Ik was gefascineerd te horen, via Facebook, dat ze in Amsterdam bij de Soto Zen traditie bij toevlucht gelijk 16 voorschriften op zich nemen. Petra Hubbeling bracht het als een volslagen logische combinatie.
In de Gelug-traditie van het Tibetaans boeddhisme is toevlucht nemen tot de Boeddha, dharma en sangha genoeg om je boeddhist te mogen noemen. Je wordt geacht dat dagelijks ’s ochtends en ’s avonds te herhalen. Ik was er vanuit gegaan dat dit een boeddhisme-breed ritueel is. Het verbaast me dat er bij de Soto Zen-traditie meer voor nodig is om je ‘Boeddhist’ te mogen noemen.
Daarnaast doen mensen in onze traditie vaak elke ochtend drie neerbuigingen, zetten ze offergaven op hun altaar neer en roepen de verlichtingsgeest (bodhicitta) op als ze ook de bodhisattva geloften genomen hebben.
Wat ik veel hoor is dat mensen gelijk als ze toevlucht nemen, ook de lekengeloften op zich nemen. In onze traditie kan dit uiteraard ook, maar het is zeker niet verplicht. Sterker: veel mensen nemen die geloften een voor een op zich. Een van mijn leraressen had duidelijk de gelofte om geen alcohol te drinken niet op zich genomen.
De vraag die ik aan jullie wil stellen: welke beoefeningen zijn in jullie traditie standaard?
Eric M Stols zegt
Ik begrijp dat aan een minimale set van rituelen veelal niet valt te ontkomen.
Echter, in Zen zou je verwachten dat het primair om de innerlijke ervaring zou moeten gaan.
Echter, – naarmate sommige leraren ouder worden lijken de bijna genetisch bepaalde bindingen naar hun oude, -veelal katholieke-, religie weer meer en meer te trekken.
Onzichtbare draden blijken uiteindelijk toch weer het meest te binden.
En wensen derhalve dus ook weer steeds meer rituelen te voltrekken.
En wensen veelal wederom post katholieken par exemple als opvolger te benoemen.
En daarmede naar de toekomst een wissel te trekken op een open communicatief boeddhisme.
Het Hollands Boeddhisme zal men derhalve weer, al dan niet bewust, herformatteren op oude, ongewenste al te pregnant aanwezige post religeuze bindingen.
En daarmede vervolgens ook steeds meer (oudere?) mensen met detzelde post religeuze binding gaan trekken.
In hoeverre (- oa al die rituelen-)dat een aanlokkend en in positieve zin bindend perspectief voor jongeren kan zijn valt te bezien.
En zo wordt een self forfulling prophecy voltrokken.
Je kunt je vervolgens afvragen in hoeverre deze “sangha’s” dan nog boeddhistisch, – laat staan Zen kunnen zijn?
Eric M Stols.
Ujukarin zegt
Hoi Eric,
Dank voor je kommentaar. Zal eerst even Kathinka’s vraag beantwoorden: in mijn sangha wordt iemand die écht toetreedt ‘Dharmamitra’ en (z)hij neemt daarbij de vijf voorschriften op zich. Een set van tien voorschriften, redelijk lijkend op die van Soto Zen’s Jukai, geldt bij ons voor lerare(sse)n. Overigens, nog even voor Kathinka: die Jukai is als ik het zo lees toch wel voor de meer gevorderde leerlingen van wie ook enig niveau verwacht wordt – ze mogen ze immers zelf ook weer aan anderen doorgeven. Dus ietsje zwaarder dan het Toevlucht nemen voor de Gelug-volgeling, ik zou ’t zelf meer op het niveau leggen van de Bodhisattva-gelofte aldaar nemen ten overstaan van de leraar.
Terug naar je kommentaar. Ik ben bang dat je op een aantal punten eigen baksels maakt van Zen, en niet aansluit bij zoals het in Japan leeft noch zoals het bedoeld is (wat overigens geregeld hele andere dingen zijn!). En aangezien mijn sangha mede inspiratie put uit Yogi Chen, eerder deze zomer op BD besproken, hebben we wel enig recht van spreken. Eerst maar eens terug naar wat Zen hoort te zijn, dat vers dat Chen ook citeerde:
Een speciale overdracht buiten de geschriften
Niet afhankelijk zijnd van woorden en letters
Direkt wijzend naar de Geest
De eigen natuur ziend, en het boeddhaschap realiserend.
Welnu, jij meldt dat het “primair om de innerlijke ervaring zou moeten gaan”. Mogelijk korrekt, het sluit aan bij dat direkt wijzend naar de Geest, maar nergens in Zen zie ik dat dit rituelen uitsluit. Sterker nog, rituelen (denk maar aan de Zentuin en de theeceremonie) kunnen enorm helpen om je Hart te openen en voorbij de beperkingen van je denkende brein te komen. Dus om die innerlijke ervaring te verdiepen, in een vorm die je eigen beperkingen overstijgt; jouw formulering laat nét iets teveel ruimte voor interpretatie in de hoek van Zolang-het-maar-goed-voelt-voor-Mij uit de New Age sector n dat heeft echt niets meer met Boeddhisme noch Zen te maken!
Natuurlijk, met je eens dat je niet afhankelijk mag gaan worden van die rituelen net zoals je dat niet moet worden van woorden en letters. Maar wie zegt dat zij die de Jukai ceremonie volgen afhankelijk worden van die rituelen? En dat het zich richten op ethisch leven volgens die 16 regels hun zou hinderen i.p.v. helpen? Rare beschuldiging…
Daarmee is ook je volgende set stellingen, “wensen (…) steeds meer rituelen te voltrekken.” En “herformatteren op oude, ongewenste al te pregnant aanwezige post religeuze bindingen. “
In de lucht komen te hangen. Boeddhisme IS een religie (en geen Geloof), omdat het handvaten geeft tot richting aan je leven te geven. Die handvaten zelf worden wel eens te letterlijk genomen, mensen gaan zich vasthouden aan die woorden (of rituelen), maar je vasthouden aan de stelling dat Zen en Boeddhisme geen religie zouden zijn vind ik in ieder geval nergens op gebaseerd.
En je laatste statement,
“Je kunt je vervolgens afvragen in hoeverre deze “sangha’s” dan nog boeddhistisch, – laat staan Zen kunnen zijn?”
Snap ik nog veel minder. Ik ben bang dat jij jezelf nu dwingt om, teneinde geloofwaardig te blijven, ons hier uit te leggen wat je verstaat onder
a) Boeddhisme/boeddhistisch
b) Zen
En pas daarna zou je mogelijkerwijs kunnen uitleggen wat er mis is met deze religieuze rituelen zoals Jukai (toevlucht nemen). Zoals je het nu zegt is het gewoon zo krom als wat…
Wijsheid gewenst,
With folded palms,
Sjoerd zegt
Het artikel en de reacties riepen in mij de hieronder volgende associaties op.
Waar gaat dit over?
Ging het daarom???
“Vorderingen op de weg”?
“toetredingsgeloften”?
“Ben jij boeddhist”?
Ging het daarom???
Laat Sakyamuni het niet horen,
Boeddha zal wenen,
Dogen zal bulderen,
over het stof van eeuwen,
de tradities.
Zo zullen wij verdwalen
In het land van zekerheid.
Zit
Ontwaak!
Besef,
de weg is,
geen weg!
Het is alleen maar,
een manier van spreken.
Stil…,
je bent al,
Verlichting.
Inzicht?
Zit,
op je kussen.
Toegang?
Een poortloze poort,
een lege spiegel.
Ontmoet de werkelijkheid.
Ontwaak,
op deze plaats,
van voorwaardelijk ontstaan.
Koan
Ordes
leraren,
leerlingen,
rituelen,
geloftes.
Zij zijn de tijger
aan jouw voeten.
Je klampt je vast.
De tak boven je hoofd,
belofte van de weg.
De muis van de traditie
knaagt hem door.
Geniet!!!
De rijpe vrucht
naast je mond.
Onmiddellijk inzicht!
Onmiddellijk is,
Taalloos,
Duurt niet,
Eeuwig,
Hier,
Nu,
Toen,
Straks,
Voorbij.
Katinka Hesselink zegt
Tja. Blijkbaar zijn sommige mensen zich er niet van bewust dat rituelen zoals toevlucht nemen, de lekengeloften op je nemen of zelfs monnik / non worden allemaal terug gaan tot de historische Boeddha. Neerbuigingen doen mensen in ALLE Boeddhistische stromingen, net als offergaven neer zetten.
Ik schreef dit stukje in de hoop duidelijkheid te krijgen over verschillen tussen Boeddhistische stromingen in Nederland onderling, wat betreft deze basis rituelen. Blijkbaar is dat een erg moeilijke vraag om antwoord op te geven.
Is het ons protestantse bloed dat rituelen zo controversieel maakt dat we het er niet eens over kunnen hebben zonder in de kramp te schieten?
Ujukarin: Bedankt dat jij (wel) antwoord geeft op mijn vraag. Jammer dat je er niet bij zegt over welke Boeddhistische stroming je het hebt. Misschien de De Triratna Boeddhistische Beweging (voormalige VWBO) waar je naar linkt?
Overigens is het dacht ik niet zo dat een ieder die de bodhisattva geloften neemt ze weer door mag geven, bij de Gelugpa. Dat is ook niet nodig aangezien je die ook thuis ten overstaan van een Boeddha of Bodhisattva beeld mag nemen.
De lekengeloften mogen (bij ons) wel doorgegeven worden door iemand die ze alle vijf heeft, zuiver houdt en weet hoe het ritueel gaat.
Ujukarin zegt
Hoi Katinka:
Sorry, ik dacht dat het wel algemeen bekend was, en link niet voor niets naar die site. Ja, ik ben lid van die Orde oftewel Dharmachari.
With folded palms,
Ujukarin
PS Ik gaf het ook alleen als globale vergelijking, er is geen 1-op-1 tussen de Jukai en de geloften-trappen bij anderen….
Henk Molenaar zegt
Ik vindt het wel een moedige poging om te onderzoeken welke rituelen de verschillende stromingen met elkaar gemeen hebben. Het is ook juist interessant omdat, heel uniek, alle stromingen hier in het westen bij elkaar komen. Wat hebben we gemeen? Dus de neerbuigingen, de offergave (wierook e.d.) en de 5 voorschriften? We hoeven trouwens inderdaad niet zo krampachtig met ons christelijke achtergrond om te gaan. Overal waar het boeddhisme zich vestigde ging het een soort verbond aan met de lokale religie, dus het is ook in die traditie dat er best wat christelijke elementen in mogen sluipen. Ik stel het biecht kamertje voor :-)
Wobbe zegt
In de geen enkele fase van het achtvoudige pad, dat zo helder is beschreven door de Boeddha, vindt je de beschrijvingen van rituelen en ceremonies. Het is dan ook niet zo vreemd dat veel beoefenaars van de Dharma rituelen beschouwen als rudimenten uit pré–boeddhistische tijden, die de dingen die iemand moet doen om verlichting te bereiken versluieren.
En natuurlijk is het ook alleen maar symbolisch gedrag, wanneer iemand op louter formele wijze rituele handelingen uitvoert zonder dat de bedoeling ervan tot hem doordringt. In dat geval dienen rituelen geen enkel doel. Erger: ze zijn afstompend voor de geest en zenden iemand juist in de richting tegengesteld aan ontwaken.
De vroege boeddhisten hadden echter echt wel een goede reden om rituelen te gebruiken bij hun beoefening van de Dharma. Toen ze de deelnemers aan de oeroude rituelen observeerden, stelden ze vast dat de meeste emoties een specifieke fysieke of verbale expressie opriepen, maar dat omgekeerde net zo goed het geval was. Wanneer iemand een bepaalde fysieke of verbale houding aannam, riep hij of zij zo een innerlijke staat op die ermee samenhing. Met de bhumisparsha mudra, verklaarde men b.v. «de aarde is mijn getuige», de vadjrapradama–mudra drukte onwankelbaar vertrouwen uit, de abhaya–mudra onbevreesdheid. Dankbaar haakten ze daar bij aan, maar zoals in zoveel gevallen gaven ze er wel een geheel eigen, praktische invulling aan.
Rituelen zijn upaya; het zijn vaardige middelen. Bij bewust gebruik zijn rituelen een techniek om de geest mee sturen, een hulpmiddel waarmee de aandacht krachtig kan worden gericht op datgene dat men zich ten doel heeft gesteld. Vermits iemand begrijpt waarmee hij of zij bezig is, d.w.z. met welk doel hij een rituele handeling doet, kan die dus helpen te focussen en zijn beoefening krachtig ondersteunen.
Maar niet ieder ritueel werkt voor iedereen. Sommige praktijken werken voor sommige mensen beter dan voor anderen. En sommige praktijken die de afgelopen 25 eeuwen binnen de verschillende boeddhistische scholen zijn ontwikkeld horen zo specifiek tot een bepaalde cultuur, dat ze mensen uit een andere cultuur nauwelijks zullen raken.
Tenslotte: Rituelen die worden ondernomen om bovennatuurlijke krachten en andere verschijnselen die zich buiten iemand zelf bevinden, te beïnvloeden, horen natuurlijk thuis in de categorie bijgeloof. Daarmee cultiveert iemand slechts illusies.
Anne zegt
Rituelen zijn voor mij nuttig zo lang ze tot een doel leiden. Rituelen rond de dood helpen je rouwen, rituelen in groepen helpen je groep te zijn, rituelen waarbij je je intentie uitspreekt helpen je op de goede weg te blijven doordat je mensen uitnodigt mee te kijken.
Ik kan best wel hang hebben naar rituelen maar dan wel altijd om wat ze mij brengen. Verander de groep, verander het doel en ik verander mee met de rituelen die dat brengt.
Met de allergie voor mogelijke besmetting door christelijke denken heb ik niets en ook overmatige hang naar traditie kan mij gestolen worden. Traditie is een leuk ritueel iets. Het plaatst een groep in een heel warm bad van voorgangers in geloof. Maar dan houdt het voor mij ook op. Als de traditie heilig wordt omwille van hang naar authenticiteit dan wordt zij naar mijn idee eerder een afleiding van de weg dan een nuttig hulpstuk.
Van uitspreken van geloftes heb ik trouwens het idee dat dat iets meer doet dan ritueel zijn. Het openbaar uitspreken lijkt iets te ontwaken in de mens dat als een soort extra stok achter de deur helpt geloften toe te passen in het leven.
Tom zegt
Heel veel woorden hier, waarvan slecht weinig antwoord zijn op de gestelde vraag. Katinka, wil je je bevindingen hier delen?? We kunnen er van leren.
Petra Hubbeling zegt
Bijgaand een stuk over wat Dogen zegt over de Jukai ceremonie: http://www.shastaabbey.org/pdf/shobo/083jukai.pdf
Connie Franssen zegt
Dag Katinka,
De standaard rituelen bij ons, Zen Centrum Amsterdam, zijn buigen, soetra zingen en de vier bodhisattva geloften uitspreken. Je kunt daarnaast leerling worden van een van de leraren via een simpele ceremonie voor twee: shoken. Als je zen boeddhist wilt worden, kun je jukai ontvangen. Een ceremonie waarbij de student de intentie uitspreekt zich aan een aantal geloften te willen houden. Als je wilt, kun je hier meer lezen. http://zenamsterdam.nl/meditatie-leraren
Dank voor je vraag, ik ben benieuwd naar de rituelen in andere tradities.
Henk Molenaar zegt
Boeddhisme is geen entertainment, hoewel voor sommigen een vorm van spiritueel materialisme.