Filosofie met de vlinderslag – de daoïstische levenskunst van Zhuangzi

Bij uitgeverij Damon verschijnt begin april Filosofie met de vlinderslag, de daoïstische levenskunst van Zhuangzi van sinologe en filosofe Woei-Lien Chong. Dr. Woei-Lien Chong studeerde af in de sinologie en filosofie aan de Universiteit Leiden. Zij was daar werkzaam als universitair docent Chinese filosofie (1985-2010), en thans is ze als docent verbonden aan de Internationale School voor Wijsbegeerte in Leusden.

Zhuangzi (vierde-derde eeuw v. Chr.) is de tweede grondtekst van het daoisme, na de Daodejing van Laozi. Het werk is geliefd om zijn humoristische dialogen en diepzinnige parabels, en dient al eeuwen als onuitputtelijke inspiratiebron voor een ieder die zoekt naar spontaniteit, creativiteit en innerlijke bevrijding van maatschappelijke dwang en ideologische dogma’s.

Hoewel Zhuangzi in het Nederlandstalige gebied steeds bekender wordt, is er nog niet veel aandacht besteed aan zijn spirituele oefenweg. Daarin speelt de deconstructie van de taal een belangrijke rol, naast een vorm van meditatie die gericht is op het deconditioneren en verruimen van het alledaagse bewustzijn. Door deze praktische aspecten helder voor het voetlicht te brengen, in de filosofische context van Daodejing en Zhuangzi, laat dit boek zien dat Zhuangzi’s daoïstische oefenweg ook in de moderne tijd nog steeds een grote inspiratiebron kan zijn voor het dagelijks leven.

De daoïstische tekst Zhuangzi (“Meester Zhuang”) ontstond in de vierde en derde eeuw v. Chr. in het oude China, en is bij het Chinese publiek al eeuwenlang geliefd vanwege zijn sprankelende, humoristische schrijfstijl, en de enorme vrijheidszin en on-conventionaliteit die van elke bladzij afspat.

Tot op de dag van vandaag inspireert Zhuangzi in China miljoenen mensen die waarde hechten aan geestelijke en artistieke vrijheid, en wordt het gekoesterd als een leidraad voor een leven van maatschappelijke activiteit gebaseerd op innerlijke beschouwing, los van sociale en politieke betutteling en ideologische dogma’s.

In het Nederlandstalige gebied is de Zhuangzi nog niet zo bekend als de Daodejing (Tao-te-ching) van Laozi, maar dankzij de vertaling van Kristofer Schipper, en de thematische analyse van René Ransdorp, beide uit 2007, is dit meesterwerk momenteel bezig met een grote inhaalslag.

Daodejing (ook bekend als Laozi) geldt als de eerste grondtekst van het daoisme, en Zhuangzi als de tweede. Laozi was volgens de traditie een oudere tijdgenoot van Confucius (551-479 v. Chr.), en zou hem zelfs een keer de les hebben gelezen. De vaak geciteerde en afgebeelde scène van Confucius die bedremmeld het hoofd buigt voor Laozi is natuurlijk geliefd bij aanhangers van het daoïsme, en waarschijnlijk ook uit hun legenden afkomstig.

Hoewel Zhuangzi grotendeels voortbouwt op de filosofie en levenskunst van de Laozi, ademt het een totaal andere sfeer. Qua vorm en schrijfstijl is het veel toegankelijker: in plaats van korte, vaak raadselachtige spreuken op rijm vinden we hier een overvloed aan levendige dialogen en meerzinnige parabels. Zhuangzi geldt in China dan ook als een parel van onnavolgbaar bruisende literaire stijl, en vooral de eerste zeven hoofdstukken dragen het onmiskenbare stempel van een unieke en originele geest. Het boek staat vol met sketches waarin quasi-historische en fabelfiguren op Snip en Snap-achtige wijze de draak met elkaar steken, tegen een kleurrijke achtergrond waarin paleizen en hun politieke intriges worden afgewisseld met weidse landschappen bevolkt met dieren, reuzenkalebassen en vreemde oude bomen. Zhuangzi voert ons over paden langs slingerende rivieren, een kolkende waterval, en meren die het zonlicht weerkaatsen als flonkerend zilver. We betreden een wonderlijke wereld waarin allerlei levensvormen rondbuitelen, de ene nog verbazingwekkender dan de andere.

Vorm en kleur

Volgens Zhuangzi dragen alle wezens, op hun eigen unieke wijze, bij aan de heerlijke en eindeloze stroom van vorm en kleur die het universum volgens hem is. Zijn werk straalt een diepe verwondering en dankbaarheid uit voor de bonte cascade van verschijnselen in de wereld, van het onafzienbaar grote tot het onmetelijk kleine, en heeft een scherpe en kritische blik voor al die situaties waarin het leven wordt geschaad door onachtzaamheid, leerstelligheid en de arrogantie van de macht. Uit het boek komt een filosofie en levenskunst naar voren die, in het voetspoor van Laozi, een weg wijst naar een onbevangen manier van leven waarbij je je eigen wezen tot bloei brengt en ernaar weet te handelen, en ook andere levende wezens volop de ruimte laat om in vrijheid hetzelfde te doen.

Het is geen wonder dat Zhuangzi, vanwege zijn unieke schrijfstijl en verreikende inzichten, tegenwoordig vaak wordt gelezen en bestudeerd als literatuur of filosofie, in de moderne zin van het woord. De vraag is echter, of op deze manier de volle diepte en zeggingskracht van Zhuangzi voldoende naar voren kan komen. Zoals de Franse filosoof Pierre Hadot benadrukt, is filosofie in de moderne cultuur een apart academisch domein geworden, los van de praktische beoefening van levenskunst en spiritualiteit. Men kan iets dergelijks ook zeggen van de moderne literatuur. Je kunt tegenwoordig aan de universiteit filosofie of literatuur studeren zonder een spirituele oefenweg af te hoeven leggen.

Zhuang Zi, of in de oude spelling Chuang-tzu, ca. 369 v.Chr.-286 v.Chr., was een Chinese dichter en taoïstisch filosoof uit de klassieke periode van de Chinese filosofie. Hij wordt een mysticus en een soort Quiëtist genoemd. Zijn werk wordt gezien als één van de drie pijlers die het fundament vormen voor het taoïsme. Hij wordt beschouwd als iemand die een heel duidelijk stempel heeft gedrukt op het meditatieve zenboeddhisme.

Zhuang Zi, of meester Zhuang, is de auteur van de Zhuangzi, een boek van meer dan 100.000 Chinese karakters dat al meer dan 2200 jaar grote invloed uitoefent op de Chinese cultuur. Het is het oudste en meest literaire boek uit het taoïsme en behoort tot de klassieken in de wereldliteratuur. Het werk is diepzinnig, en met een gevoel voor satire en humor.

Filosofie met de vlinderslag, de daoïstische levenskunst van Zhuangzi
Isbn 978 94 6036 226 2
Omvang 304 pp., Hardcover
Prijs € 29,90
http://www.damon.nl/book/filosofie-met-de-vlinderslag