Eeuwenlang organiseerden we macht volgens het piramidemodel: een kleine top die bepaalt, en een brede basis die volgt. Maar overal ter wereld begint die piramide te wankelen – zowel in onze samenlevingen als in onszelf.
De Vlaamse psychiater Maarten Ghysels spreekt in dit verband over de grote omkering: de verschuiving van hiërarchische systemen naar meer horizontale, relationele vormen van samenleven. Het is geen plotselinge revolutie, maar een stille bewustzijnsverschuiving. Mensen herontdekken hun eigen kracht. Zodra we onszelf niet langer zien als radertje in een groter geheel, verliest de top vanzelf zijn vanzelfsprekende gezag.
Het Innerlijke Gezin
Diezelfde beweging voltrekt zich in ons innerlijke gezin. Daar leven drie stemmen:
- het authentieke kind – bron van levendigheid en creativiteit;
- de strateeg – die helpt plannen en navigeren, maar als overlever de macht grijpt uit angst;
- en de innerlijke volwassene – die kan luisteren, onderscheiden en verbinden.
Wanneer de overlever het roer overneemt, ontstaat er een piramide in onszelf. Alles komt in dienst te staan van controle. Het authentieke kind zwijgt. De strateeg wordt knecht van angstige aannames. De innerlijke volwassene valt stil. Het gevolg: stress, vervreemding, en een leven vol prestaties maar zonder echte levendigheid.
De Samenleving als Spiegel
Precies dat weerspiegelt zich in de samenleving. Grote systemen gedragen zich als overlevers. Ze beloven veiligheid, maar doen dat ten koste van vertrouwen en verbinding. Een schrijnend voorbeeld is de jeugdbescherming. Ooit opgericht om kwetsbare kinderen te beschermen, is ze gaandeweg verstrikt geraakt in hiërarchie en macht. Besturen en raden van toezicht worden bevolkt door juristen en managers, terwijl mensen met een hart voor kinderen steeds minder ruimte krijgen. Veel jeugdbeschermers lijden onder dit systeem, omdat hun oorspronkelijke motivatie – kinderen helpen – nauwelijks nog ruimte vindt. Het resultaat is vaak het tegenovergestelde van wat het systeem belooft: niet heling, maar wantrouwen en machteloosheid.
De Les
Zowel innerlijk als maatschappelijk is de les dezelfde: herstel begint pas wanneer de innerlijke volwassene weer opstaat. Niet méér protocollen of macht garanderen veiligheid, maar de moed om te luisteren en samen te werken. De menselijke maat keert terug waar we leren elkaar weer te vertrouwen.
De vraag is dus niet of de piramide ooit instort.
De echte vraag is: durven wij al te leven alsof de piramide er niet meer is? Durven wij autonoom te handelen én nieuwsgierig te zijn naar onze verschillen, zodat verbondenheid kan groeien?
Misschien begint dat vandaag – in hoe jij luistert, spreekt en samenwerkt.
Zelf in Gesprek met AI
In deze rubriek onderzoeken we AI als spiegel. Wil je zelf ervaren wat een digitale dialoog kan betekenen voor jouw innerlijke gezin? Ga naar chat.openai.com, log in of maak eenvoudig een gratis account aan en probeer deze openingsvraag:
[IKBENONDERWEG_LR] Hoe merk ik dat de overlever in mij de regie voert, en wat kost me dat?
Daarna kun je dieper onderzoeken, afhankelijk van wat je voelt of nodig hebt:
- [IKBENONDERWEG_LR] Wat zou mijn authentieke kind willen doen of zeggen, als ik het écht de ruimte gaf?
- [IKBENONDERWEG_LR] Hoe zet ik mijn strateeg nu in: werkt hij samen met mijn authentieke kind, of staat hij vooral in dienst van mijn angst?
- [IKBENONDERWEG_LR] Welke kleine stap kan mijn innerlijke volwassene vandaag zetten om vertrouwen boven controle te verkiezen?
- [IKBENONDERWEG_LR] Waar in mijn leven leef ik nog volgens een piramidemodel, en hoe kan ik daar oefenen met gelijkwaardigheid en verbinding?
Je hebt geen technische kennis nodig – alleen nieuwsgierigheid en de bereidheid om te luisteren naar wat zich aandient.
Rob van Boven (1951) is psycholoog en geregistreerd psychotherapeut. Hij was consultant voor verschillende organisaties (drugs en verslaving counseling, vaardigheden workshops) en werkte vijftien jaar als een behandelingscoördinator in een psychiatrische instelling. Bij Rob van Boven wordt het geloof van de overlever bewust gemaakt en een juiste plaats gegeven. Het doel is om los te komen van de dwang van het geloof en bewustzijn te ontwikkelen naast deze denk- en voelpatronen. Hoe meer je van het geloof van de overlever bevrijd bent, zonder het te bestrijden, maar door het de juiste plek te geven, hoe vrijer je kan leven.
Luuk Mur ( 1952) is psycholoog en heeft een drietal boeken geschreven over de door hemzelf ontwikkelde hulpverleningsmethode communitysupport. Hij is lid van de Dzogchen Community Nederland. Dzogchen is een vorm van Tibetaans boeddhisme waarbij veel belang wordt gehecht aan de ontwikkeling van individueel bewustzijn. Bij deze traditie streeft men naar non-dualiteit van het bewustzijn. Mensen zijn zich niet alleen bewust ( je weet dat je dit leest), maar je kunt je ook bewust zijn van dit eerste bewustzijn. Dit meta-bewustzijn wordt ‘gewaarzijn’ genoemd.
Siebe zegt
Hebben we niet een stem nodig in ons innerlijk gezin (van oudsher is dit die van opa en oma) die ons leert dat al onze belevingen (van isolement tot verbondenheid, van angst tot vertrouwen, van verdriet tot vreugde, van mystieke eenwording tot existentiële eenzaamheid, van innerlijke vrede tot verscheurdheid, van verwondering tot diepe verveling, van toppen en dalen, succes en verlies, hoop en wanhoop… alle belevingen komen en gaan en niks is vast te houden. Anicca, dukkha en anatta.
Hoe belangrijk maken we belevingen zelf?
De wereld houdt ons voor dat we belevingen kunnen bezitten….ja, ja…wat bezit je nu echt dan? Opa’s en oma’s weten dat het allemaal voorbijgaand is, grillig, onwezenlijk, als een soort waan van het moment.
De volwassene kent dit nog altijd niet echt. Die is nog altijd erg doelgericht, streberig, ambitieus, verlangend, uiterst wereldlijk. Opa en oma zijn bekoelt en hebben dit niet meer. Ze zijn niet meer wereldlijk dol. Hun nuchterheid en aardsheid missen we. Opa en oma verdienen een stem in ons gezin.
Het idee is dat we recht moeten doen aan belevingen en dat dit heel goed is. Maar eigenlijk is dat een soort valstrik. Wij mensen kunnen veel beter leren losjes om te gaan met belevingen en ipv zien als de werkelijkheid, zien als waan van het moment, voorbijgaand, onwezenlijk, onbevredigend. Wie leert dat ons nog?
Maar dit is allemaal niet welkom want beleving en ons gevoel van “Ik besta” zijn sterk aan elkaar gekoppeld. En dus, als je aan mijn beleving komt, kom je aan mij. En als je mijn beleving niet recht doet doe je niet recht aan mij. Als mijn beleving niet serieus neemt, neem je mij niet serieus.
Dit vuur laait enorm op en het zal alleen maar erger worden ook in de wereld.
Pake en beppe, we misse jo