Deze week ontving ik een gast in de Kloosterbunker, een zeldzaamheid omdat ik nogal schuw ben en als je praat kan je niet luisteren maar als er niemand is om tegen te praten hoef je ook niet te luisteren. Allemachtig.
Het werd toch een aangenaam gesprek. We spraken over het maken van een krant en de betrouwbaarheid van tekst en foto’s. Wat is waar en wat gemanipuleerd? Hoe weet je in deze tijd waarin het nieuws je om de oren vliegt en via digitale netwerken wordt aangeleverd, of het is zoals het lijkt, vroeg de gast, eraan toevoegend dat hij elke foto in krant of andere media met de nodige argwaan bekijkt. Ik vond het een goede vraag, je wordt in de maling genomen waar je bijstaat, zo is ook mijn ervaring. Zeker met aangeleverd beeldmateriaal, tegenwoordig ook technisch gemanipuleerd.
Een tijdje geleden plaatste ik een foto in het BD waarop een kind te zien was dat werd bedreigd door zwaar bewapende figuren in Afghanistan. In het bijschrift stond dat het kind het niet had overleefd. De foto was genomen op die en die dag in dat en dat jaar. De webmeester verzocht mij dringend die foto weg te halen omdat die in een heel andere situatie was genomen en het ventje niks met Afghanistan te maken had. Ik ben zelf altijd kien op de herkomst van foto’s maar de webmeester had de beschikking over meer kennis en technisch vernuft om de herkomst te achterhalen.
Steeds meer mensen, groepen en overheden gaan over tot het verstrekken van nepinformatie die bedoeld is om opinie en mensen te beïnvloeden. Het kost veel tijd en moeite om dat te ontdekken. Op Pixabay staat beeldmateriaal dat op een kunstmatige manier gemaakt is. Vaak erg mooie beelden, te mooi eigenlijk, maar het staat er wel bij dat het nep is. In de werkelijkheid is dat anders.
De vraag van mijn gast hield mij ook in ander opzicht bezig. Ik ben schrijvend journalist en was ook persfotograaf en cameraman tot de vakbond van journalisten daar een stokje voor stak en dat ongewenst vond, maar het was heel gewoon in die tijd. Als schrijvend journalist maak ik ook keuzes over wat ik in een artikel zet, goed schrijven is de kunst van het weglaten. Maar mijn keuzes worden ook bepaald door mijn sociale en maatschappelijke achtergrond: wat wil ik de lezer meegeven. Een collega van mij die dezelfde persoon zou interviewen maak mogelijk een heel ander artikel. Manipulatie?
Als ik als cameraman op pad ging, leek het eenvoudiger. Ik richtte de camera op wat nieuws was. Een treinramp, een neergestort vliegtuig, branden, maar ook op leuke items. Daarin telde mijn eigen achtergrond niet. Anders was dat bij het maken van foto’s, met bewegend beeldmateriaal kan je in korte tijd een verhaal kwijt. Toen ik voor de NOS filmde was dat dertig, veertig seconden voor een item. Op de montagetafel kwam dat tot stand, het item. Bij het maken van een foto komt het meer op het juiste moment en inzicht aan. Dan wordt er meer en vaker gekozen door de fotograaf. Een foto kan iets laten zien terwijl de omgeving waarin die opname gemaakt is iets heel anders laat zien. De kunst van het weglaten.
Is dat manipuleren, de kluit belazeren? Ik denk het niet, het zijn momenten die door de fotograaf en cameraman gekozen, gerangschikt worden als nieuwswaardig. Maar het blijft de keuze van de maker.
Wat er tegenwoordig op ons afkomt als materiaal is vaak bedoeld om meningen, stemgedrag te beïnvloeden. Beelden van over de hele wereld, Gaza, China, Israël, Tibet, Bhutan, Europa. Er staan complete organisaties achter en met één druk op de knop word je belazerd. Ik ben het wel eens met mijn gast: kijk naar beeld en tekst met de nodige argwaan en wantrouwen. Vertrouwen is goed maar controle is beter. Wat een wereld.
Moge iedereen gelukkig zijn, met name jij.
Vrede en alle goeds.
Moedig voorwaarts!
BIJSLUITER: het lezen van deze columns kan leiden tot groot geestelijk ongemak, woedeaanvallen, depressies, onbeheerst gedrag, angstaanvallen, maagzuur, zweten, ongeloof, twijfel aan eenieder, straatvrees, lange tenen en het geloof in het eigen gelijk. Bij de lezers. Scheldpartijen en een onbedwingbare drang om te reageren zijn waargenomen. Sommigen willen mij corrigeren. Of bedanken. Of prijzen. De drang om in verzet te komen is waargenomen, het abonnement op te zeggen. Sommigen besluiten de krant niet meer te lezen, of te boycotten. Er kwaad over te spreken. Te janken of te vloeken. De straat op te gaan om te demonstreren maar niet weten waartegen. Het boeddhisme de rug toe te keren. Of aan de drugs te gaan. En zo gaat het maar door.
