Morgen is het vrijdag de dertiende, voor veel mensen een dag om vooral de straat niet op te gaan of onder een ladder door te lopen. De Kloosterbunker is gewoon open maar zwarte zwerfkatten zijn niet welkom op deze dag. Je moet het noodlot niet tarten. Vroeger had ik zelf een zwarte kat, Kiki, die niet alleen op vrijdag de dertiende maar alle dagen levensgevaarlijk was. Alleen ik kon haar benaderen zonder een tocht naar de plastisch chirurg te hoeven maken.
Hoe is dat bijgeloof over vrijdag de dertiende nou ontstaan?
Vrijdag de dertiende wordt door veel mensen als een ongeluksdag beschouwd, wegens de combinatie van vrijdag en het ongeluksgetal dertien. Daarentegen wordt in Griekenland, Spanje en Latijns-Amerikaanse landen dinsdag de dertiende als ongeluksdag gezien. In Italië is vrijdag de zeventiende juist weer de ongeluksdag.
Er is een reeks speculatieve verklaringen voor vrijdag de dertiende als ongeluksdag, maar deze berusten gewoonlijk op interpretatie achteraf.
De oudste gebeurtenis die in de joods-christelijke traditie naar onheil op vrijdag de dertiende zou verwijzen is de tiende plaag van Egypte. Het allereerste Pascha was gepland op een shabbat, zaterdag de 14e Nisan. Die sabbat begint echter op vrijdagmiddag 18.00 uur en omvat in de westerse tijdsopvatting de nacht van vrijdag de 13e. In de joodse tijdsopvatting eindigde de dag echter met de avond, zodat de vrijdag er niets mee te maken had. Volgens het Bijbelboek Exodus stierven in die nacht alle eerstgeborenen van mens en dier.
Een andere verklaring is dat vrijdag de dag is waarop Jezus werd gekruisigd. Als die dag dan ook nog samenvalt met het ongeluksgetal 13, moet deze dag volgens het volksgeloof extra ongeluk veroorzaken. De vrijdagen kunnen ook een kwade naam gekregen hebben omdat de Romeinen op die dag doodvonnissen voltrokken. Ook in Engeland werd de doodstraf op een vrijdag voltrokken. Dat ‘dertien’ een negatieve klank had in de christelijke wereld is sinds de zeventiende eeuw mogelijk terug te brengen tot het Laatste Avondmaal van Christus, waar dertien personen aanzaten. Wat volgde was het verraad door het vertrek van een dertiende persoon (Judas) en daarna de kruisiging van Christus. In het christendom is twaalf sowieso het getal van de perfectie, denk aan de twaalf stammen van Israël, de twaalf discipelen en 144.000 uitverkorenen (12×12). Twaalf plus één betekent dan: imperfectie of ongeluk.
Er wordt ook wel gesteld dat vrijdag de dertiende is afgeleid van een Noorse sage. Twaalf goden hielden een diner in Walhalla (de hemel), waarop plotseling de kwaadaardige god Loki, de god van chaos en leugens, onuitgenodigd binnenkwam en Baldr, de god van de vreugde, doodschoot, waardoor de aarde in rouw gedompeld werd.
Marianne Williamson stelt in het boek A Woman’s Worth (In vrouwelijkheid) dat vrijdag de dertiende zou afstammen van de dag dat de heksen bij elkaar kwamen voor gebed en heelwording en dat het patriarchaat onder leiding van de kerk deze ontmoetingsdagen zwart heeft gemaakt.
Dit bijgeloof van miljoenen mensen heeft invloed op de economie: in de Verenigde Staten verzuimen opvallend veel mensen hun werk en worden zakelijke transacties uitgesteld. Onder de vele verhalen over dit bijgeloof wordt ook gezegd dat de meeste vliegtuigen geen 13e rij zouden hebben, dat gebouwen geen 13e verdieping zouden hebben, althans niet bij nummering in de liften, en dat er in ziekenhuizen geen operatiekamers met het nummer 13 te vinden zijn. In Nederland klopt het niet, dat vrijdag de dertiende meer ongelukken brengt. Integendeel: er komen op vrijdag de dertiende juist minder ongevalsmeldingen binnen dan op andere dagen bij de verzekeraars, volgens het Centrum voor Verzekeringsstatistiek. Dit zou veroorzaakt kunnen worden doordat mensen op die dag extra voorzichtig zijn, of zelfs thuisblijven. In de psychologie wordt ook gesproken over triskaidekaphobia en paraskevidekatriafobie: de angst voor vrijdag de dertiende. In de zwaarste gevallen van deze irrationele angst durven mensen op die dag hun huis niet uit te komen.
Moge iedereen gelukkig zijn, met name jij.
Vrede en alle goeds, zeggen de Franciscanen.
Moedig voorwaarts!
BIJSLUITER: het lezen van deze columns kan leiden tot groot geestelijk ongemak, woedeaanvallen, depressies, onbeheerst gedrag, angstaanvallen, maagzuur, zweten, ongeloof, twijfel aan eenieder, straatvrees, lange tenen en het geloof in het eigen gelijk. Bij de lezers. Scheldpartijen en een onbedwingbare drang om te reageren zijn waargenomen. Sommigen willen mij corrigeren. Of bedanken. Of prijzen. De drang om in verzet te komen is waargenomen, het abonnement op te zeggen. Sommigen besluiten de krant niet meer te lezen, of te boycotten. Er kwaad over te spreken. Te janken of te vloeken. De straat op te gaan om te demonstreren maar niet weten waartegen. Het boeddhisme de rug toe te keren. Of aan de drugs te gaan. En zo gaat het maar door.
Geef een reactie