Van Bauhaus naar Mekka; islam en modernisme in Design Museum Den Bosch

In de tentoonstelling Van Bauhaus naar Mekka leer je de fascinerende architect dr. Mahmoud Bodo Rasch kennen. Geboren in een Duits kunstenaarsgezin en na het volgen van een architectuurstudie, leek hij voorbestemd om de modernistische ideeën van het naoorlogse Europa te gaan volgen. Maar hij maakte een andere keuze: hij bekeerde zich tot de islam en werd één van de belangrijkste architecten van de islamitische religieuze wereld. Zijn ontwerpen voor de hadj (de islamitische pelgrimstocht) in Mekka en Medina zijn wereldberoemd, maar hijzelf bleef onbekend. In deze tentoonstelling zie je meer dan 200 maquettes, tekeningen, foto’s en andere objecten van de hand van Rasch. Daarnaast zie je werk van jonge ontwerpers uit het Midden-Oosten. Zo ontdek je dat de tegenstelling tussen het Europese modernisme en de islamitische wereld lang niet zo groot is als vaak wordt gedacht.

Van Bauhaus naar Mekka

De tentoonstelling Van Bauhaus naar Mekka gaat over het levenswerk van architect dr. Mahmoud Bodo Rasch (1943). Zijn vader en oom waren Bauhausarchitecten (Bodo sr en Heinz Rasch) en zijn moeder was een gevierd schilder en illustrator (Lili Rasch-Naegele). Rasch studeerde architectuur en ging werken bij de beroemde architect voor lichtgewichtconstructies, Frei Otto (1925 – 2015). Otto en Rasch experimenteerden op verschillende manieren met het maken van maquettes. Zij lieten zich zeer inspireren door de natuur en zochten daar naar vormen die gebruikt konden worden in de architectuur. Wereldberoemd zijn hun met zeepsop ontworpen architectonische overspanningen. Tijdens een gastdocentschap in de VS raakte Rasch in 1974 betrokken bij een stedenbouwcompetitie voor een enorme tentstad in Mina, Saoedi-Arabië. Hij bekeerde zich tot de islam en richtte samen met vriend Sami Angawi The Hajj Research Center (HRC) op. Daarmee keek hij naar de jaarlijkse hadj (pelgrimstocht) in Mekka door de bril van stedenbouwkundig ontwerp en probeerde hij zijn ideeën over Leichtbau, opgedaan bij Frei Otto, hierop toe te passen.

Aardse overwegingen voor een hemels project

Binnen de islam is de hadj één van de vijf pijlers van het geloof. Jaarlijks nemen er zo’n 2 miljoen pelgrims aan deel. Rasch verwierf in de Arabische wereld grote bekendheid met het maken van enorme zelf-ontvouwende parasols in de stad Medina. Deze parasols beschermen de pelgrims tegen de brandende zon. Naast verdrukking is dit één van de belangrijkste doodsoorzaken tijdens de hadj. Wat Rasch’ werk bijzonder maakt, is dat hij functioneel ontwerpt voor een spirituele praktijk. Hij was een van de eersten die de hadj in kaart bracht als een ontwerpopgave. Deze manier van kijken naar de hadj laat de bezoeker allerlei aardse overwegingen en besluiten zien voor een hemels project.

Design en levensbeschouwing

In Europa is Rasch opmerkelijk genoeg niet zo bekend. Daar wil Design Museum Den Bosch verandering in brengen, want zijn werk biedt een uitgelezen kans om de hedendaagse wereld van design, architectuur en levensbeschouwing te onderzoeken. Het leven en werk van Rasch bevragen wat over het algemeen in Europa gezien wordt als moderniteit. In de tentoonstelling ontdek je op welke manier één van de grootste sociale fenomenen als de hadj in sterke mate verband houdt met design. Design, evenals levensbeschouwing, grijpt namelijk in in de levens van mensen en geeft deze levens letterlijk vorm. Deze tentoonstelling laat met het levenswerk van Rasch zien hoe meerdere werelden worden verenigd, het Bauhaus van zijn familie, de wereld van de op de natuur geïnspireerde Leichtbau van zijn leermeester Frei Otto en de islamitische architectuur en vormgeving. Kortom, alle componenten die onlosmakelijk verbonden zijn met zijn werk en de werkwijze.

In het laatste deel van de tentoonstelling is een selectie van werken te zien van jonge ontwerpers uit West-Azië en Noord-Afrika. Net als Rasch spelen zij met de spanning tussen traditie en modernisering. En net als Rasch laten zij zien dat die vermeende tegenstelling een mooie bron van inspiratie kan zijn, en juist leidt tot een nieuwe (beeld)taal, die op een eigentijdse manier oude culturen weer zeggingskracht geeft. Je ziet hier werk van o.a. Siba Sahabi, Dina Lebbar, Hakim Amrani, Amina Zemouli en Anisa Nachett.

Omslagfoto:
Uitvouwbare parasols voor het binnenplein van Al-Masjid al Nabawi (de Moskee van de Profeet) in Medina, ontworpen in 1992 door dr. Mahmoud Bodo Rasch. Foto: SL Rasch GmbH.