NBA – beheerder van het Nederlands boeddhistisch erfgoed

Het Nederlands Boeddhistisch Archief (NBA) kan inmiddels beschouwd worden als de centrale wegwijzer, adviseur en bewaarder van het Nederlands boeddhistisch erfgoed. Het NBA wordt niet alleen (h)erkend door alle (landelijke) boeddhistische organisaties maar krijgt ook structurele steun vanuit de BUN en de Stichting Vrienden van het Boeddhisme.

Het idee voor een Nederlands Boeddhistisch Archief ontstond op 24 april 2010 tijdens een symposium voorafgaande aan een ledenvergadering van de Boeddhistische Unie Nederland (BUN). Niet veel later werd er een werkgroep NBA gevormd binnen de stichting Vrienden van het Boeddhisme (VvB) om het initiatief verder vorm te geven. De werkgroep, bestaande uit Rinus Laban (voorzitter), Jelle Seidel (secretaris) en Jacques den Boer ging in november 2011 formeel van start. In 2012 voegde Lodi Leeuwenberg zich bij hen.

Begin juni 2014 ontstond uit de werkgroep een zelfstandige “Stichting Nederlands Boeddhistisch Archief” met daarin drie bestuursleden Rinus Laban (voorzitter), Fred Gales (secretaris) en Peter Richardus (penningmeester). Het bestuur wordt sinds het begin bijgestaan door de vaste adviseur dr. Henk Blezer (Universiteit Leiden en de Vrije Universiteit) en komt elke twee maanden bij elkaar. Een drietal trouwe vrijwilligers werken aan de bibliotheek: Lodi Leeuwenberg, Ine van Schaik en Paul Spaans-de Vries. Alle drie hebben een professionele bibliotheek achtergrond.

Zestig organisaties

Het boeddhisme in Nederland heeft zich vanaf 1949 in toenemende mate georganiseerd. Sinds 1960 ontplooien ongeveer zestig organisaties. Dit waren voornamelijk leken-sangha’s waarbinnen vele afzonderlijke (kleine) groeperingen. Langzamerhand is het boeddhisme daarmee in Nederland uitgegroeid tot een van de vijf belangrijke religieuze stromingen. De meeste van deze organisaties hebben de beschikking over archiefmateriaal dat meestal niet op adequate wijze is bewaard, ook zijn er tal van deelarchieven ontstaan die verloren dreigen te gaan. Hetzelfde geldt voor de persoonlijke archieven van de pioniers, veelal uit de jaren zestig daterend. De boeddhistische gemeenschap in Nederland heeft juist daarom nu een sterke behoefte om deze archieven te redden en op een centrale plaats onder te brengen.

Het NBA wil het Nederlands boeddhistisch erfgoed in de ruimste zin veilig stellen. Daarnaast worden enkele afgeleide doelstellingen genoemd, onder andere: Het bevorderen van bestudering. Hiervoor heeft het NBA onder meer de film-eindproducties van de Boeddhistisch Omroep Stichting (BOS) op YouTube.com beschikbaar gesteld. De komende periode zullen de radio-uitzendingen daarvan aangevuld worden op SoundCloud.com en zal een start gemaakt worden met het online presenteren van de bestaande Nederlands boeddhistische tijdschriften.

Ondersteuning

Het NBA wil zich daarnaast in de toekomst meer gaan richten op de ondersteuning van specifieke doelgroepen, waaronder het onderwijs, gedetineerden en Nederlandse monniken/nonnen. Het NBA heeft inmiddels al een indrukwekkende collectie archieven weten te verwerven en zal verder gaan met het ordenen en inventariseren van dit archiefmateriaal. De komende jaren wordt uitgekeken naar stukken afkomstig van de Stichting Jonge Boeddhisten Nederland, Arya Maitreya Mandala en de Tiltenberg. Ook het archief van het NBA zelf, zowel organisatie als verworven materiaal moet nog ontsloten worden. Wat de boeken betreft, op de NBA website staat reeds een catalogus van de NBA Bibliotheek met de verworven boeken over het boeddhisme, de catalogus wordt voortdurend aangevuld.

Ondersteunen van onderwijs en onderzoek. Er lopen momenteel contacten met de Universiteit Leiden en de Vrije Universiteit om te onderzoeken of er een samenwerkingsverband mogelijk is. Het is de wens van het NBA om uiteindelijk haar papieren archief onder te brengen bij een van deze universiteiten. Sporadisch wordt er door het NBA bemiddeld, zoals recentelijk nog bij het Boeddhistisch Vormend Onderwijs (BVO). Ook de NBA website mag hier genoemd worden, hier komen regelmatig verzoeken voor informatie binnen, met name van studenten.

Het NBA kan inmiddels beschouwd worden als de centrale wegwijzer, adviseur en bewaarder van het Nederlands boeddhistisch erfgoed. Het NBA wordt niet alleen (h)erkent door alle (landelijke) boeddhistische organisaties maar krijgt ook structurele steun vanuit de BUN en de Stichting Vrienden van het Boeddhisme. . Ook heeft het NBA de interesse weten te wekken van de Europese Boeddhistische Unie, helaas ontbreekt het thans aan capaciteit omdat dit contact verder te verdiepen.

Westerse onderwerpen

Het NBA wil zich de komende jaren sterk maken voor typisch westerse onderwerpen welke een relatie met het boeddhisme hebben: jeugd, christendom, psychologie, vrouwen en seksualiteit. Deze onderwerpen zijn historisch gezien binnen het boeddhisme onderbelicht, met name in de Aziatische landen. Het westers boeddhisme kan in de vorming en ontwikkeling hiervan mondiaal een toenemende rol gaan spelen en het NBA wil daar aan bijdragen.

Het NBA ambieert een drietal functies binnen de Nederlands(talige) boeddhistische gemeenschap, die van wegwijzer, adviseur en bewaarder. Wegwijzer omdat – gegeven de spreiding van de relevante collecties over veel archieven, bibliotheken, boeddhistische groeperingen en personen – een meer centraal informatiepunt van groot belang is. Op de website staat ook een overzicht van (online) archieven waar informatie over het boeddhisme te vinden is. Adviseur vanwege het belang van goed beheer van dit erfgoed door boeddhistische groeperingen en personen. Het NBA adviseert hierin boeddhistische organisaties en verstrekt archief materiaal wanneer dat nodig is. Bewaarder, om te voorkomen dat waardevolle collecties verloren gaan en vanwege het belang van de opbouw van een boeddhistisch archief naast andere archieven, documentatiecentra en bibliotheken.

Collectievorming

Het NBA doet echter meer dan alleen bewaren, het werkt actief aan collectievorming, beheer, ontsluiting en beschikbaarstelling. Gestreefd wordt naar een zelfstandige positie naast andere archieven en bibliotheken. Daarbij past bescheidenheid en een goede samenwerking. Hiervoor is het NBA in gesprek met de Universiteitsbibliotheek Leiden (UBL) en de Vrije Universiteit waar serieuze belangstelling bestaat voor de NBA collecties. Voor het verworven filmarchief van de Boeddhistisch Omroep Stichting (BOS) heeft het NBA thans een opslagruimte in Hoofddorp in gebruik, dat ter beschikking is gesteld door de stichting Vrienden van Boeddhisme.

In de jaren van haar bestaan (sinds 2012) heeft het NBA al een vrij groot papieren archief weten op te bouwen : ✓ St. Boeddhistische Vriendenkring (1949-1967) ontsloten ✓ St. Boeddhistisch Centrum Nederland (1967-1978) ontsloten ✓ St. Vrienden van het Boeddhisme (1967-2010) ontvangen ✓ Ned. Buddha-Dhamma Stichting (1972-1976) ontsloten ✓ St. Ned. Boeddhistisch Studie Centrum (1986-1988) ontsloten ✓ Kwartaalblad Boeddhisme (tijdschrift) (1999-2004) ontvangen ✓ Vorm & Leegte (tijdschrift)   (2005-2008) in beheer ✓ Boeddhistische Omroep in Oprichting (1997-2000) in beheer ✓ Boeddhistische Omroep Stichting (2000-2015) ontsloten ✓ Boeddhistische Unie Nederland   (1978-2011) ontsloten ✓ Zen, Zien & Tekenen   (1978-2017) ontvangen ✓ St. Nederlands Boeddhistisch Archief (2012-2018) in bezit.

Andere archieven die tevens in beheer zijn zullen de komende jaren ontsloten worden. Daarnaast is er nog allerlei ‘los materiaal’ zoals affiches, brochures e.d.. In de planning staat nog verwerving van archieven van o.a. de Stichting Jonge Boeddhisten Nederland, Arya Maitreya Mandala en de Tiltenberg. Daarnaast zal er gekeken worden om materiaal te verzamelen van ver voor 1949, afkomstig van schrijvers, kunstenaars, schilders ed. Ook een onontgonnen gebied is het archiveren van materiaal afkomstig van de allochtone gemeenschappen in Nederland uit o.a. China, Thailand, Sri Lanka en Vietnam. Tenslotte vormt ook het Indonesisch verleden een dankbare bron om vast te leggen.

Digitalisering

Het bestuur ziet digitalisering als een essentiële activiteit. Papier is vergankelijk en computer bestanden in principe ook, maar een digitaal archief kan voor de continuïteit eenvoudig gekopieerd worden en dus op meerdere plaatsen worden bewaard. De fysieke omvang van een digitaal archief is vele malen kleiner dan die van een papieren archief, dit feit scheelt archiefruimte, die bovendien niet hoeft te voldoen aan allerlei klimatologische eisen. Een digitaal archief is – mits goed ingericht – via de website goed te ontsluiten, waardoor een fysiek bezoek aan het archief niet meer nodig is. De mogelijkheid het archief en de bibliotheek snel eenvoudig digitaal te doorzoeken vergroot dan ook de toegankelijkheid ervan.

Op de website zullen de radio-uitzendingen van de BOS beschikbaar gesteld worden. Verder zal er speciale aandacht uitgaan naar het digitaliseren van tijdschriften. Met de complete serie van de Saddharma heeft het NBA hier al een aanvang mee gemaakt. Het is de wens van het bestuur om meer tijdschriften in te scannen en online centraal doorzoekbaar beschikbaar te stellen. De vernieuwde website zal uitgebouwd worden met een volledige zoekfunctie die PDFbestanden kan indexeren. Ook zal er gekeken worden om de website in meerdere talen beschikbaar te stellen.

NBA heeft de afgelopen jaren alle film eindproducties die de BOS heeft uitgezonden verzameld, gedigitaliseerd en geconverteerd. Als deze films zijn beschikbaar gesteld op een eigen YouTube-kanaal. Het NBA heeft de intentie om het kanaal ver te benutten voor zowel eigen als materiaal afkomstig uit andere bronnen. Ook wordt onderzocht om dit materiaal op andere websites beschikbaar te stellen, gedacht kan worden aan www.archive.org e.d. Websites Het NBA is begonnen met het archiveren van websites en wil dit intensiveren.

Naast de archieven worden ook boeken, tijdschriften en overige media verzameld in de NBA Bibliotheek. Boeddhistische organisaties en uitgeverijen in de hele wereld hebben veel drukwerk geproduceerd dat als boeddhistisch erfgoed in een bibliotheek- en documentatiecentrum kan worden bewaard. Inmiddels heeft het NBA al een grote verzameling boeken waaronder de oude bibliotheek van de VvB (ca. 800 titels). Deze laatste unieke bibliotheek is ontstaan in de jaren zestig, toen er in ons land nog nauwelijks boeken over boeddhisme voorhanden waren.

Sindsdien is de situatie volkomen veranderd. Boeken over het boeddhisme bevinden zich nu wel in alle openbare bibliotheken en de Koninklijke Bibliotheek maar beperkt of onvolledig. Sangha’s beschikken soms ook over een eigen bibliotheek. Bovendien hebben de jongere generaties over het algemeen een zeer goede kennis van het Engels, de taal waarin veel boeddhistische boeken in ons land worden gelezen, en is het internet een voor iedereen toegankelijke wereldwijde informatiebron over het boeddhisme. Steeds meer boeken zijn ook online te downloaden. Het NBA heeft bij de ‘collectievorming’ vanaf het begin besloten de bibliotheek alleen op te bouwen met boeken en ander gedrukt materiaal dat wordt geschonken, of dat bijvoorbeeld meekomt met verworven archiefmateriaal. Daarbij zijn boeken in alle talen welkom. Verassend is om te constateren dat in de afgelopen vijf jaar ca 3500 boeken als schenkingen zijn ontvangen en thans worden beheerd. Er is al sprake van een breed georiënteerde collectie, waarbij alle stromingen ruimschoots zijn vertegenwoordigd en dit in alle talen die binnen dit onderwerpsgebied verwacht kunnen worden.

De verworven collectie is thans voor bijna de helft ontsloten (gecatalogiseerd), de digitale catalogus staat online raadpleegbaar op de NBA site en wordt vrijwel wekelijks aangevuld. De NBA bibliotheek wordt met minimale middelen beheerd en ontsloten. Bij alle schenkingen werden geen kosten gemaakt en het beheer en de catalogisering geschied door de vrijwilligers. In de periode 2018-2023 denkt het NBA dubbele boeken te kunnen schenken aan bijv. universiteiten en gevangenissen. Het NBA hoopt en verwacht de bibliotheek op den duur wellicht in zijn geheel onder te kunnen brengen bij een hiervoor geschikte boeddhistische instelling in het land.

Inmiddels werd ook een behoorlijke tijdschriften collectie opgebouwd, eveneens grotendeels door schenkingen, deze collectie wordt onlosmakelijk met het papieren archief gezien. Gestreefd wordt om de belangrijkste Nederlandstalige tijdschriften online beschikbaar te gaan stellen, bij voorkeur in een doorzoekbare omgeving. Overwogen wordt om de buitenlandse tijdschriften onder te brengen bij een universiteit. Het NBA wil de komende jaren aangrijpen om enkele boeken te publiceren.