Verkiezingsdriehoekje. Je staat a.s. woensdag in het stemhokje en weet nog steeds niet wat je moet kiezen. Of je weet het wel, maar klopt je keuze eigenlijk wel? Het verkiezingsdriehoekje biedt uitkomst!
NORMEN ACTUELE KWESTIESWat is het idee? Ga er even voor zitten, want enige uitleg is nodig.
Ik begin bovenaan, bij de waarden, want dat zijn de principes die aan alle gedrag ten grondslag liggen. Elke samenleving kent een aantal gedeelde kernwaarden, zoals bevordering van welzijn of handhaving van eigen identiteit. Waarden onderbouwen de samenleving.
Waarden worden nogal eens aan religies ontleend. Die hadden lange tijd ook de macht om waarden te handhaven. Beroept men zich in verkiezingstijd op een religieuze traditie, zoals de joods-christelijke, dan gaat het doorgaans om selectie en interpretatie van de voorhanden waarden. Dezelfde traditie kan heel verschillend uitgelegd worden. Kijk maar naar issues als zorg om de schepping, zondagsrust, de positie van de vrouw, pro-life, of de keus tussen kwetsbaarheid en superioriteit.
Elke tijd kent een eigen waardenpatroon. Omdat de Nederlandse samenleving in onze tijd stevig aan het veranderen is, ontstaat er in deze verkiezingsstrijd discussie over de juiste waarden. Politici discussiëren over nationale identiteit, gelijkheid, duurzaamheid, welzijn, vrijheid, democratie en vreedzaam samenleven.
Normen zijn meteen een stuk concreter. Ze passen abstracte waarden toe. Normen zijn gedragsregels voor specifieke situaties. In onze samenleving worden normen in wetten vastgelegd. Gekozen volksvertegenwoordigers beslissen daarover. Bovendien besluiten ze over de bestemming van het geld op de rijksbegroting.
Actuele kwesties maken het pas echt concreet. Ze vragen om een oplossing, zoals de crisis in de zorg, de lange files, dreigend terrorisme, en de vraag wat voltooid leven is. In tv-debatten zijn zulke kwesties het vertrekpunt. Welke concrete wetten en maatregelen moeten gelden? Maar daarachter en daaronder spelen waarden mee, zoals gastvrijheid en naastenliefde, identiteit en veiligheid, duurzaamheid en welzijn.
Maar wat heb je nu als kiezer aan dit verkiezingsdriehoekje?
Het werkt vrij simpel. Als kiezer kun je bij elk van de drie hoekpunten beginnen. Het maakt niet uit of je nog zweeft of al weet wat je gaat stemmen. Neem een waarde, een norm of een actuele kwestie in gedachten die jou zeer ter harte gaat. Probeer vervolgens vanuit dat ene hoekpunt naar de twee andere toe te denken, met de partij(en) waar je aan denkt in het achterhoofd.
• Neem bijvoorbeeld een waarde die voor jou belangrijk is, en bedenk de toepassing in een actuele kwestie en de vertaling naar een gepaste maatregel.
• Of bekijk een bepaalde norm of wettelijke maatregel waar je het hartelijk mee eens bent, ga na of die een goede vertaling is van een voor jou belangrijke waarde, en controleer welke actuele kwestie er afdoende door wordt opgelost.
• Of neem een voor jou brandende actuele kwestie, en kijk vanuit welke waarde en met welke maatregel je die opgelost zou willen zien.
Een willekeurig voorbeeld van één bepaalde invulling naar aanleiding van één actuele kwestie:
Iemand kan natuurlijk linksonder ook kiezen voor zesbaanssnelwegen. Daar hoort dan bovenaan hoogstwaarschijnlijk een andere waarde bij.
Het verkiezingsdriehoekje leent zich ook voor de beoordeling van partijprogramma’s, maar dat is iets meer werk. Als politici hun werk goed hebben gedaan, bestaat hun programma uit allemaal ingevulde driehoekjes. Voor elke actuele kwestie stellen zij normen voor en bijbehorende wetgeving. Als het goed is verwijzen ze ook naar de waarden waar zij vanuit gaan.
Ook bij het invullen van Kieskompas, Stemwijzer of andere sites, kan het verkiezingsdriehoekje van pas komen. Kom je iets tegen dat jou helemaal niet aanstaat, dan dient het driehoekje als gevarendriehoek.
Kortom: zweef je, zet dan de voornaamste driehoekjes van de partijen waar je tussen aarzelt naast elkaar. Heb je al een keuze gemaakt, check dan aan de hand van het verkiezingsdriehoekje of je echt verantwoord hebt gekozen. Vermoedelijk zijn actuele kwesties je startpunt en geven waarden de doorslag. Daarom zou je ook direct bij de waarden kunnen beginnen.
Speel dus met het verkiezingsdriehoekje. De zwevende kiezer raakt vaste grond, en de vaste kiezer wordt uitgedaagd toch nog even te gaan zweven. Allebei maken ze expliciet wat nu meestal impliciet blijft.
Natuurlijk kun je ook op iemand stemmen vanwege diens persoonlijkheid of vaardigheid in het debat, maar het verkiezingsdriehoekje maakt een meer verantwoorde keuze mogelijk.
