes zitten, te genieten van de zon. Ook een vrouw die die dag een begrafenis had haalde daar op dat moment energie uit het spiegelende licht. Ook wel de lachmachine genoemd omdat al die mensen op die bankjes beginnen te lachen..
Moedig voorwaarts!
BIJSLUITER: het lezen van deze columns kan leiden tot groot geestelijk ongemak, heimwee naar Chef, de Kloosterbunker, Bunkerstad, woedeaanvallen, depressies, onbeheerst gedrag, angstaanvallen, maagzuur, zweten, ongeloof, twijfel aan eenieder, straatvrees, lange tenen en het geloof in het eigen gelijk. Bij de lezers. Scheldpartijen en een onbedwingbare drang om te reageren zijn waargenomen. Sommigen willen mij corrigeren. Of bedanken. Of prijzen. De drang om in verzet te komen, het abonnement op te zeggen- wat niet kan. Sommigen besluiten de krant niet meer te lezen, of te boycotten. Er kwaad over te spreken. Te janken of te vloeken. De straat op te gaan om te demonstreren. De politiek de rug toe te keren. Of aan de drugs te gaan. Kwaad spreken over Feyenoord. Breken met de familie. Het haten van planten en groenten. Aantijgen of beschuldigen. Het stopzetten van gedachten. Sprookjes verwerpen. Houden van Donald Trump. Sommigen voederen geen vogels meer. Of gaan de redactie stalken en bedreigen. Of geloven niet meer in Sinterklaas. Of wantrouwen de banken. Of er kruipt een poes op je hoofd. Of te twijfelen aan het nu. Of gepensioneerde uitvreter te worden.