Gisteren keek ik naar de door Laetitia Schoofs gemaakte en door de Boeddhistische blik binnen de publieke omroep KRO NCRV uitgezonden filmproductie Fallen Flowers, Thick Leaves. In het inmiddels bijna kapitalistische China worstelen steeds meer vrouwen met de orthodoxe verwachtingen over de relatie tussen mannen en vrouwen uit de vorige eeuw die de maatschappij van hen heeft. En is een stille, onomkeerbare seksuele revolutie voor en door vrouwen in gang gezet.
Bij het zien van de film moest ik denken aan de jaren zestig en zeventig in eigen land, de tijd van de pil, daardoor seksuele vrijheid voor vrouwen, de Dolle Mina’s, baas in eigen buik, de daaraan gekoppelde emancipatie van de vrouw in een toen sterk veranderend Nederland. In de mooie, stille en fraai vormgegeven film van Schoofs zien we Chinese Dolle Mina’s actievoeren in een metrostel. Ze laken de houding en onbegrip van de –oudere- Chinese man die niet of nauwelijks kan accepteren dat vrouwen in de moderne Chinese maatschappij dezelfde rechten en vrijheid opeisen. De feministen in de metro worden door jonge mannen gecomplimenteerd met hun actie. Vier van de vrouwen draaien het gevang in door hun verzetsactie. De situatie is niet rooskleurig.
Dat is in het kort samengevat waar het in deze film om gaat: vrijheid, misschien wel meer dan seksuele vrijheid. Kiezen voor de man van wie je houdt, niet omdat de familie je als een ‘kliekje’ beschouwt als je op de achtentwintigste nog geen door de familie geachte geschikte partner hebt kunnen vinden.
Tijdens de Culturele Revolutie van Mao Zedong in de jaren zestig van de vorige eeuw leek het onderscheid tussen man en vrouw opgeheven. Stoere vrouwen in overall deden hetzelfde werk als de mannen in China. De vrouwen mochten zich niet gedragen als vrouwen en dat gaf spanningen vanwege hun Chinees klassieke achtergrond, waarin deze vrouwen dienstbaarheid waren verschuldigd aan echtgenoot, kinderen en familie. Nog steeds worstelen Chinese vrouwen met traditionele rolpatronen. In de documentaire is psychotherapeut Zhen Hongli een centrale rol toebedeeld. Zij geeft de vrouwen seksuele voorlichting, maar ook hoe zij hun ware zelf leren herkennen en liefdevol accepteren. De vrouwen gaan aan de slag met dildo’s, een lesbische vrouw vertelt te dromen van groepsseks. Er wordt gegniffeld en er is verbazing maar vooral de honger naar informatie en warmte.
Het leven is leuker met z’n tweeën, zegt een van de vrouwen in de film. En: ouderen hebben niets geleerd over liefde en seks. Er is me nooit gevraagd om me als dame te gedragen. Een moeder: in mijn tijd werden vrouwen als waardeloos beschouwd. Een van de vrouwen in de film is in 1966 geboren en had een gelukkige jeugd. Ze las romantische- ook buitenlandse boeken maar ervoer zelf die hartstocht niet. Niemand heeft mij ooit verteld hoe ik met verlangens om moet gaan.
Een vrouw, een auteur van feministische boeken: ik kan in China vrijgezel zijn maar ik kan niet zonder liefde, mijn vriend wilde dat ik thuisbleef na het aangaan van een relatie met hem, mannen moeten leren de rechten van vrouwen te accepteren. Het gelukkigst is zij in het buitenland waar de druk binnen de Chinese samenleving van haar af valt en zij zich zelf kan zijn. Wat de vrouw zegt is dat er al wel verschuivingen voelbaar zijn binnen de Chinese samenleving. Er zijn barsten in de moralistische opvattingen. Al blijft de druk om je als vrouw te voegen naar de ooit zo traditionele waarden en opvattingen groot.
In de film wordt duidelijk dat ook mannen slachtoffer zijn in een veranderend economisch systeem. Een vrouw vertelt over haar man die in de economische hervorming manager wordt, veel geld wil verdienen. Hij gaat steeds meer drinken, raakt soms in coma. In de relatie is ruzie, vechten, geweld. De vrouw denkt aan een gezamenlijke zelfmoord. De man laat zich opnemen in een afkickkliniek en sterft uiteindelijk eenzaam. Zowel zijn zoon als vrouw willen in de laatste dagen van zijn leven niks meer met hem te maken hebben. Er is een foto te zien van de man met zijn zoon. Opmerkelijk is dat de vrouw haar zoon oproept een levenspartner te zoeken nu hij een bepaalde leeftijd heeft bereikt. En daarmee zichzelf van slachtoffer tot dader binnen een systeem transformeert.
De film eindigt in het onzekere. Een man haalt een vrouw op- zijn toekomstige partner. Ze chatten een uur per dag met elkaar. Ze rijden naar een picknickplaats waar hij haar fotografeert. Dat is zijn hobby, fotograferen. Ze gedraagt zich voor de camera als een vrije vrouw- mooi gekleed maar de afwachting naar de toekomst is goed voelbaar. Het doek valt, misschien ook voor de vrijheid die deze vrouw wil. We weten het niet.
Fallen Flowers, Thick Leaves, is een bijzondere film die ik met veel genoegen heb bekeken. Het valt mij op dat er meer bijzondere producties door De boeddhistische blik gemaakt worden dan vroeger onder de regie van de Boeddhistische Omroep Stichting. Zoals ook de fantastische vierdelige serie Meten is weten door Jan Bor.
Fallen Flowers, Thick Leaves geeft mooie, soms verstilde beelden, klein straatjes, dagelijks leven, zonder de opgefokte drukte van een land met een miljard inwoners. De camera volgt klein het leven van deze bijzondere vrouwen, zonder opsmuk. Ik vroeg me af hoe die vrouwen op een zo natuurlijke wijze uit de kast durfden te komen in aanwezigheid van regisseur en cameraploeg. Blijkbaar was hun behoefte om hun boodschap uit te dragen groot en zetten ze hun schroom opzij. Schoofs honoreerde dat in alle regisseuse bescheidenheid die de film maakte tot dit.
Ik probeerde ook met een boeddhistische blik naar de film te kijken. Ik zag dat alles met elkaar verbonden is maar dat dat niet altijd wordt herkend. Ik hoorde de troost die een guqin, een Chinese citer bracht bij een van de vrouwen. Ze was tien jaar geleden van haar man gescheiden en speelde nu al acht jaar op de guqin om rust te ervaren. Muziek kan pijn verdrijven, een andere kleur geven. De guqin geldt in de Chinese traditie als een van de meest kenmerkende uitvindingen waaruit het menselijk intellect naar voren komt. En zag hoe een vrouw het boeddhisme praktiseert in de wetenschap dat geluk niet afhankelijk is van de dingen buiten ons.
Meer is er niet over te schrijven.
