• Door naar de hoofd inhoud
  • Skip to secondary menu
  • Spring naar de eerste sidebar
  • Spring naar de voettekst

Boeddhistisch Dagblad

Ontwart en ontwikkelt

Header Rechts

Elfde jaargang

Zoek op deze site

  • Home
  • Agenda
    • Geef je activiteit door
  • Columns
    • André Baets
    • Dharmapelgrim
    • Bertjan Oosterbeek
    • Dick Verstegen
    • Edel Maex
    • Eelco van der Meulen
    • Emmaho
    • Goff Smeets
    • Hans van Dam
    • Joop Hoek
    • Jules Prast
    • Paul de Blot
    • Ramo de Boer
    • Rob van Boven en Luuk Mur
    • Ronald Hermsen
    • Theo Niessen
    • Xavier Vandeputte
    • Zeshin van der Plas
  • Nieuws
  • Contact
    • Steun het BD
    • Mailinglijst
  • Series
    • Boeddha in de Linie
    • De werkplaats
    • Recepten
    • De Linji Lu
    • De Poortloze Poort
    • Denkers en doeners
    • De Oude Cheng
    • Meester Tja en de Tao van Niet-Weten
    • Fabels door Goff
    • Cartoons van Ardan
    • Tekeningen Sodis Vita
    • De derwisj en de dwaas
  • Over ons
  • Privacy

Home » Achtergronden » Wat kunnen zen en mindfulness van elkaar leren?

Wat kunnen zen en mindfulness van elkaar leren?

29 december 2021 door Ciska Matthes

Zijn zen en mindfulness totaal verschillende benaderingen? Wat kunnen beide tradities van elkaar leren?

Over deze vragen en meer spraken in 2015 Melissa Blacker Roshi en haar echtgenoot David Rynick Roshi, op uitnodiging van de Zen Sangha Gent van Frank de Waele. De twee Amerikaanse zenleraren, ook zeer ervaren in ‘mindfulness’ leidden de workshop voor een publiek van zowel zen- als mindfulnessbeoefenaars.

Dus geen plek voor kritiek van de ene traditie op de andere, maar vooral een openhartig onderzoek naar alle vragen en ervaringen. Let op: ‘mindfulness’ is een sleutelwoord in eigenlijk alle boeddhistische tradities: mindfulness als bewuste, niet-oordelende aandacht. Maar in deze context staat ‘mindfulness’ voor de razend populaire methode ontwikkeld door Jon Kabat-Zinn: de achtweekse training MBSR (Mindfulness Based Stress Reduction).

Hoe komt een zenleraar in die heel andere wereld van mindfulness terecht?

Melissa Roshi deed ooit de cursus mindfulness bij Jon Kabat-Zinn, toen ze al tien jaar intensief zen beoefend had.

MR: ‘Het was een openbaring! Bij Jon ontdekte ik dingen waar mijn zenleraar het nooit over had.’ Nieuw was voor haar, dat het lichaam centraal stond: men deed yoga en de ‘bodyscan’, mediteerde op sensaties in het lichaam. En dan: alle ervaringen werden expliciet besproken.

Jon benaderde werkelijk iedereen als een boeddha; hij zei: ‘Elk van jullie is een genie! En zo behandelde hij ze ook, met oprechte interesse, ervan uitgaand dat ze alle wijsheid in zichzelf hadden. Zo kregen ze belangrijke inzichten door hun eigen ervaringen.’

Melissa Roshi studeerde en werkte uiteindelijk twintig jaar lang met Kabat-Zinn; ze werd een van de opleiders aan zijn Center for Mindfulness. Toch bleef de integratie met haar eigen zenbeoefening ongemakkelijk. Zenmeester Shunryu Suzuki heeft ooit gezegd: ‘Jullie zijn allemaal boeddha’s… en er is ruimte voor verbetering.’ Onder alle lagen van conditionering en neurose, is iets dat altijd onaangetast blijft. Het gaat er juist om, dat je voorbij die lagen kijken kunt. In zen leer je daarop vertrouwen: mediteren betekent gewoon zitten, zonder doel.

‘Jon’s benadering was ook non-dualistisch: gewoon zijn met wat er maar in je leeft, zonder iets te hoeven ‘verbeteren’. Dat was juist de sleutel. Maar tegelijk werd aan het instituut het effect van mindfulness vanaf het begin wetenschappelijk gemeten en de nadruk werd steeds meer gelegd op wat je er allemaal mee kon bereiken. Dus het  ‘verbeteren’ kreeg het accent. Dit had ook alles te maken met de commercialisering van mindfulness. Het bleek ‘nuttig’ en daarmee goed verkoopbaar: de dharma als handelswaar.

Melissa Roshi verliet tenslotte in 2011 het Center for Mindfulness om haar eigen weg te gaan. Ze had ondertussen met echtgenoot David de Boundless Way Temple geopend, hun eigen zencentrum. De twee leraren wijzen tijdens hun workshop nadrukkelijk op de grote overeenkomsten tussen zen en mindfulness: de focus ligt in beide tradities op in het huidige moment zijn . Meditatiebeoefening en aandacht bij de dagelijkse handelingen zijn van groot belang.

Maar er is een groot verschil in aanpak. ‘Mindfulness is heel vriendelijk,’ legt David Roshi uit. ‘Je wordt bij de hand genomen in geleide meditaties, je wordt voorzichtig bekend gemaakt met de stilte en de ongemakkelijke ervaringen. Je krijgt uitgebreide psycho-educatie en wordt goed ingeleid. Het gevaar is alleen, dat je aan die veiligheid gehecht raakt en niet verder komt.

Met zen beginnen is heel anders: alsof je in het diepe gegooid wordt om te leren zwemmen. ”Je kunt het!” wordt er nog van de kant geroepen en dat is het dan. Zie maar hoe je je redt. Zen is heel direct, confronterend en puur en leert ons gewoon met onze verwarring te zijn . Met de vragen te zitten is zo waardevoller dan de antwoorden te vinden.’

Wat kan zen nu van mindfulness leren?

David Roshi: ‘Sinds zen naar het Westen is gekomen, is het al heel erg veranderd. Wat wij van mindfulness hebben geleerd, is het gebruik van woorden om onze ervaring te beschrijven en erop te reflecteren. In zen is altijd veel waarde gehecht aan stilte, de conceptuele wereld van de woorden werd vermeden. Maar juist de stilte kan ook een cocon worden, een vlucht, waarin je ideeën nooit getoetst worden. Wij gebruiken daarom in sesshin tegenwoordig dharma dialogue, naast de dharmatalks. Om niet geïsoleerd te raken, maar ons wellicht in elkaar te herkennen.’

De herontdekking van het lichaam is ook een verrijking: in zen is de zithouding wel belangrijk, maar de benadering van mindfulness is veel uitgebreider. Een andere verrijking is, dat de Palicanon steeds vaker geraadpleegd wordt, naast de traditionele zenteksten. De Satipatthana Sutta bijvoorbeeld, over de grondslagen van mindfulness. Of de drie universele kenmerken: anicca, anatta en dukkha (vergankelijkheid, nietzelf en het onbevredigende) die in zen gewoonlijk impliciet en onbenoemd blijven.

Wat mindfulness van zen zou kunnen leren? Zen kent het leerling/meester model: je kunt voor lange tijd bij een ervaren iemand in de leer gaan, en dat mist nog bij mindfulness, evenals de intensieve beoefening in retraites. Een probleem van mindfulnessgroepen is, dat ze uiteenvallen zodra de achtweekse cursus voorbij is, en dan verwatert de beoefening heel makkelijk. Er is geen bestendige sangha waarbij men zich kan aansluiten. Mindfulness kent ook geen voorschriften (‘ precepts ’) die een morele leidraad voor het dagelijks leven bieden.

De overeenkomst tussen de shikantaza (‘alleen maar zitten’) van zen en ‘choiceless awareness’ (bewustzijn zonder vooringenomen focus) van mindfulness komt nog even ter sprake. ‘Niemand weet wat die woorden precies betekenen’, zegt David Roshi. Zoveel leraren, zoveel opinies.’ Maar uiteindelijk is er in elke methode alleen maar: deze ervaring in dit moment.

Delen is rijkdom:

  • Twitter
  • LinkedIn
  • E-mail

Categorie: Achtergronden, Boeddhisme, Zen Tags: Ciska Matthes, David Rynick Roshi, Melissa Blacker Roshi, mindfulness, zen

Lees ook:

  1. Wat kunnen zen en mindfulness van elkaar leren?
  2. Edel Maex – waarom gaan we staan, liggen of lopen? Wat is ons doel? (2)
  3. Ad van Dun – ‘Liefde zoeken bij anderen, wijsheid zoeken in het denken, kracht zoeken in het lichaam’
  4. Zen en de zin van de dharmabeoefening (2) en slot

Elke dag het BD in je mailbox?

Elke dag sturen we je een overzicht van de nieuwste berichten op het Boeddhistisch Dagblad. Gratis.

Wanneer wil je het overzicht ontvangen?

Lees Interacties

Reacties

  1. (De andere) Dick zegt

    30 december 2021 om 08:40

    Mooi artikel. Geeft een completer beeld hoe zen en mindfulness zich tot elkaar verhouden. Ik heb hier te veel artikelen hier (en daar) gelezen waarin de schrijver zich afzettte tegen mindfulness of daar zelfs minderwaardig over deed. Vanuit een non-dualistisch standpunt zou je kunnen zeggen dat ze bij elkaar horen.

  2. klaas hansen zegt

    30 december 2021 om 10:37

    Iemand vroeg eens een Zenleraar: “Is Zen religie?” Zijn antwoord was: Ja en Nee.
    Re-ligie betekent letterlijk her-verbinding ,het omzetten van tegenstellingen in verhoudingen .En het denken in volstrekte tegenstellingen(het wij zijn-zijn) in het denken in verhoudingen.Dat zet filosofie, geloof en wetenschap niet tegenover elkaar ,maar naast elkaar.

  3. Cornelis Willems zegt

    30 december 2021 om 11:58

    mindfulness is vooral een verdienmodel voor zenleraren en allerlei coaches om extra geld binnen te harken. Het is wachten op de volgende modegril.
    Eutonie is een westerse methode die geschikter is om je lichaam na te voelen en te observeren als je dat wilt, maar dat verkoopt niet omdat het niet het zweverige sausje van mediteren heeft.

  4. G.J. Smeets zegt

    30 december 2021 om 14:43

    Beste Ciska

    Je vraagt je af “Wat kunnen beide tradities van elkaar leren?”

    Nog afgezien of tradities iets van elkaar kunnen leren (ik betwijfel dat, m.i. kunnen alleen konkrete mensen iets leren) zou ik het omkeren. En dan krijg je

    “Welke traditie is geschikt is voor welke konkrete persoon.”

    Anders gezegd, let je op het aanbod of op de vraag. Zoals het nu loopt behandelt elke boeddhistische traditie mij als een duistere plank voor de kop waar met de hamer-van-dienst een lichtend gat in wordt getikt of geramd. Het is allemaal kort door de bocht, ik weet het, ook mijn voorstelling van zaken.

    Maar wat ik wil zeggen: de makke van alle boeddhistische traditionele scholen is dat ze het antwoord klaar hebben liggen nog voor er een vraag is gesteld. Boeddhistische tradities zijn even zovele missionaris projecten. En dat kun je van alle mindfulness methoden en technieken niet zeggen. Toch? Ik wacht jwe reactie af.

Primaire Sidebar

Door:

Ciska Matthes

Ciska Matthes beoefent en begeleidt meditatie, mindfulness en yoga in Amsterdam. 
Alle artikelen »

Ochtend- of avondeditie

Ochtend- of avondeditie ontvangen

Abonneer je

Elke dag gratis een overzicht van de berichten op het Boeddhistisch Dagblad in je mailbox.
Inschrijven »

Agenda

  • 20 mei 2022 - 22 mei 2022
    The work that reconnects -Het werk dat weer verbindt
  • 22 mei 2022
    Kum Nye Yoga op zondag | Online
  • 22 mei 2022
    Lezingencyclus
  • 23 mei 2022
    Online course The Twelve Links of Interdependent Origination
  • 23 mei 2022
    Discovering Buddhism taster / refresh evenings
  • bekijk de agenda

De werkplaats

De werkplaats.

Boeddhistische kunstenaars

Artikelen en beschrijvingen van en over het werk van boeddhistische kunstenaars. Lezers/kunstenaars kunnen zich ook aanmelden met hun eigen werk.
lees meer »

Pakhuis van Verlangen

In het Boeddhistisch pakhuis van verlangen blijven sommige teksten nog een tijdje op de leestafel liggen.

Boekbespreking – De jonge Filosoof

Erik Hoogcarspel - 9 mei 2022

In het boekje “De jonge filosoof” wordt een zekere Christoph opgevoerd, die in de bibliotheek een boek vindt van David van Goorle. Dit is het kleinere boek “Idea Physicae”, maar dan in het Nederlands. Christoph vindt met andere woorden de (niet bestaande) Nederlandse uitgave” Schets van de Natuur” in de bibliotheek.

Over populisme en het menselijk tekort

Kees Moerbeek - 8 mei 2022

‘Waarom is de burger boos?’ is volgens de geschiedkundige Maarten van Rossem gemakkelijk en ook wetenschappelijk verantwoord te beantwoorden, schrijft hij in zijn boek Waarom is de burger boos? De burger is boos, omdat hij bezorgd is over de omvangrijke immigratie en de veronderstelde negatieve effecten op onze samenleving. Dit artikel geeft een indruk van zijn boek, met aanvullingen van de socioloog Anton Zijderveld.

Boekbespreking – Een leven als ‘man of letters’. Biografie van David Hume.

Erik Hoogcarspel - 1 mei 2022

De rede kan ons tot overtuigingen leiden of laten twijfelen, maar alleen gevoelens zetten ons volgens Hume aan tot daden. Hume onderscheidt primaire indrukken en secondaire. Gevoelens zijn secondaire indrukken, want ze zijn als het ware een reactie op primaire indrukken, zoals pijn of genot.

Voor kinderen is een heel dorp nodig (2)

Rob van Boven en Luuk Mur - 20 april 2022

We houden van categorieën. Deze ouders zijn fout, en die pleegouders zijn goed. Zou het kunnen zijn dat er bij die foute ouders ook sterke punten zijn? En kan het zijn dat pleegouders ook hun problemen hebben? Wat voor boodschap krijgt een kind dat bij de ouders weggehaald is, bijvoorbeeld vanwege de toeslagenaffaire. Je ouders zijn slecht, fraudeurs, oplichters. Je bent nu bij ons en wij zijn goed?

Onmacht begrijpen, zonder klakkeloos goed te praten

Kees Moerbeek - 18 april 2022

In de ogen van de nieuwrechtse populisten is de gewone man de dupe van de globalisering en de immigratie, die hem dreigen weg te vagen. Deze taal verstaan de progressieven niet en ze staan met een mond vol tanden. Dit populisme gaat over identiteit en gemeenschap en dit bezorgt weldenkenden koude rillingen, aldus de auteur. Ook hierdoor werden de uitwassen van de globalisering en de immigratie niet ingezien. Deze populisten richten hun pijlen dan ook op de ‘de zelfgenoegzame, progressieve elite’, die een betere wereld had willen bewerkstelligen, maar ‘intussen de gewone man doodgemoedereerd aan zijn lot overliet.’

Meer onder 'pakhuis van verlangen'

Footer

Boeddhistisch Dagblad

over ons

Recente berichten

  • De schoonheid van de lente blokkeert mijn weg
  • Boeddha en zijn innerlijke verlichtingsstrijd
  • Boeken – Cijfers kunnen de wereld redden
  • ER blokkeert olietransporten BP Raffinaderij Rotterdam
  • Verlichting? Je moet er niet aan denken

Reageren

We vinden het geweldig om reacties op berichten te krijgen en op die manier in contact te komen met lezers, maar wat staan we wel en niet toe op de site?

Over het BD

Het Boeddhistisch Dagblad is een onafhankelijk journalistiek webmagazine over boeddhistische thema’s en inzichten.
Lees ons colofon.

Zie ook

  • Contact
  • Over ons
  • Columns
  • Reageren op de krantensite

Het Boeddhistisch Dagblad is een onafhankelijk journalistiek webmagazine over boeddhistische thema’s en inzichten. Lees ons colofon.

 

Op deze website gebruiken we cookies voor het bijhouden van bezoekersstatistieken.  Via de instellingen kun je bepalen wat je wel of niet toestaat: bekijk je instellingen.

 

loading Annuleren
Bericht niet verstuurd - controleer je e-mailadres!
E-mail-controle mislukt, probeer het opnieuw
Helaas, je blog kan geen berichten per e-mail delen.
Privacy en cookies

Op deze website gebruiken we cookies voor het bijhouden van bezoekersstatistieken en als je reageert: je naam en mailadres.

Zo houden we bij hoe de site gebruikt wordt en hoe vaak.

Hier kun je instellen welke cookies je wel of niet toestaat.

Noodzakelijke cookies

Met deze cookies slaan we je voorkeuren in het gebruik van deze website op.

If you disable this cookie, we will not be able to save your preferences. This means that every time you visit this website you will need to enable or disable cookies again.

Privacy

Bekijk wat we wel of niet doen met je gegevens