Wat is de zin van het leven?
Het is een veel, vaak indirect, gestelde vraag, maar ook een die regelmatig als retorisch of onbeantwoordbaar wordt afgedaan. Immers, hoe kunnen wij daar ooit een adequaat antwoord op geven, wie heeft die wijsheid in pacht? Te moeilijk, te lastig, en ook nog eens confronterend. Jammer, want als we onszelf zorgvuldig observeren dan zien we al snel dat we altijd in meer of mindere mate bezig zijn juist dat te doen: zin ontvangen, zin geven of zin ontdekken.
Ontvangen, geven of ontdekken?
Vanaf onze geboorte is er de noodzaak zin te ervaren. Het is een existentiële noodzaak, ze is in tegenstelling tot wat menigeen hoopt, niet vrijblijvend. Een leven zonder ervaren zin is moeilijk vol te houden, ongeacht onze wilskracht of waardering van anderen. Zin is een mix van ontvangen, geven en ontdekken, hoewel de scheidslijn niet altijd even helder is.
Zin ontvangen
Ontvangen zin kennen we vooral in het eerste, sterk afhankelijke, deel van ons leven. Door opvoeding, school, geloof en socialisatie worden we gevuld met de zin van anderen. In de adolescentie komen we in het proces van kauwen, we moeten voor onszelf, het individu dat we aan het worden zijn, onderscheid gaan maken tussen wat zinvol is en wat niet. Zover ik me herinner viel me dat nog niet mee.
Zin geven
Hier begint het proces van zelf zin geven: besluiten wat we belangrijk vinden, waarvoor we willen leven en waarnaar we willen streven. Nog rudimentair, maar onlosmakelijk verbonden met onze volwassenwording. Het is het begin van een levenslang proces waarin we de altijd aanwezige existentiële vraag naar zin – in ieder moment – dienen te beantwoorden in ons gedrag. In onze ontwikkeling komen velen van ons op een punt, vaak in een crisisperiode, dat we ons realiseren dat zin geven als individu zijn beperkingen kent. Het is een noodzakelijke voorwaarde, maar niet voldoende. Diep van binnen verlangen we naar een alomvattende zin, een waarin we bewust deel zijn van het grotere geheel van mensheid en existentie.
Zin ontdekken
Zin ontdekken laat zich moeilijker in woorden vatten – het is in essentie zonder afleiding alert aanwezig zijn, dat zin ís. Het is precies wat wij ieder wakend mo- ment zijn – we zijn gewaar zijn, alleen herkennen we het vaak niet. Zodra we zin of betekenis gaan geven aan dat gewaar zijn dan doemen onvermijdelijk ge- hechtheid en afkeer (weer) op. Waar zin geven in een eerdere ontwikkelingsfase noodzakelijk was, is het in deze fase contraproductief. Hier is sprake van zin ontdekken door overgave in puur alert aanwezig zijn, zonder enige handeling, voorkeur of afkeur van wat zich spontaan aandient in ons gewaarzijn.
Drie Eenheid
Hier komen alle drie fasen samen. De meesten van ons ‘ontvangen’ een omvattender zin door onze associatie met een traditie of leer – van yoga tot meditatie, van Boeddhisme tot Advaita, van psychologie tot filosofie. Deze stelt ons, na de fase van zingeven binnen die kaders, beter in staat om tot zinontdekken te komen. Als we mazzel (1) hebben dan bevat die stroming de wijsheid, kennis, technieken en integere beoefenaren om de omvattende zin te kunnen ontdekken. Maar ongeacht hoe zuiver en wijs de leringen en beoefenaren ook mogen zijn, wij blijven zelf ten alle tijde verantwoordelijk voor de kwaliteit van onze ontdekking van zin.
Een Pad
Je leest dit – zeker als je tot hier gekomen bent! – omdat je geïnteresseerd en actief bent in persoonlijke ontwikkeling. Een mooie term voor het proces van zin gevennaar zin ontdekken. Dit proces is niet altijd even inzichtelijk, niet qua inhoud noch richting. In ieder geval vraagt het een helder zicht, en de bereidheid het Pad te gaan. Het is dan ook nodig regelmatig stil te staan om te reflecteren waar je bent, waar je heen gaat en of dat nog wel klopt. Gedane zaken nemen geen keer, dus aandacht voor de kwaliteit van onze weg is wenselijk.
(1) Mazzel is een Jiddisch-Hebreeuws woord dat ‘geluk’ betekent. Hier bedoel ik ermee dat als we een Pad beginnen, ons engageren met een (spirituele) traditie, studie of opleiding, we pas gaandeweg de zin of onzin ervan werkelijk kunnen ontdekken. Mazzel hebben we als we na onze initiële investering ontdekken dat het zinvol is voor ons en dit pad kunnen vervolgen.
