Boeddhabeeld kwam uit de hemel vallen

Een wat genoemd wordt de ‘iron man’, een boeddhabeeld  dat vermoedelijk gemaakt is tussen de achtste en tiende eeuw na Chr., is met vrij grote zekerheid gemaakt uit het materiaal van een meteoriet die ongeveer tienduizend jaar geleden bij de grens tussen Siberië en Mongolië de aarde raakte. Dat hebben onderzoekers aan de Universiteit in Stuttgart vorige week in het wetenschappelijke tijdschrift Meteoritics en Planetaire wetenschap bekend gemaakt.

Al lange tijd werd gezocht naar de oorsprong van het materiaal waarmee het ongeveer achttien kilo zware en 9,5 centimeter hoge beeld gemaakt is. Het is van een man, waarschijnlijk een boeddhistische god voorstellend, met op zijn borst een boeddhistische swastika, een symbool van geluk dat later in een gewijzigde vorm werd gecoöpteerd door de nazipartij in Duitsland. De onderzoekers vragen zich af of de swastika op het beeld mogelijk de reden was om de sculptuur naar Duitsland over te brengen. De ‘iron man’ werd na een expeditie in Tibet, in de jaren 1938-1939, door de Duitse zoöloog en etnoloog Ernst Schafer naar Duitsland gebracht. Schafer was door de Duitse machthebbers erop uit gestuurd om de wortels van het zogenoemde Arische ras te vinden. Het kwam later in handen van een particuliere verzamelaar.

Duitse wetenschappers kwamen pas in 2007 in de gelegenheid om, aan de hand van vijf kleine monsters van het beeldje, een poging te doen de steensoort en afkomst van het beeld vast te stellen. Twee jaar later kwamen grotere monsters beschikbaar, uit het inwendige van het beeld. Die monsters waren minder besmet met menselijke materialen en beter te analyseren. Tot hun verrassing stelden de onderzoekers vast dat het beeld gesneden is uit een zeldzame ruimterots, die bekend staat als een ataxite meteoriet. Deze meteorieten hebben een hoog gehalte aan nikkel. De grootste en bekendste meteoriet is de Hoba-meteoriet die gevonden is in Namibië, en meer dan zestig ton weegt.

Nadere analyse van het beeldje leidde de wetenschappers naar een gebied langs de Mongools-Siberische grens. Dat zogenoemde Chingaveld, genoemd naar de meteoriet die daar tussen de tien- en twintigduizend jaar geleden de aarde raakte, heeft al veel stukken meteoriet vrijgegeven. Het materiaal waarmee de ‘Iron man’ gemaakt is, kwam met die steensoort overeen. De wetenschappers hebben niet vast kunnen stellen wat de makers van het object hebben willen uitbeelden. Ze vermoeden dat het hier om Vajrayana gaat, de god van rijkdom of oorlog. De man houdt een niet geïdentificeerd object in zijn hand.

Volgens de onderzoekers is dit boeddhistisch snijwerk uniek. Het is de enige bekende afbeelding van een menselijk figuur dat gemaakt is van een meteoriet. Het zou een onschatbare waarde vertegenwoordigen.