Het Square Kilometre Array (SKA) Observatorium, de intergouvernementele organisatie die de grootste radiotelescoop ter wereld gaat bouwen en bedienen, heeft een belangrijke stap vooruit gezet dankzij de bekrachtiging van het SKA Observatorium Verdrag door het Nederlandse parlement. De ratificatie is nu bevestigd.
Nederland is het eerste land dat zijn ratificatieproces officieel voltooit en zijn ratificatie-instrumenten voorlegt aan de beheerder. Dit is een belangrijke stap in de oprichting van de nieuwe intergouvernementele organisatie, met hoofdkantoor nabij Manchester in het Verenigd Koninkrijk.
Minister Van Engelshoven (ministerie OCW): “De Square Kilometre Array is een project waarbij Nederland meebouwt aan ’s-werelds grootste radiotelescoop. Met dit grote aantal antennes genereert de SKA enorme hoeveelheden gegevens; één petabit per seconde, dat is meer dan drie keer het wereldwijde internetverkeer in 2018. Dit is baanbrekend! We investeren € 30 miljoen in het project, en die investering levert onze samenleving werkgelegenheid, bedrijvigheid en kennis op. Bijvoorbeeld op het gebied van ICT en duurzame energie. Ook zal Nederland hiermee zijn wereldwijd toonaangevende positie in de wetenschap versterken.’’
SKA: 200 schotels en 130.000 antennes
De SKA wordt de grootste en meest gevoelige radiotelescoop ter wereld. Hij zal worden gebouwd in Zuid-Afrika en Australië. In Zuid-Afrika zal een eerste set van ongeveer 200 grote schotels worden ingezet in de Karoo-regio, terwijl in West-Australië de telescoop aanvankelijk zal bestaan uit meer dan 130.000 antennes verspreid over 512 antennevelden. Het ontwerp van deze antennes is gebaseerd op de Low Frequency Array (LOFAR) telescoop van ASTRON. Met dit grote aantal antennes genereert de SKA enorme hoeveelheden gegevens.
Zijn we alleen in het universum?
De SKA is ontworpen om belangrijke vragen over ons universum te onderzoeken: hiermee kunnen astronomen de algemene relativiteitstheorie van Albert Einstein in extreme omstandigheden testen, de vroege fasen van het heelal onderzoeken, inclusief de vorming van de eerste sterren en sterrenstelsels, magnetische velden in kaart brengen, de aard van de raadselachtige snelle radio-uitbarstingen ontrafelen, planeten rond nabijgelegen sterren bestuderen en het antwoord zoeken op een van de grootste mysteries voor de mensheid: zijn we alleen in het universum?
Slimme software
Het SKA project zal niet alleen een grote wetenschappelijke impact hebben, het stimuleert nu al technologische innovatie. Ontwikkelingen in antennestructuren, datatransport, software en computerarchitecturen zullen worden verbeterd door de eisen van de SKA. Dr. Michiel van Haarlem, hoofd van het SKA Office voor Nederland bij ASTRON: “Binnen het project is afgesproken dat de deelnemende landen een evenredig aandeel krijgen in contracten voor de bouw van de SKA. Nederlandse bedrijven en instellingen zijn goed gepositioneerd om contracten op vele gebieden binnen te halen, bijvoorbeeld voor de levering van elementen van de telescoop en slimme software.”
Samenwerking in Data science
Een netwerk van regionale SKA-centra zal de SKA-gegevens verwerken en archiveren, waardoor het enorme volume wordt omgezet in wetenschappelijke ontdekkingen. Nederland zal een Science Data Centre (SDC) opzetten om werkgelegenheid te bieden aan hoogopgeleide onderzoekers, ontwikkelaars en ondersteunende (ICT) dienstverleners. Door krachten te bundelen en samen te werken met andere data-intensieve sectoren, ontstaat een publiek-privaat, multidisciplinair cluster dat zich richt op data science.
