Kan ik van mezelf een nieuw, beter persoon te maken? Is mijn persoonlijkheid maakbaar? Hoe vaststaand is mijn karakter? En wat is het dat van mij een andere persoon maakt dan een ander? Dit zijn vragen die mij uitermate interesseren. Omdat het iets aanraakt, iets bevraagt, namelijk mijn ‘ik’ wat ik heel vaak automatisch als een vanzelfsprekendheid ervaar.
Het lijkt vaak alsof er aan dat ‘ik’ niet te tornen valt.
Vorige week werd de eerste uitzending van DWDD University over de wondere wereld van de hersenen uitgezonden. In die uitzending werd een fragment getoond uit een Britse documentaire over een man (vader van twee kinderen) die door een auto-ongeluk (waarbij hij frontaal met zijn voorhoofd tegen de voorruit is geklapt) ernstig hersenletsel opliep. En dat letsel was vooral in het gebied dat de ‘frontale lob’ wordt genoemd.
De frontale lob zorgt voor remmingen. En bepaalt dus ook voor een belangrijk deel ons gedrag, en onze persoonlijkheid. Die man was ontremd. En dat zag je heel duidelijk in dat fragment. Hij schreeuwde abnormaal hard en onredelijk naar zijn kinderen. Je zag gewoon dat het niet klopte. Dat er een steekje los was. Het was afschuwelijk om te zien. Zijn vrouw zei: ik weet niet wanneer welk deel van zijn karakter opkomt. Het is hier net dr. Jekyll and mr. Hyde.
Feitelijk was die man ‘zichzelf niet meer’ en soms wel. Zo ‘vaststaand’ is dat ‘zelf’ dus niet..
Zou je bij wijze van spreken dan aan iemand, als dat al ooit zou kunnen, een nieuw stel hersenen kunnen geven, zodat diegene bijvoorbeeld beter kan functioneren. Of minder depressief is, of wat dan ook. En wordt diegene dan ook een ander persoon?
Voordat ik met (zen)meditatie begon had ik vaak last van depressies en een laag zelfbeeld. Ik heb nooit de meditatie als een soort therapie gezien. Maar ik ben er wel van overtuigd dat het me een heel eind geholpen heeft waardoor ik nu nauwelijks meer last daarvan heb.
In zenmeditatie oefenen we veel met koans. Zinnetjes die je niet met je verstand op kunt lossen, maar waardoor je genoodzaakt wordt om buiten het logische denken om te gaan. En dat is eigenlijk wel interessant. Want het zorgt ervoor dat je even buiten dat ‘pakketje’ dat je zo goed kent, treedt. En ik bedoel met ‘pakketje’ Het hele samengestelde beeld van wie je denkt te zijn. Je naam, je leeftijd, je beroep, je onzekerheden, je successen, al dat soort dingen. De dingen die ervoor zorgen dat je een gevoel/idee hebt van ‘dit ben ik’. Dat pakketje laat je even los. Omdat het eenvoudigweg in de weg zit, als je je koan op wilt lossen.
Voor mij heeft dat ervoor gezorgd dat mijn hele idee over dat zelf in de loop der jaren losser is geworden. Ik zie er de relativiteit van in. Dat pakketje dat ‘marja timmer’ heet kan ik veranderen.
Ik ben er van overtuigd dat wij zelf voor een groot deel bepalen welke verbindingen onze hersens aangaan. Welke paadjes onze hersenen bewandelen. Ik denk dat het niet zozeer de situatie is die bepaalt hoe we zijn. Het is de manier waarop wij reageren op die situatie, en waarop we omgaan met de situatie. Dát bepaalt hoe we zijn.
