VrijdagZindag – lastdier mens

De mens is de andere diersoorten mijlenver vooruit. Dat komt door het menselijke vermogen om aan de eigen werkelijkheid allerlei betekenissen toe te kennen. Elke diersoort heeft één leefwijze, maar de mensensoort kent door die bijzondere gave vele talen, culturen en religies. De wetenschappelijke en technische revoluties van de laatste eeuwen zetten een donderend uitroepteken achter de unieke status van de mens. De mens heeft zich ontwikkeld tot ver voorbij het label ‘diersoort’, zou je zeggen.

Nu de achterkant. Het prachtdier is een lastdier. Omdat er geen rem zit op de gave om over van alles iets te vinden, zijn mensen zichzelf en anderen tot last. De overladen betekenistoekenning zorgt voor overlast. Mensen weten niet goed hoe ze om moeten gaan met al die verschillen in inhoud en kwaliteit. Wat is feit, wat is opinie? Volg een lijsttrekkers- of Kamerdebat en huiver. Ieder hecht aan het eigen waarderepertoire, vol eigenzinnige betekenisgeving. De gave blijkt een opgave. Zelfs tot verstandig beheer van de aarde en de andere diersoorten is de mens niet in staat.

De last is nog zwaarwegender doordat sommige mensen denken dat ze voor andere mensen kunnen beslissen. Machtsuitoefening gaat dan boven kwaliteit van argumenten. Een meerderheid in het parlement gebruikt haar macht om de eigen versie van de werkelijkheid op te leggen en alternatieven weg te stemmen. Zo biedt de democratie zelfs de mogelijkheid om de democratie uit te hollen.

Het gedrag van het lastdier levert uiteindelijk vijandsbeelden en conflicten op. Godsdiensten en ideologieën, als beslissende repertoires van betekenisgeving, waren en zijn aanleiding tot oorlogvoering.

Zou het lastdier de eigen grenzeloze betekenisgeving kunnen benutten om dat prachtdier te rehabiliteren? Dat lukt alleen als mensen zich ervan bewust worden dat ze spelen met betekenissen. Dan kunnen zij het eigen spel relativeren en andermans macht kritisch monitoren.

Kan dat misschien de volgende revolutie worden?