Greenpeace Nederland en de Staat staan morgen (donderdag 25 april) tegenover elkaar in de rechtbank vanwege een kort geding dat draait om het beschermen van de meest kwetsbare natuur tegen overmatige stikstofuitstoot in Natura 2000-gebieden. Als de uitstoot niet voor eind 2025 drastisch omlaag gaat, kan die natuur volgens natuurorganisaties onherstelbaar beschadigd raken of zelfs verdwijnen.
Via de kortgedingrechter eist Greenpeace een plan van aanpak met extra maatregelen om de stikstofdepositie op de meest kwetsbare natuur voor eind 2025 terug te dringen om de voortgaande verslechtering te stoppen.
“Door beschermde natuur te laten verslechteren, overtreedt de Nederlandse Staat de wet”, zegt Andy Palmen, directeur van Greenpeace Nederland. “Deze wetten zijn noodzakelijk om burgers en hun leefomgeving te beschermen, maar de realiteit is totaal anders. De natuur in Nederland verkeert in nood, maar de overheid staat erbij en kijkt ernaar. Keer op keer zijn economische belangen boven het belang van natuur gesteld. Wij zien ons daarom genoodzaakt een grens te trekken, want gezonde natuur is een voorwaarde voor een gezonde toekomst voor ons allemaal.”
Huidige aanpak onvoldoende
Recent onderzoek van het Planbureau voor de Leefomgeving, het RIVM en de Universiteit van Wageningen wijst uit dat de huidige aanpak en beleidsmaatregelen van de overheid amper stikstofreductie opleveren en zelfs ontoereikend zijn om het 2025-doel van de huidige stikstofwet te halen. Terwijl Greenpeace al in 2021 heeft aangetoond dat de doelen uit de stikstofwet ontoereikend zijn om de natuurcrisis te keren en om te voldoen aan de Europese Vogel- en Habitatrichtlijn. De opgave is zelfs nog groter geworden omdat veel natuur nog gevoeliger voor stikstof is gebleken dan eerder werd gedacht.
Te veel stikstof is schadelijk voor de natuur. Kwetsbare plantensoorten worden verdrongen door soorten die beter tegen de overdaad aan stikstof kunnen en verzuring zorgt ervoor dat de chemie in de bodem verandert, waardoor soorten niet meer kunnen overleven. Bomen wortelen minder diep waardoor ze kwetsbaar worden voor droogte en stormen. Zandverstuivingen op de Veluwe en veengebieden zoals de Alde Feanen in Friesland dreigen door stikstof onherstelbaar beschadigd te raken. Oude eikenbossen en heischrale graslanden kunnen zelfs verdwijnen. Te veel stikstof heeft ook gevolgen voor vogels en reptielen. De eierschalen zijn door calciumgebrek te dun, waardoor de jongen niet meer uitkomen. Als ze wel uitkomen, kruipen jonge vogels uit hun ei met te broze botten, die makkelijk breken. Het gevolg: het wordt steeds stiller in de natuur.
Bodemprocedure
Naast dit kort geding voert Greenpeace ook een bodemprocedure over hetzelfde onderwerp, de zitting in de bodemprocedure zal in november 2024 plaatsvinden. In afwachting van het vonnis in de bodemprocedure wil Greenpeace de Staat via een kort geding dwingen om met een concreet beleidsplan en extra maatregelen te komen. Om zo de meest kwetsbare natuur, waarvoor herstelmaatregelen geen soelaas bieden, voor eind 2025 te redden. In de bodemprocedure, gestart in juli 2023, wordt de focus uitgebreid naar natuurtypen die ecologisch gezien voor 2030 gered moeten zijn.
Deze twee-sporen aanpak is noodzakelijk vanwege de precaire staat waarin beschermde natuur zich bevindt. Wachten op de uitspraak in de bodemprocedure is voor de meest kwetsbare natuur te laat, gezien de omvang van de opgave en de minimale vooruitgang van de Staat tot nu toe.
Medestanders
Greenpeace Nederland wordt in deze rechtszaak gesteund door de Caring Movement (Caring Farmers, -Doctors and -Vets), de Federatie van Agro-ecologische Boeren, Milieudefensie, Mobilisation for the Environment (MOB), de Natuurbeschermingswacht, SoortenNL, Stichting Demeter, Vogelbescherming Nederland en het Wereld Natuur Fonds (WNF). Deze organisaties zijn geen procespartij in de procedure, maar steunen de zaak wel.
