tamme eenden
strekken hun nek,
hopend de wereld te zien
Kōji
Over de dichter Kōji heb ik geen informatie kunnen vinden. Toch wil ik mijn gedachten over deze haiku laten gaan. Er valt wel wat over te zeggen.
Als eerste over de vorm. Mijn bovenstaande Nederlandse vertaling komt letterlijk overeen met de Engelse vertaling van Stephen Addiss, Fumiko Yamamoto en Akira Yamamoto:
Domestic ducks
stretch their necks
hoping to see the world.
Hierbij is de traditionele vorm van de haiku, met lettergrepen-schema 5-7-5, in de vertaling van het Japans naar het Engels, losgelaten. De langste regel staat nu als laatste. Maar waarom is dat?
Er bestaan grote verschillen tussen het Japans en het Nederlands en Engels. Deze laatste twee talen bestaan bijvoorbeeld uit beklemtoonde en onbeklemtoonde woorden en lettergrepen. In het Japans krijgt elk woord en elke lettergreep dezelfde nadruk. Bovendien kent het Japans geen lidwoorden en wordt geen onderscheid gemaakt tussen enkelvoud en meervoud.
Bij het vertalen van een haiku heeft dit alles gevolgen voor de 5-7-5 opbouw. In een letterlijke vertaling vanuit het Japans kan dit lettergrepen-schema wegvallen. Om bij deze haiku van Kōji de traditionele vorm vast te houden wordt de Nederlandse vertaling, met wat esthetische aanpassingen:
tamme eenden –
hopend de wereld te zien
strekken zij hun nek
Dat is het technische deel. Een tweede benadering van deze haiku is gevoelsmatig. Aandoenlijk zelfs. De tamme eenden die zelf niet de wijde wereld in kunnen vliegen, maar toch proberen een glimp daarvan op te vangen. Zij zitten vast, veilig en vertrouwd in hun eigen leefgebied. Maar ze worden toch onrustig bij het idee dat er nog meer is en kwaken luidruchtig als er wilde eenden overvliegen.
Dit is door te trekken naar de mensenwereld. Veel mensen zitten ook vast in hun eigen wereld. Deze is veilig en vertrouwd. Iedere verandering voelt als een bedreiging.
En toch is er nieuwsgierigheid. Ook mensen strekken figuurlijk hun nek om te zien wat er buiten hun eigen wereld gebeurt. En net als bij de tamme eenden is het dan een gekwaak van jewelste. Aandoenlijk, ja. Maar er is een verschil. Mensen kunnen lessen trekken uit de natuur. Ze kunnen zich bewust zijn van hun situatie en deze veranderen. Dat is dan wel weer mooi.
De Engelse versie van de haiku staat in HAIKU An Anthology of Japanese Poems. Hierin worden ook de moeilijkheden bij het vertalen van haiku’s uitgelegd. Net als in Haiku Een jonge maan van J. van Tooren, en op Wikipedia.
Dat tamme eenden onrustig kwaken als er wilde eenden overvliegen komt, met een knipoog, uit Nils Holgerssons wonderbare reis door Selma Lagerlöf.
Geef een reactie