als ijs en water
hun hart openen
worden ze weer één
Yasuhara Teishitsu (1610-1673)
Teishitsu woonde in Kyoto en was werkzaam in de papierhandel van zijn familie. Daarnaast was hij haikai-dichter en een verdienstelijk musicus. Hij speelde luit en fluit. Teishitsu was een tijdgenoot van Bashō en lid van de Teiman Haikai Groep, een groep haikai-dichters onder leiding van Matsunaga Teitoku (1570-1653).
In Teishitsu’s tijd werd nog niet gesproken over de haiku zoals wij die kennen. De haiku ontstond vermoedelijk uit de tanka, een vijfregelig gedicht met lettergrepenschema 5-7-5-7-7. Vanuit de tanka experimenteerde men met renga, een kettinggedicht. Het beginvers van de renga was de hokku, een gedichtje met lettergrepenschema 5-7-5. Deze hokku werd meestal geschreven door de gastheer of de meest begaafde dichter. De andere deelnemers borduurden met hun gedichten voort op de hokku.
De vorm en de regels waar de renga aan moest voldoen werden steeds strakker. Als reactie hierop ontstond de veel vrijere haikai-no-renga. Hierbij werden de strenge regels losgelaten en werd meer geschreven in de normale omgangstaal. Deze haikai werden populair onder de, mede door de alfabetisering, opkomende burgerij. De Teiman Haikai Groep heeft veel betekend voor de verspreiding van haikai door heel Japan.
Pas aan het eind van de 19e eeuw maakte Masaoka Shiki als eerste onderscheid tussen hokku en haiku. Tegenwoordig worden de termen door elkaar gebruikt.
Ik vind dit een mooie haiku. Heel logisch, natuurkundig gezien. Als de ijslaag op het water smelt en zich opent, wordt hij één met het water. Een observatie, beschreven in een haiku.
Maar gevoelsmatig kan dit ook betrekking hebben op mensen. Iemand die heel gesloten is, hard als ijs, “ontdooit” als hij zijn hart opent. Hij kan dan samenvloeien, één worden, met een persoon die open is en zich als water voegt naar de ander.
Iets heel anders dat ik zie gebeuren in deze “Gedachten over een haiku”, is het verschil in interpretatie tussen Oost en West. De haiku-dichter die slechts een observatie beschrijft. Een momentopname. En mijn eigen westerse benadering. Hoe ik toch weer zoek naar een diepere betekenis in het gedichtje.
Fascinerend.
De haiku staat in “HAIKU An Anthology of Japanese Poems” door Stephen Addis, Fumiko Yamamoto en Akira Yamamoto en is in het Engels vertaald door de schrijvers.
De Nederlandse vertaling van de haiku is van mij.
Opening their hearts
ice and water become
friends again.
Geef een reactie